Yrd. Doç. Dr. Duygu GÜR ERDOĞAN ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Yrd. Doç. Dr. Duygu GÜR ERDOĞAN

BİLİM Latince bilmek kökünden türemiş ve bilinen şey ya da bilgi anlamına gelen bir kelimedir. Sistematik bilgiler kümesidir. Yeni kuramlar üretmeye ve var olan kuramları sınamaya yarayan süreçtir.

Karasar (2004) bilimi, “geçerliği kabul edilmiş sistemli bilgiler bütünü” olarak ifade etmektedir. Oğuzkan (1993) , “evrenin bir bölümünü konu olarak seçen deneysel deneyimlere ve gerçekliğe dayanarak yasalar çıkarmaya dayanan düzenli bilgiler bütünü” olarak tanımlarken, Ekiz (2009), “bilimsel yöntem ve süreçlerden yararlanılarak elde edilen sistematik bilgiler bütünü” olarak tanımlamaktadır. Türkdoğan (1995) ise bilimi “doğru düşünme, sistematik bilgi edinme süreci”, “olaylar arasında neden-sonuç bağının kurulması suretiyle genel kavramlara yükselmek” gibi tanımlamalarda bulunmuştur.

Bilimin temel işlevlerini anlama, açıklama ve kontrol olmak üzere üç başlık altında toplamak mümkündür (Karasar, 2004). Anlama işlevi Anlama işlevi bu amaca dönük, “nedir?” sorusunun cevaplandırılmasıyla ilgili olup, var olan durumun olduğu gibi resmedilmesidir. 2. Açıklama işlevi Bu nedenle burada “niçin?” sorusuna cevap arama isteği söz konusudur. “Niçin?” sorusu ile yönlendirilen ise açıklama işlevidir. Bilgi üretme açısından bilimin en üst işlevi açıklamadır. 3. Kontrol işlevi Kontrol işlevi, anlama ve açıklama işlevleriyle üretilen bilgilerin fiilen uygulamalara aktarılması, doğa ve toplum olaylarının denetim altına alınmasını amaçlar.

BİLİM Bilimin 4 önemli özelliği Çeşitlilik Süreklilik Yenilik Ayıklanma (Çepni vd., 2008)

BİLGİ Dünyada karşılaşılan nesnelerle insan arasındaki etkileşim sonucunda ortaya çıkan üründür. Öğrenme, araştırma veya gözlem sonucu elde edilen gerçek ve ilkelerin bütününe verilen addır.

BİLGİYİ ELDE ETMENİN YOLLARI / BİLME YOLLARI NELERDİR?

BİLME YOLLARI Deneyim: Duyularımız aracılığıyla elde edilir. Görüş Birliği: Diğer kişilerle görüş paylaşımıyla elde edilir. Uzman Görüşü: Bir uzman aracılığıyla elde edilir. Mantık: Mantıksal çözümleme ile elde edilir. Bilimsel Yöntem: Bilim aracılığıyla elde edilir.

BİLİMSEL BİLGİ Hem genel hem özeldir. Tarihseldir. Tekrarlanabilir. Deneyseldir. Olasılık taşır. Kesin değildir. İnsan ve kültürle ilişkilidir. (Çepni vd., 2008)

BİLİMSEL YÖNTEM/YAKLAŞIM Olgusal Süreç (Gözlem, Deney, Ölçme) Bulguları Eleştirel Değerlendirme Kuramsal Süreç (Genelleme)

OLGUSAL SÜREÇ Betimleme olarak bilinir. İlk aşamadır. Olgular arasındaki ilişkiyi saptama, sınıflama ve kaydetme.

GÖZLEM Olgu bulma işlemidir. Algılanan veriler Yorumlama

GÖZLEM Geçerli ve güvenilir olduğunda bilimseldir. Nesnel olma ve Yanlılık içermeme. Tekrar edilebilir olma. En az hata içermeli. Amaca hizmet etmelidir.

DENEY Gözleme göre Daha kesin, Düzenli, Amaç ve sınırları belirgindir.

DENEY Gözlemde doğanın akışına müdahale yokken deneyde müdahale vardır. Koşulları hazırlanmış yapay bir durum Gözlem konusu olan olgunun başlangıç koşullarında sistematik bir değişim yapma.

ÖLÇME Gözlem ve deneyin herkes tarafından geçerli olmasını sağlar. Bazı kurallara göre nesnelere, olgulara ya da bunların gözlemlerine rakam verme işlemidir.

KURAMSAL SÜREÇ Olgusal süreçteki betimlemeleri anlaşılır hale getirmeyi amaçlar. Açıklama aracı olarak Hipotez Kuram Yasa Öngörüyü araç olarak kullanır.

HİPOTEZ Henüz doğrulanmamış kavramsal genellemelerdir. Bir araştırmanın olası sonucuna dair yapılan tahminlerin ifadesidir.

KURAM Doğrulanmış hipotezlerdir. Geçerlik ve güvenirliği bilimsel yöntemlerle saptanmış olan bilgi ve açıklama bütünüdür.

YASA Olguların nedenlerini açıklayan her doğru kuram bir bilimsel yasadır. Tek bir olguya yönelik değildir.

ÖNGÖRÜ Yasalardan yararlanarak henüz olmamış bir olguyu önceden tahmin etme işidir.

Özetle, varsayımın ortaya konması ve araştırma konusunun belirlenmesinden başlayarak, kullanılacak araştırma metot ve tekniklerinin seçilmesi, verilerin toplanması, değerlendirilmesi ve sonuçlandırılmasına kadar izlenen yol, bilimsel yöntemi belirlemektedir.

Türkdoğan (2009), bilimsel yöntemin aşamalarını aşağıdaki gibi sıralamıştır:   Araştırma konusunun belirlenmesi Konu ile ilgili varsayımların ileri sürülmesi Konuya uygun araştırma yöntem ve tekniklerinin belirlenmesi Verilerin toplanması Verilerin sınıflandırılması, birleştirilmesi ve çizelgeler haline getirilmesi (Yorumlama ve değerlendirme) Sonuçların sunulması

BİLİMSEL ARAŞTIRMA Sistematik veri toplama ve analiz etme sürecidir. Bilimsel bilgi elde etme sürecidir. Birbirini izleyen ve etkileyen etkinliklerden oluşan sistematik bir süreçtir.

BİLİMSEL ARAŞTIRMA Kuram (teori) üretmeyi ya da var olan kuramları sınamayı (uygulama) amaçlamaktadır. Kuramsal Araştırma ile Uygulama araştırması arasındaki fark nedir?

Araştırma Türleri Tarihsel araştırmalar Geçmişte var olanların veya geçmişte meydana gelen olayları veolguları araştırmayı veya araştırılan konunun geçmiş ile olan ilişkisini ortaya koymayı amaçlayan araştırmalardır. “nasıldı?”, “neler oldu?” gibi sorulara cevap arar. Betimsel araştırmalar Betimsel araştırmalar, olayların, objelerin, varlıkların, kurumların ve çeşitli alanların “ne olduğunu açıklamaya çalışır. Bu yönteme dayanan araştırmalar, “durum nedir?, neredeyiz?, ne yapmak istiyoruz?, nereye, hangi yöne gitmeliyiz?, oraya nasıl gideriz?” gibi sorulara mevcut zaman dilimi içinde olduğu düşünülen verilere dayanarak cevap bulunmaya çalışır

Deneysel araştırmalar Deneysel araştırmalar, cevap ve çözümleri gelecek zaman içiresinde bulunabilecek problemlere çözüm getiren araştırmalardır. Araştırmacı çoğu kez yapay olan bir araştırma ortamı oluşturur. Oluşturulan bu ortam içerisinde araştırmacı, ilgili olduğu olay, değişken ve etkinlikleri ayarlamak, değiştirmek, ortadan kaldırmak gibi yollarla istediği duruma getirmektedir. Yani kontrol altında tutmaktadır. Deneysel yöntemde dış çevrenin değiştirilmesi ya da istenilen deneklerin bir araya getirilmesi suretiyle, farklı inceleme ya da deney durumları oluşturulmakta ya da yaratılmaktadır

Kuramsal araştırmalar Salt amacı varolan bilgiye yenilerini katmak olan araştırmalardır. Bu araştırmalarda “bilim bilim içindir” anlayışı egemendir. Bu bilgi geleneksel algılamada yalnızca “kuram” düzeyi ile sınırlıdır (Karasar, 2004). Temel araştırmalar ile değişik düzeylerde bilgi üretilmektedir. Bunlar açımlama düzeyi, ayrıntı saptama düzeyi, neden-sonuç ilişkisi saptama düzeyi, kuram geliştirme düzeyidir.

Açımlama Düzeyi, Bu araştırmalar öncü niteliğindeki yani alana ilk giriş niteliğindeki araştırmalardır. varlığı hissedilen bir problemin gerçekten ne olduğu ve hangi değişkenlerin etkisinde oluştuğu, durumu aydınlatmak için en uygun yaklaşımın neler olabileceği, ana hatları ile belirlenmeye çalışılır Ayrıntı saptama düzeyi Problem iyice tanımlandıktan, ilgili görülen değişkenler belirlendikten sonra, değişkenler tek tek ya da aralarındaki olası ilişkilerin de aranabileceği bir düzenleme içinde tanımlanmaya çalışılması ayrıntı saptama düzeyini oluşturur. Ayrıntılar saptanırken, tekil ve ilişkisel betimlemeler yapılır. Cinsiyet, yaş, eğitim durumu, sosyo-ekonomik düzey tekil betimlemelere örnek olarak gösterilebilir. İlişkisel betimlemelere ise öğrencilerin “zeka düzeyi” ile “akademik başarı”nın ilişkilendirilmesi örnek olarak verilebilir.

Neden-sonuç ilişkisi saptama düzeyi nedensel ilişkilerin aranması bilimsel araştırmaların üst düzey bir etkinliğidir. Bunlar bilim üretmeye en yakın bilgi kümelerini oluşturur. Değişkenler tıpkı ilişkisel betimlemelerde olduğu gibi betimlenmeye çalışılır. Buradaki betimleme daha kontrollü koşullar altında ve çoğu zaman deneme modelindeki bir araştırma ile olur. “niçin?” ve “neden?” gibi soruların cevaplarının arandığı bu tip betimlemelerde belli bir değişkendeki değişimlerin, hangi değişkendeki değişimler sonucu olduğu bulunmaya çalışılır. Örneğin farklı öğretim yöntemlerinin öğrenmeyi niçin etkilediği, deney ve kontrol gruplarının bulunduğu deneme modelleri ile araştırılabilir.

Kuram geliştirme düzeyi Bilimsel araştırmalarda üretilen bilgilerin en ileri düzeyi, gözlenebilir verilerin kavramsal bir bütünlük kazandığı ilke, model ve kuramlardır. Bu düzeydeki ürünlerin uygulanabilirlik alanı en yüksektir ve kuram olarak evrensel bir değere sahiptir.

Uygulamalı araştırmalar Uygulamalı araştırmalar, üretilen bilgilerin değerlendirilmesi ile problemlerin fiilen çözümünü gerçekleştirmeyi, bilimin olayları denetim altına alma işlevini gerçekleştirmeyi amaçlayan araştırmalardır. Uygulama boyutu olan hemen her problem, temel araştırma türünden etkinliklerle aydınlanır, uygulamalı araştırmalarla da çözüme kavuşur. Bu nedenle uygulamalı araştırmalar problem çözmenin vazgeçilmez bir öğesidir. Uygulamalı araştırmalar, üretilmiş yada üretilmekte olan bilginin denemeli uygulamasıdır.

Aksiyon Araştırmaları Uzman araştırmacıların yürütücülüğünde, uygulayıcıların ve probleme taraf olanların da katılmasıyla, var olan uygulamaların eleştirel bir değerlendirmesini yaparak, durumun iyileştirilmesi için alınması gereken önlemleri belirlemeyi amaçlayan araştırmalardır. Toplumun kalkınmasından, pek çok örgüt problemlerinin çözümünde ve eğitim programlarının geliştirilmesinde son derece yaygın ve etkili bir yere sahiptir.

AR-GE Araştırmaları Araştırma ve geliştirme türündeki araştırmalar, uzman araştırmacıların sorumluluğunda üretilmiş bilgilerin denemeli uygulaması ile, problemin çözümünde etkili olabilecek nitelikte, geçerliği denenmiş somut ürünler geliştirmeyi amaçlayan araştırmalardır

BİLİM DALLARI FEN SOSYAL SAĞLIK EĞİTİM Vb.

BİLİM DALLARI Fen bilimlerinin yüzyıllarca süren bir geçmişe sahiptir. Sosyal bilimler ancak 20. yüzyılda tam olarak şekillenmiştir. Sosyal bilimlerin ilgi alanını oluşturan toplumsal olaylar ve insanların özellikleri (örneğin, kişilik, öğrenme vb.) Fen bilimlerinin ilgi alanını oluşturan fen ve tıp dallarından farklılaşmaktadır.

BİLİM DALLARI Fen bilimlerinde kullanılan yöntem ve teknikler sosyal bilimlerden ayrılmaktadır. Fen bilimlerindeki araştırma ile sosyal bilimlerdeki arasındaki farklar nelerdir?

SOSYAL BİLİMLER Toplumsal olayları ve insanların toplumsal yönlerini inceler. Antropoloji, Eğitim, Ekonomi, Psikoloji, Siyaset bilimi vb.

SOSYAL BİLİM ARAŞTIRMA SÜRECİ Sosyal İlişkiler İşlevsel sorular Gözlemler/ölçmeler İstatistiksel İşlemler Bulgular

SOSYAL BİLİM Araştırmalarının Aşamaları Araştırma Konusunun Belirlenmesi Problemin Ortaya Konması Konuyla İlişkili Kaynakların Taranması Hipotezlerin Yazılması Araştırma Yönteminin Belirlenmesi Süre ve Olanakların Belirlenmesi Araştırmanın Sonuçlandırılması

Sosyal BİLİM Araştırmalarının Aşamaları GİRİŞ Problem Kaynak Taraması Önem Hipotezler

Sosyal Bilim Araştırmalarının Aşamaları II. YÖNTEM Evren ve Örneklem Araştırma Modeli Verilerin Toplanması ve Analizi

Sosyal Bilim Araştırmalarının Aşamaları III. BULGULAR IV. TARTIŞMA Bulguların Yorumu Sınırlılıklar Öneriler V. Kaynaklar

Sorularınız!