İÇİNDEKİLER Orhun Yazıtları Göktürk (Orhun-Köktürk) Yazıtları Tonyukuk Anıtı Kültigin Anıtı Bilge Kağan Anıtı Kaynakça

ORHUN YAZITLARI Orhun Yazıtları, Göktürk Yazıtları ya da Köktürk Yazıtları, Türklerin bilinen ilk alfabesi olan Orhun alfabesi ile Göktürkler tarafından yazılmış yapıtlardır. Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtlarını Yolluğ Tigin yazmıştır. Yolluğ Tigin aynı zamanda Bilge Kağan'ın yeğenidir. Yazıtlarda bu abidelerin sonsuzluğa kadar kalması temennisi ile "Bengü Taşlar" denmiştir. Yazıtlar, 1889 yılında Moğolistan’da Orhun Vadisi'nde bulunmuşlardır.Bu yazıtlar II. Göktürk Kağanlığı'na aittir. Yazılış tarihleri MS. 8. yüzyılın başlarına dayanmaktadır. Yazıtlardan Tonyukuk Yazıtı 725 yılında, Kül Tigin Yazıtı 732 yılında ve Bilge Kağan Yazıtı735 yılında yazılmışlardır. 1893 yılında Danimarkalı dilbilimci Vilhelm Thomsen tarafından, Rus Türkolog Vasili Radlof’un da yardımıyla çözülmüş ve aynı yılın 15 Aralık günü Danimarka Kraliyet Bilimler Akademisi'nde bilim dünyasına açıklanmıştır.

Göktürk (Orhun-Köktürk) Yazıtları Çinlilerle yapılan savaşlar anlatılır. Nutuk havası vardır. O dönemdeki Türklerin yaşayış biçimi,örf,adet ve gelenekleri hakkında bilgi verir. Türk adının geçtiği ilk yazılı taştır. İlk bulan Strahlenbergdir. İlk okuyan Danimarkalı bilgin Thomsendir.(1893) Göktürk alfabesiyle yazılmıştır. Göktürk alfabesi 38 harften oluşur bunun 4 tanesi ünlü harftir. Yazılar yukarıdan aşağıya ya da sağdan sola doğru yazılmıştır.

Kelimeler ya da kelime gruplarını ayırmada iki nokta kullanılmıştır. Eserler Moğolistan sınırları içerisinde Orhun ırmağının olduğu yerde bulunmaktadır. Tarihi belge niteliği taşır. Devlet adamlarının millete hesap vermesi vardır. Milletin ve devletin karşılıklı görevlerini bildirir. Eserler yalın bir dille saf Türkçeyle yazılmıştır. Türk dili hakkında bilgi verir. Eserler Yollug Tigin tarafından yazılmıştır. Göktürk yazıtları üç dikili taştan oluşmaktadır.(Bilge Kağan anıtı, Kültiğin Anıtı ve Vezir Tonyukuk anıtı)

Tonyukuk Anıtı 725 yılında dikilmiştir. Baş vezirlik görevi yapmıştır. Türklerin Çinlilerle mücadeleleri anlatılır. Türk milletine öğütler vermiş didaktik özellik gösterir. Eser anı özelliği göstermektedir.Yalın bir dille yazılmıştır. Tarihi bilgiler de vermektedir.

Kültigin Anıtı 732 yılında Bilge Kağan tarafından kardeşi adına dikilmiştir. Kültiğin’in kahramanlıkları anlatılmaktadır. Göktürklerin savaşları,güçlü dönemi ve Çinlilerle yapılan mücadeleden söz edilmiştir.

Bilge Kağan Anıtı 735 yılında Bilge Kağanın ölümünden sonra oğlu tarafından dikilmiştir. Bilge Kağanın ağzından yazılmıştır.

KAYNAKÇA https://tr.wikipedia.org/wiki/Orhun_Yaz%C4%B1tlar%C4%B1 http://www.arslanhocam.com/?pnum=7&pt=%C4%B0slamiyet+%C3%96ncesi+T%C3%BCrk+Edebiyat%C4%B1