YANLIŞSIZ ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ Öğr. Gör. Fidan Özbey

ÖZEL EĞİTİMDE YANLIŞSIZ ÖĞRETİM Yanlışsız Öğretim Nedir? Yanlışsız öğretim tekniği geleneksel yöntemlere göre daha az hatanın gerçekleştiği varsayılan yöntemdir. Yanlışsız öğretim; Hata düzeyinin düşük olması, Bireyin daha fazla pekiştireç alması, Öğrenen ile öğreten arasında olumlu etkileşim kurulması nedeniyle öğretim sırasında uygun olmayan davranışlar daha az ortaya çıkar.

Yanlışsız öğretim yöntemlerini uygulayacak öğretmenin özellikleri Uygulamacı öğreteceği kavram yada beceriye ilişkin öğrencinin hali hazırdaki işlevde bulunma düzeyini belirlemelidir Uygulama öncesinde öğrenciye en uygun hedef davranışları belirlemelidir Uygulamacı bir kerede küçük bir bölümün öğretilmesini amaçlamalıdır. Uygulamacı öğrenmeyi kolaylaştırıcı ipucu verme,model olma gibi öğretim stratejilerini uygulayabilmelidir.

Yanlışsız Öğretim Yöntemleri 2 Grupta toplanmaktadır Tepki İpuçlarının Sunulduğu Öğretim yöntemleri Uyaran İpuçlarının Sunulduğu Öğretim Yöntemleri Tepki İpuçlarının Sunulduğu Öğretim Yöntemleri Sabit Bekleme Süreli Öğretim Eşzamanlı İpucuyla Öğretim Artan Bekleme Süreli Öğretim Davranış Öncesi İpucu ve Sınamayla Öğretim Davranış Öncesi İpucu ve Silikleştirmeyle Öğretim Aşamalı Yardımla Öğretim İpucunun Giderek Arttırılmasıyla Öğretim İpucunun Giderek Azaltılmasıyla Öğretim

Uyaran İpuçlarının Kullanıldığı Yöntemler İpucunu Silikleştirmek İpucuna Şekil Vermek Hedef Uyarana İpucu Eklemek Tepki ipuçları yöntemlerinin uyaran ipuçları yöntemlerine kıyasla tercih edilmesi önerilmektedir.Tercih edilme sebebi araştırma bulgularının pek çoğunda Tepki ipucuyla öğretim yöntemlerinin daha etkili görülmesidir.

Yanlışsız Öğretimin Temel Kavramları Hedef Uyaran İpucu Deneme Yanıt Aralığı Denemeler Arası Süre Silikleştirme

Hedef Uyaran Uygulamacının öğrenciye yönelttiği yönerge yada sorudur.Öğrenciye davranışı yerine getireceği anımsatılırken nasıl yerine getireceğine ilişkin ipucu verilmez. Örn,''Bana sarı topu göster'' ‘' Çiçek hangisi?''

İpucu Öğrencinin tepkide bulunmasından önce uygulamacı tarafından bireyin doğru tepkide bulunma olasılığı üzere sunulan yardımdır. Yanlışsız öğretim yöntemlerinin tümünde kullanılır. 2 tür ipucu vardır Kontrol edici ipucu Kontrol edici olmayan ipucu

Deneme Deneme davranış öncesi uyaranları,bireyin davranışını,davranış sonrasını kapsar. Örn,''Hangisi uçak bana göster?(hedef uyaran)dendiğinde''Bak,bu uçak''(ipucu)ve bireyin vereceği yanıt hepsi deneme sürecini oluşturur.

Yanıt Aralığı Hedef uyaran ve ipucu sunulduktan sonra bireyin yanıt vermesini beklemek üzere geçen süredir. Denemeler Arası Süre Bireye hedef uyaran ve ipucu sunularak bireyin yanıt vermesi beklendikten sonra yeni bir hedef uyaran sunmak üzere geçen süredir.

Silikleştirme Yanlışsız öğretim yöntemlerinde silikleştirme 3 durumda yapılır; İpucunda silikleştirme Pekiştireçte silikleştirme Uyaranda silikleştirme

Eşzamanlı İpucuyla Öğretim Yanlışsız öğretim yöntemlerinden biridir. Davranış öncesi ipucu ve sınamayla öğretimin sistematik bir uyarlamasıdır. Sabit bekleme süreli öğretimin 0 sn. denemeleri gibi gerçekleştirilmektedir.

Eşzamanlı ipucuyla öğretimde hedef uyaranın Eşzamanlı ipucuyla öğretimde hedef uyaranın* hemen ardından kontrol edici uyaran** sunulur ve öğrenci kontrol edici ipucunu model alır. *Hedef uyaran, bireye yanıt vermesini hatırlatmak için yapılan uyarandır. Örn: “Semih, bu işaretin anlamı ne?” **Kontrol edici uyaran, bireye cevap vermesi için verilen ipucudur.Örn: “Bu işaret ‘giriş yok’ demektir.”

Yapılan araştırmalar eşzamanlı ipucuyla öğretimin değişik yaş ve özür gruplarından olan öğrencilere tek basamaklı ve zincirleme davranışların öğretiminde etkili olduğu gözlenmiştir.

Eşzamanlı ipucuyla öğretim yönteminin etkili bir biçimde uygulanabilmesi için dokuz basamaklı bir model sunulmuştur.BUNLAR; 1) Öğrencinin tepkide bulunması için verilecek uyaranı belirleme, 2) Kontrol edici ipucunu belirleme, 3) Eşzamanlı ipucuyla deneme oturumlarını planlama 4) Yoklama oturumlarını planlama, 5) Yanıt aralığı süresini belirleme,

6) Öğrencinin tepkilerine ne şekilde yanıt verileceğini belirleme 7) Denemeler arası süreyi belirleme 8) Veri kayıt yöntemini belirleme, 9) Uygulama, kayıt etme ve öğrencinin gösterdiği performansa göre gerektiğinde değişiklikler yapma

1)Öğrenciye Tepkide Bulunması İçin İpucu Olarak Verilecek Uyaranı Belirleme: Hedef uyaran, beceri yönergesi, çevre düzenlemesi ya da doğal olarak oluşan olayların kullanımı olmak üzere üç biçimde sunulabilmektedir.

2)Kontrol Edici İpucunu Belirleme: Uygun ipucunu belirlerken öğrencinin özellikleri, öğretilmesi amaçlanan davranışların özellikleri, vb. değişkenler dikkate alınmalıdır.

3)Eşzamanlı ipucu deneme oturumlarını planlama (0 sn bekleme süreli denemeler) Hedef uyaranın hemen ardından kontrol edici ipucunun sunulduğu denemelerdir. Bir öğretim oturumunda kaç tane 0 sn. bekleme denemesinin yer alacağına karar verilir.

4) Yoklama oturumlarını planlama Amacı: uyaran kontrolü transferinin gerçekleşip gerçekleşmediğini ortaya koymaktır.

Çocuğa ipucu sunulmaz. yoklama oturumlarında hedef davranışa ilişkin kaç denemenin yer alacağını belirlenir. tepkilere nasıl tepkide bulunulacağına karar verilir ve öğretimin gerçekleşmesine ilişkin ölçüt belirlenir.

5)Yanıt aralığı süresini belirleme Hedef uyaranın ardından kontrol edici ipucu sunularak bireyin belli bir süre içinde tepkide bulunmasını beklemektir.

Yanıt aralığı genellikle 3-5 sn. dir Yanıt aralığı genellikle 3-5 sn. dir. Bireyin üzerinde çalışılan davranış ya da davranış basamağını ne kadar sürede tamamlayacağı da belirlenebilir.

6)Bireyin tepkilerine ne şekilde yanıt verileceğini belirleme ♦Üç tür birey tepkisi vardır; Doğru tepkiler Yanlış tepkiler Tepkide bulunmama

Doğru tepkiler mutlaka pekiştirilmelidir. Uygulamacı doğru tepkilerde olduğu gibi yanlış tepki ve tepkide bulunmama durumlarında da ne şekilde tepkide bulunacağına önceden karar vermelidir.

7)Veri kayıt yöntemini belirleme Bu formda; Birey ve davranışa ilişkin verilere, Bireyin performansına, Performansa ilişkin betimsel bilgilere yer verilmelidir.

Hedef uyaran\beceri analizi 1.öğr. 2.öğr. 3.öğr. Çorabı tutar Öğrencinin adı: uygulamacı: Başlama-bitiş z: toplam süre: Davranış: Hedef uyaran\beceri analizi 1.öğr. 2.öğr. 3.öğr. Çorabı tutar Çorabı ayak parmaklarına geçirir. Çorabı giyer. Doğru davranış Yanlış davranış Tepkide bulunmama +: Doğru tepki - : yanlış tepki T.B : tepkide bulunmama

8)Uygulama kayıt tutma ve bireyin gösterdiği performansa göre gerektiğinde değişiklikler yapma: Uygulamacı bireyin gösterdiği performansı kaydeder ve öğretim sürecinde beliren gereksinime göre değişiklikler yapabilir.

SABİT BEKLEME SÜRELİ ÖĞRETİM Bireyin yanlış yapma olasılığını en aza indiren yöntemlerdendir. İki aşamadan oluşur Sıfır saniye bekleme süreli denemeler Sabit bekleme süreli denemeler

Sıfır Saniye Bekleme Süreli Denemeler Beceri yönergesi ve kontrol edici ipucu eşzamanlı sunulur. Örn,renk kavramının öğretiminde uygulamacı ‘Bu ne renk?'(hedef uyaran ve beceri yönergesi)diye sorar,hemen ardından ise ‘Kırmızı'(kontrol edici ipucu)yanıtını sunar. Sıfır saniye bekleme süreli denemeler, birey ipucu alarak %100 doğru tepkide bulunana dek sürdürülür.Ardından sabit bekleme süreli denemelere geçilir.

Sabit Bekleme Süreli Denemeler İpucunun sunulması sabit bir süre beklenerek gerçekleştirilir. Yönerge(hedef uyaran) ve kontrol edici ipucu arasında geçen süre 4-5sn gibi sabit bir süreye çıkarılır. İpucunun türünde bir değişiklik olmaz.Öğretimin tamamında aynı ipucu ile öğretim yürütülür. Bireyin hem ipucundan önce hem ipucundan sonra verdiği doğru tepkiler için pekiştireç alması gerekir.

Uygulamacının şu noktalara dikkat etmesi gerekir, Davranış Belirlenmelidir,uygulamacı her zaman aynı beceri yönergesi kullanılmalıdır.Uygulamaya başlamadan önce beceri yönergesinin ne olacağına karar verilmelidir.Örn,'Kırmızıyı göster'. İpucunun geciktirme aralığı belirlenmelidir. İpucuna Karar Verilmelidir, Birey tepkilerine ve bu tepkilere ne şekilde tepkide bulunacağına karar verilmelidir. Ölçüte karar verilmelidir.