FİYAT DÜZEYİ TEORİLERİ

1-MİKTAR TEORİSİ Miktar teorisi, Klasikler'ce benimsenmiş ve 1929 Büyük Buhran'a kadar parasal analizlerin temeli olmuştur. Teoriye göre paranın değeri, piyasadaki miktarına bağlıdır. Piyasadaki para miktarı yani para arzı artarsa mal-hizmetlerin miktarları sabit kaldığı takdirde fiyatları artar ve paranın değeri düşmüş olur. Para arzındaki artış oranı, fiyatlardaki artış oranına eşittir.

A) Fisher Yaklaşımı(mübadele denklemi) Amerikalı iktisatçı I. Fisher (1867-1947) tarafından 1911 yılında esasları belirtilen bu teoriye göre, bir ekonomide para miktarında meydana gelecek olan artma ya da azalmalar, aynı yönde ve aynı oranda ekonomideki fiyatlar genel düzeyine yansıyacaktır. I.Fisher, miktar teorisini mübadele denklemi adını verdiği denklem ile açıklamaktadır. Bu denklem daha sonra kendi adıyla Fisher Denklemi olarak isimlendirilmiştir. Irving Fisher

Mübadele denklemi M.V=P.T Yani; M(Ekonomideki para miktarı) x  V(Paranın dolaşım hızı) = P(Fiyatlar genel seviyesi) x T(Ticaret yapılan mal-hizmet miktarı,iş hacmi) Mübadele denklemi bir gerçeğin ifadesidir .Çünkü MV kısa dönemde yapılan ödemeleri PT ise aynı dönemdeki tahsilatı gösterir.Ama bu denklemin doğruluğu miktar teorisinin doğruluğunu göstermez.

Fisher’a göre, V yani paranın dolanım hızı; -ücretlilere yapılan ödemelerin sıklık derecesine (aylık ya da haftalık) -bankaların ve diğer finans kurumlarının para tutma zorunluluğuna, -kişilerin fiyatlar genel düzeyi ile ilgili beklentilerine -halkın tüketim eğilimine bağlı olmaktadır

B) Cambridge Denklemi (Para Tutumu Yaklaşımı) Alfred Marshall Arthur Cecil Pigou

Alfred Başta A. Marshall ve A. C Alfred Başta A. Marshall ve A.C. Pigou olmak üzere bir grup Cambridge Üniversitesi profesörlerinin, para değerinin belirlenmesinde para talebini öne çıkaran bir açıklama geliştirdikleri yeni bir denklem meydana gelmiştir. M=k.P.Y Yani; M(Para arzı) =k.p.y(Para talebi)

MİKTAR TEORİSİNİN ELEŞTİRİSİ Cambridge denklemini açıklayanlar Fisher’ın miktar teorisinden farklı olarak para talebini hesaba katmışlar ve yansıma mekanizmasını göstermişlerdir. Para artar Gelirler artar Talep artar Üretim(T)sabittir,Fiyatlar genel düzeyi artar. MİKTAR TEORİSİNİN ELEŞTİRİSİ Miktar teorisinde ilk olarak B Nogaro ve A. Aftalion eleştirmiştir.Eleştiri noktaları şunlardır: 1-) Bu teoriler gömülmeyi ve stoklamayı hesaba katmamışlardır. 2-)Ekonomideki üretim(T) miktarını sabit kabul ederler.Oysa üretim miktarı değişebilir.ÖRN:Doğal koşullar nedeniyle tarımsal üretim dalgalanır.

2-Gelir ve Harcama Teorisi Ayrıca Aftalion fiyatlar üzerinde etkide bulunan paradan başka sebeblerden de bahseder 1-)Paranın devir hızının (V)’nin sabit olmamasıdır.Uzun dönemde (V)’nin değişmesi tıpkı (M) nin deşmesi gibi etkili olur. 2-) Devülasyon nedeniyle paranın değeri düşerse ithal malları fiyatları ve ardından fiyatlar yükselir. 2-Gelir ve Harcama Teorisi J.M Kynes fiyatlar genel düzeyini belirleyen faktörlerin toplam talep ve toplam arz elastikiyeti olduğunu ileri sürmüştür.Oyasa miktar teorisine göre toplam arz elestikiteyi ‘’0’’ olarak kabul edilmişti. Fiyatlar genel düzeyi=Toplam harcama / Üretim

Kynes’e göre bir ekonomide işsizlik devam ettikçe para miktarındaki artış miktarı fiyatları hiç etkilemez. Ama tam istihadama ulaştıkdan sonra miktarındaki artış fiyat yükselişlerine neden olur.Çünkü tam ishtihdamda Üretim(Q)inalastik olur.

1-)Tam İstihdam Durumu 2-)Noksan İstihdam Durumu Bir ekonomide türm kaynaklar üretime katılmışsa üretimi arttırmak mümkün olmaz.Bu durumda ;para arzındaki artış talep artışına ,talepteki artışda fiyat artışlarına neden olmaktadır.O halde toplam arzı aşan toplam talep miktarı yani eflasyonist açık(ea)fiyat yükselmesi yaratır 2-)Noksan İstihdam Durumu Bir ekonomide noksan istihdam nedeniyle toplam arz elastikse toplam talebin yükselmesi toplam üretimi kamçılar ve fiyatlar aynı kalır.Aşağıdaki koşullar varsa para arzı artışı üretimi de aynı miktarda arttırır. -M’deki artış tamamen talebe dönüşür. -Faktörler homojendir. -Üretimde sabit verimler mevcuttur. -Faktörlerin arzı ve üretim elastiktir.

3-Çağdaş Miktar Teorisi Monetaristler miktar teorisini yeniden yorumlamışlardır. Para talebi teorisi özelliği taşımaktadır. Reel para talebinin devamlı gelire, beşeri servete ve beklenen getirisine, enflasyonla ilgili beklentilere bağlı olduğunu söylemişlerdir. Para arzındaki artış, fiyatları kendisinden daha fazla artırır. Para arzının artması V'yi değiştirebilir. Teoriye göre; para arzı arttığında kişilerin ve firmaların ellerindeki para miktarı artar. Bu fazlanın bir bölümüyle daha fazla mal-hizmet, bir bölümüyle de menkul kıymet satın alınır. Menkul kıymetlere olan talep artışı fiyatlarını yükseltirken faizini düşürecek ve tasarruflar kağıt alımından yatırımlara yönelecektir, istihdam artacaktır

. Mal-hizmet talebindeki artış da bunların fiyatını artıracak ve yine yatırımları tetikleyecektir. Fakat yatırımlardaki artış, üretim faktörleri fiyatlarını da artıracaktır. Üretimin maliyeti artacak, fiyatlar genel düzeyi biraz daha yükseltecektir yani enflasyon spiraliolacaktır. Üretim maliyetlerinin artması sonucu arz da azalmaya başlayacaktır. Fiyatlardaki artış enflasyon beklentsi yaratacak, herkes elde tutulan para miktarını azaltma yolunu tercih ederek mal-hizmet talebini artıracaktır. Böylece V yükselecektir. V her zaman istikrarlıdır.