Araştırma Yöntemleri – 8 Anket

Giriş Anket sosyal bilimlerde yaygın bir biçimde kullanılan bir veri toplama aracıdır. Tipik bir ankette, araştırmacı bir örneklem seçer ve yapılandırılmış bir anketi onlara uygular. Daha önce örneklem tekniklerinden bahsedildi. Bu bölümde bir anketin nasıl hazırlanacağı anlatılacaktır.

Anket araştırması için uygun konular Anket, tanımlayıcı, açıklayıcı ve keşfedici amaçlar için kullanılabilir. Anketler, asıl olarak temel analiz biriminin kişiler olduğu araştırmalarda kullanılır. Elbette temel analiz biriminin gruplar olduğu araştırmalarda da bu yöntem kullanılabilir ancak sonuçta cevap verecek olan bir birey olacaktır. Anket, doğrudan gözlemek için son derece büyük olan popülasyonları tanımlamak için doğrudan veri elde etmek isteyen araştırmacı için belki de en iyi yoldur.

Anket araştırması için uygun konular (2) Anketin son derece kullanışlı olduğu bir diğer alan büyük kitlelerin tutum, algı ve yönelimleridir. Ancak yine de kamuoyu yoklamalarının son derece dikkatli bir tasarım sonucu yapılması gerektiğini hatırlatmak gerekiyor. Çünkü örneğin seçim anketleri bize bu konuda bir çok hatalı tahminlerin yapıldığını gösteriyor. Ayrıca tele pazarlama alnında da anketlerin sıklıkla kullanıldığını hatırlatmak gerekiyor. İyi bir anket tasarımı soruların iyi formüle edilmesiyle başar: şimdi bu konuya değinelim

Soru sormanın püf noktaları Açık bilgileri toplamaya yarayan anketler soru formlarından oluşmaktadır. Aşağıda araştırmacının amacına uygun soruların nasıl hazırlanması gerektiği ile ilgili bazı öneriler sıralanacaktır.

Uygun soru formunun seçilmesi Sorular ve ifadeler: her ne kadar anketin sorulardan oluşan bir yığını akla getirse de bilindiği gibi sorular kadar ‘ifadeler’ de bu formlarda yer alır. Bunun sebebi basittir: çünkü araştırmacı katılımcıların eğilimlerini, tutumlarını öğrenmek istemektedir. Öyleyse eğer bir yönelimi basit bir ifade şeklinde formüle edebilirsek, katılımcılara bu ifadeye katılıp katılmadıklarını sormak kolay olacaktır.

Uygun soru formunun seçilmesi (2) Sorular ve ifadeler (2): Likert ölçeği bunun iyi bir örneğidir. Hem soru sormak hem de ifade kullanmanın araştırmacıya daha fazla esneklik kazandıracağını belirtmek gerekiyor. Açık ve kapalı uçlu sorular: anket uygulamalarının yaygın olarak kapalı uçlu sorular kullandıklarını belirtelim. Bu, hem cevapları benzeştirir hem de bu yüzden değerlendirmeyi kolaylaştırır.

Uygun soru formunun seçilmesi (3) Açık ve kapalı uçlu sorular (2): Burada kapalı uçlu soruları tasarlarken dikkat edilmesi gerek nokta, örneğin ‘sizce …. nedir / hangisidir?’ tarzındaki sorulara verilebilecek muhtemel bir çok cevabı eklemeye çalışmak olmalıdır. Şayet katılımcının fikri şıklarda yoksa, anketin ölçebilirliği problemli olacaktır. Bundan kaçınmanın bir yolu şıklar arasında ‘diğer’ (ve açıklama için yer) diye bir şık koymaktır. Bir başka nokta, katılımcıların birden fazla şıkkı işaret etmek istemelerine imkan vermeyecek tarzda sorular sormaktır. Bununla başa çıkmanın bir yolu ‘en uygunu’nu seçmeye yönlendirmektir ancak bunun da çok sağlıklı olduğu söylenemez.

İfadelerin açıklığı Ankette kullanılan ifadelerin, ne söylenmek / sorulmak istendiğinin son derece açık olması gerekiyor. Katılımcı, araştırmacı kendisinden ‘tam olarak ne istiyoru’ sorudan açıkça anlamalıdır. Bundan dolayı sorular anlaşılır ve açık şekilde formüle edilmeli. Örnek: eviniz kaç odadan oluşmaktadır?

Tek soruda birden fazla eğilimi birleştirmekten kaçının Yukarıda anketlerin sadece sorulardan değil ifadelerden de oluştuğunu belirttik. Katılımcıların tercihlerini öğrenmeye yönelik hazırladığımız ifadelerin sadece tek bir eğilim, tutum, düşünceyi öğrenmeye yönelik olduğundan emin olmak gerekiyor. Örneğin: ‘Adapazarı belediyesi, kültürel harcamalarını kısmalı ve daha fazla yoksullara yardım etmeli’ Burada iki farklı ifade var. Katılımcılar hem kültürel harcamaların artmasını hem de yoksul yardımlarının artmasını isteyebilirler (Veya başka versiyonları). Dolayısıyla ‘ve’ bağlacını kullandığımızda bu tip bir ifade hazırlamadığımızdan emin olmak gerekiyor.

Katılımcılar ehil olmalı Katılımcıdan bilgi almak üzere soru sorulduğunda, araştırmacının kendisine sorması gereken soru ‘muhatabının gerçekten bu bilgiyi verebilip veremeyeceği’ olmalıdır.

Katılımcılar cevaplamaya istekli olmalıdırlar Burada özellikle bazı durumlarda katılımcıların gerçek fikirlerini paylaşmak istememelerinin söz konusu olduğu durumlar ima edilmektedir. Örneğin azınlıklarla veya gayrimüslimlerle yapılan bir anket çalışmasında sözkonusu gruptakilerin gerçek fikirlerini paylaşmak istememeleri mümkündür. Dolayısıyla araştırmacı bu durumun farkında olmalı.

Sorular uygun olmalıdır Soruların tüm katılımcılara uygun olması gerekir. Bir konuda katılımcıların eğilimlerini soran bir ankette çok az ayıda kişi fikir beyan etmişse sonuçlar güvenilir olamaz. Bu noktayı ölçmek için araştırmacılar genelde uyduruk şıklar kıllanırlar: Earl Babbie, yaptığı bir araştırmadan bahseder. Burada katılımcılara aşina oldukları politikacıları (15 isim) işaretlemeleri söylenir. Katılımcıların % 9’u uyduruk bir isim olan Tom Sakumoto’yu işaretler. Bunların neredeyse yarısı ise bu ismi televizyonda izlediklerini ve fikirlerini okuduklarını belirtir. Bu nokta anket çalışmalarının en tehlikeli (güvenilirlik açısından) yanlarından birisidir.

Kısa ifadeler en iyisidir Araştırmacılar genelde hakim oldukları alanlarda uzun ifadeler kurma eğilimindedirler. Bundan kaçınılmalıdır, zira katılımcılar anlaşılması zor bir ifadeyi anlamak için zorlanmak istemezler. İfade kolayca okunabilip anlaşılmalı ve işaretlenebilmelidir.

Olumsuz ifadelerden kaçının Negatif ifadeler yanlış anlaşılmalara neden olabilir: Örneğin ‘fast-food ürünler yememek gerekir’ ifadesine katılıp katılmadığı sorulan katılımcıların büyük bir kısmı olumsuz ifadeye odaklanabiilirler. 1993 yılında ABD’de yapılan bir araştırma Amerikalıların % 20’sinin ‘holocaust’un asla olmadığına inandıklarını gösteriyordu. Daha sonra yapılan incelemelerde bu yönelimi ölçmeye yönelik sorunun şu şekilde sorulduğu görülmüştür: Nazilerin Yahudilere soykırım yaptığı muhtemel ya da imkansız görünüyor mu? Araştırma ikinci tez tekrarlandığında soru daha çık hale getirildi: Nazilerin Yahudilere soykırımının asla olmadığı size muhtemel görünüyor mu ya da bunun gerçekten vuku bulduğunu mu düşünüyorsunuz? Bu durumda soykırımın olmadığını düşünenlerin oranı % 1’e düşmüştür.

Önyargılı ifadelerden kaçının

Anket oluşturma

Survey metodunun güçlü ve zayıf yanları Güçlü yanlar Büyük çaplı popülasyonların genel niteliklerini belirlemede surveyler yararlıdır (işsizlik oranı, seçim tercihleri …). Surveyler çok büyük bir örneklemleri mümkün kılar (ör 2000 kişinin katıldığı bir surveyden bahsetmek sıradan bir şeydir). Standart anketler analizi kolaylaştırır

Survey metodunun güçlü ve zayıf yanları (2) Standartlık gerekliliği çoğunlukla surveyin yüzeysel kalmasına yol açar. Çünkü tüm katılımcıların tutum, davranış, eğilimlerini içerecek standart bir şablon hazırlamak mümkün değildir. Pek esnek olduğu söylenemez: örneğin bir alan araştırmacısı hesaba katmadığı bir değişkeni de pekala gözlemleyip çalışmasına katabilirken, survey araştırmacısının yeni değişkenler karşısında yapabileceği bir şey yoktur Yüzeyselliğinden bahsedilebilir: çünkü kişisel ifadelere dayalıdır ve çıkan sonuç ilgili kişinin gerçekten de öyle olduğunu yüzde yüz göstermeyebilir.