Hücre Öğrt. Gör. Ümmühan Demir

Anatominin Bölümleri Makroskopik anatomi (Gross anatomi) Bölgesel (Topoğrafik anatomi) Sistematik anatomi Mikroskopik anatomi Histoloji Sitoloji Gelişimsel anatomi (Embriyoloji) Patolojik Anatomi Karşılaştırmalı Anatomi

Canlılığın temel özellikleri Metabolizma: Vücutta gerçekleşen tüm kimyasal işlemleri ve süreçleri kapsamaktadır. Metabolizma, iki alt kategoriden meydana gelir: Katabolizma: Vücudumuzun ayakta kalabilmesi için gerekli enerjiyi elde edebilmek amacıyla yaptığı yıkım işlemleridir. Anabolizma: Vücudumuzun enerji kullanarak çeşitli yapı ve birimleri inşa etmesidir. Metabolizmanın sağlıklı bir şekilde yürüyebilmesi için; besinlerin vücuda alınması, sindirilmesi, hücrelere kadar ulaştırılması, hücreler tarafından içeri alınıp işlenmesi ve enerji elde edilmesi, bu enerjinin de kullanılması ile ihtiyaç duyulan birimlerin inşa edilmesi ve nihayet artıkların uzaklaştırılıp atılması gerekmektedir. Büyüme: Bazen boyut olarak, bazen hücre sayısının artması şeklinde görülebilen gelişmedir. Farklılaşma: Hücrelerin aralarında iş bölümü ve farklı işler yapabilmeleri için özelleşmiş hücre tiplerine dönüşme sürecidir. Farklılaşma (diferansiyasyon) sonucunda işlev olarak olduğu gibi, yapısal olarak da hücreler arasında önemli değişikliklere neden olur.

Uyarılabilme: İç ve dış iletilere tepki algılayabilme yeteneği Uyarılabilme: İç ve dış iletilere tepki algılayabilme yeteneği. İç dünyamızda ve çevremizde olan biten her şeyden haberdar olup gerektiğinde vücudumuzun yeniden ortama uyum sağlamaya çalışmamız bu uyarılabilme becerisi sayesinde olmaktadır. İletebilme (konduktivite): Herhangi bir uyarının sinir adı verilen, özelleşmiş hücreler aracılığıyla taşınmasıdır. Kasılabilme (kontraktilite): Hücrelerin boylarını kısaltarak şekil değiştirme yetenekleridir. Üreme: Hasar gören bir doku parçasındaki hücrelerin yerine yeni hücrelerin oluşmasıdır. Onarım da üreme ile gerçekleşmektedir. Yeni bireylerin oluşmasıyla canlı türünün devamı ancak üreme ile mümkündür.

Vücudun kimyasal yapı taşları Yeryüzünde canlı ya da cansız var olan her şey, atom adı verilen elementlerden oluşmuştur. Elementler, kimyasal kurallara göre birleşerek, yepyeni özelliklere sahip organik ve inorganik molekülleri oluştururlar. Karbon atomu içeren moleküller organik, içermeyenler ise inorganik molekül olarak adlandırılırlar.

Organik moleküller: Karbohidrat: Yapı taşı: monosakkaritler(glikoz). Örnek: şeker, nişasta, selüloz. Lipid: yapı taşı: yağ asidleri, trigliseridler, Örnek: fosfolipid, steroid Protein: Yapı taşı: amino asit. Örnek: keratin, antikor, aktin, miyozin ve enzimler Nükleik asidler: Yapı taşı: nükleotit. Örnek:; deoksiribonükleik asid (DNA) ve ribonükleik asid (RNA). İnorganik Moleküller: sodyum (Na+), potasyum (K+), kalsiyum (Ca2+), klor (Cl-), hidrojen (H+), oksijen (O2), tuz (NaCl) ve su (H2O).

Hücre Canlı organizmayı oluşturan en küçük fonksiyonel birimdir.

Hücrelerin genel özellikleri Bölünerek çoğalırlar. Hareket ederler. İç ve dış etkenlerle uyarılırlar. Büyüyüp gelişirler. Madde değişimi ve taşınmasını sağlarlar.

Hücre Hücre zarı Sitoplazma (Hücre sıvısı) Çekirdek

Hücre Zarı Hücreyi dış çevreden ayırır. 7 10 nm kalınlığındadır. Çift katlı fosfolipid yapıdadır Seçici geçirgendir: Maddeler büyüklüklerine, yüklerine ve yağda çözünebilme özelliklerine göre hücre zarından geçerler.

Hücre Zarının Görevleri Hücre içi ve dışı (intrasellüler-ekstrasellüler) sıvıların birbirine karışmasını engeller. Sitoplazmayı çevreler ve hücrenin yapısını korur. Hücrede madde geçişini düzenler ve kontrol eder. Hücre içi aktiviteleri uyararak reseptör görevi yapar. Hücre dışından gerekli maddeleri hücre içine alır. Hücre içinden de bazı maddeleri hücre dışına verir.

Hücre zarından madde geçişi Difüzyon: Konsantrasyon farkına bağlı olarak zardan maddelerin hareketine denir. Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama. Basit difüzyon: Enerji harcanmadan hücre zarında eriyip geçiş yapan moleküllerin hareketidir. Alkol, oksijen, karbondioksit gibi. Ozmoz: Suyun difüzyonudur. Kolaylaştırılmış difüzyon: Difüzyonun taşıyıcı moleküller kullanılaral yapılan halidir. Glükoz, aminoasitler gibi. Aktif Taşıma: Maddelerin hücre zarından az yoğun ortamdan çok yoğun ortama enerji harcanarak ve yardımcı moleküller kullanılarak taşınmasıdır.

Endositoz ve ekzositoz: Makromoleküllerin veziküller içinde hücreye alınmasına endositoz; hücreden atılmasına ekzositoz denir. Pinositoz: Sıvı şeklinde geçiş Fagositoz: Katı şeklinde geçiş

Sitoplazma Hücre zarı ile hücre çekirdeği arasını dolduran sıvıdır. %90 ı sudur, %10 u katı kısmıdır. Birçok hücre organeli ve hücresel yapı bu sıvı içinde lokalizedir. Yarı akışkan bir yapıdadır.

Ribozomlar Hücrenin en küçük organelidir. Protein ve RNA yapısındadırlar. %60 ı protein % 40 ı RNAdır. Alt birimleri 60 s rRNA, 40 s rRNA. Protein sentezlemekle görevlidirler.

Sentrozom Hücre çekirdeğine yakın yerleşmiş, biribirine dik borucuk yapılardır. Hücrenin hareket merkezidirler ve hücre bölünmesinde kromatinler bu yapılara tutunarak hareket eder.

Endoplazmik Retikulum (ER) Bir uçlarıyla çekirdek zarı diğer uçlarıyla hücre zarına tutunan kanallar sistemidir. Üzerinde ribozom taşıyanlara granüllü, taşımayanlara granülsüz denir. Genel olarak madde taşınmasından sorumludur. Ayrıca çeşitli enzimatik olaylarda ve proteinlerin modifikasyonlarında rol alırlar. Hücre iskeleti görevi görür.

Golgi Aygıtı (Cisimciği) Çekirdeğe yakın veziküler bir yapıdır. Salgı yapmada görev alır ER ile birlikte çalışır.

Lizozomlar Veziküler yapıdadır Sitoplazmada dağınık halde bulunur. Lipid yapıda zarla çevrilidir. Hücresel sindirim ve savunmada görev alır.

Mitokondri Çift zarlıdır. Zarlar arası boşlığa krista, iç bölüme matriks denir. Hücrenin enerji merkezidir. Kendine ait genetik materyal (DNA) içerir. Bölünerek çoğalabilir. Enerji ihtiyacı olduğunda sayısı artar.

Hücre Çekirdeği Çift zarla kaplıdır. Genetik materyali bulundurur. İnsan hücresinde genetik materyal DNAnın proteinlerle sarılmış hali olan kromatindir. İnsanda 46 kromozoma organize olmuş halde bulunur. Çekirdekçik(Nucleolus) denilen, RNAların sentezlendiği yapıyı bulundurur. Hücre içi tüm yaşamsal olayları yöneten merkez çekirdektir. Çekirdekçik Çekirdek

Hücre bölünmesi İki çeşit hücre bölünmesi vardır: Mitoz bölünme ve mayoz bölünme Mitoz bölünmede birbirinin aynı olan ve ana hücre ile aynı miktarda genetik materyal taşıyan 2 hücre oluşur. Mitoz bölünme, çoğalabilen tüm vücut hücrelerinde görülür. Mayoz bölünmede oluşan hücreler ana hücrenin yarısı kadar materyale sahiptir. Mayoz bölünme sadece cinsiyet hücrelerinde görülür. Mitoz Mayoz