SEBZE VE MEYVE ÜRETİMİ, TİCARETİ 5957 SAYILI KANUN 04.01.2016

TÜRKİYE’DE SEBZE VE MEYVE ÜRETİMİ 2013 yılında; 28,5 milyon ton sebze 18,2 milyon ton meyve 2014 yılında, üretim bir önceki yıla göre meyvelerde %6,2 azalırken, sebzelerde ise %0,4 oranında artış göstermiştir. 2014 yılında; 28,6 milyon ton sebze 17,1 milyon ton meyve * Kaynak: TÜİK 46,7 milyon ton 45,7 milyon ton

DÜNYA’DA SEBZE VE MEYVE ÜRETİMİ 2013 yılında; 1 milyar 135 milyon ton sebze 845 milyon ton meyve Sırada Çin Halk Cumhuriyeti 829 milyon ton Sırada Hindistan 207 milyon ton 2013 yılı Türkiye toplam sebze ve meyve üretimi 46,7 milyon ton 1 milyar 980 milyon ton * Kaynak: FAO

DÜNYA SEBZE VE MEYVE ÜRETİMİNİN DAĞILIMI Çin Halk Cumhuriyeti ve Hindistan’ın dünya toplam sebze ve meyve üretiminin yarıdan fazlasını karşıladığı düşünüldüğünde, Türkiye’nin önemli bir sebze ve meyve üreticisi konumunda bulunduğu görülmektedir.

SEBZE VE MEYVE TİCARETİNDEKİ SORUNLAR TOPTANCI HALLERDE SATIŞ ZORUNLULUĞU RÜSUM ORANLARININ YÜKSEKLİĞİ PİYASAYA İLİŞKİN BİLGİLERE ULAŞILAMAMASI ALT YAPI YETERSİZLİKLERİ ÜRÜN ZAYİATI ÜRETİCİNİN REKABET GÜCÜNÜN ZAYIF OLMASI ÜRETİCİLERİN ÖRGÜTLENMESİNE DAYALI PAZARLAMA YAPISININ YETERSİZ OLMASI

5957 SAYILI KANUN Bu amaçla hazırlanan 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, 26 mart 2010 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu Kanun, 1 Ocak 2012 tarihinde ise yürürlüğe girmiştir.

5957 SAYILI KANUN 552 Sayılı Yaş Sebze ve Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi ve Toptancı Halleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, sebze ve meyve ticaretini düzenlemekte yetersiz kalmıştır. Ayrıca; Piyasadaki sorunların çözüme kavuşturulması, Avrupa Birliği mevzuatına uyum sağlanması, Toptancı halleri ile pazar yerlerinin yeniden yapılandırılması, gerekliliği yeni bir yasal düzenleme yapılmasını zorunlu kılmıştır.

5957 SAYILI KANUNUN AMACI GIDA GÜVENİLİRLİĞİNİN SAĞLANMASI TÜKETİCİNİN, KALİTELİ, GÜVENİLİR, SAĞLIKLI VE UYGUN FİYATLI MAL TEMİN EDEBİLMESİ MESLEK MENSUPLARININ FAALİYETLERİNİN DÜZENLENMESİ REKABETÇİ YAPININ SAĞLANMASI KAYIT DIŞILIĞIN ÖNLENMESİ MALİYETLERİN DÜŞÜRÜLMESİ TEDARİK, DAĞITIM VE SATIŞTA ETKİNLİĞİN SAĞLANMASI ÜRETİCİNİN EMEĞİNİN KARŞILIĞINI ALABİLMESİ TOPTANCI HALLERİ VE PAZAR YERLERİNİN ÇAĞDAŞ BİR SİSTEME KAVUŞTURULMASI VE İŞLETİLMESİDİR.

5957 SAYILI KANUNLA GETİRİLEN YENİLİKLER RÜSUM ORANLARI YENİDEN DÜZENLENMİŞTİR. TOPTANCI HALDE SATIŞ ZORUNLULUĞU KISMEN KALDIRILMIŞTIR. TOPTANCI HALLERİNİN VE PAZAR YERLERİNİN MODERNİZASYONUNA YÖNELİK ASGARİ ŞARTLAR BELİRLENMİŞTİR.

5957 SAYILI KANUNLA GETİRİLEN YENİLİKLER TOPTANCI HALLERİNDEKİ İŞYERLERİNİN EN AZ % 20‘Sİ ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİNE, SEMT PAZARLARINDAKİ SATIŞ YERLERİNİN İSE EN AZ % 20‘SİNİN ÜRETİCİLERE AYRILMASI SAĞLANMIŞTIR. ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİNE HAL İÇİNDE VEYA DIŞINDA TOPTAN YA DA PERAKENDE, HAL RÜSUMU ÖDEMEKSİZİN SATIŞ YAPMA İMKANI GETİRİLMİŞTİR.

SEKTÖRDE YER ALAN AKTÖRLER Kamu sektörü Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Belediyeler Gümrük ve Ticaret Bakanlığı; “Sebze ve meyveler ile yeterli arz ve talep derinliği bulunan diğer malların ticaretini düzenlemek, toptancı halleri ile pazar yerlerinin çağdaş bir yapıya kavuşturulmasını ve işletilmesini sağlamak ve bu konularda mevzuatla verilen görevleri yapmak”la görevlidir.

SEKTÖRDE YER ALAN AKTÖRLER Meslek mensupları Komisyoncular Tüccarlar Pazarcılar Marketler Diğer taraflar Sanayiciler İhracatçılar İthalatçılar Üretici örgütleri Üreticiler Lokanta, otel, yemek fabrikası, hastane ve yurt gibi işletmeler Nakliyeciler

TOPTANCI HALLERİ İç ticarete konu sebze ve meyvelerin toplam işlem değeri 75 milyar TL’dir. Toptancı halleri Sebze ve meyve ticaretinin temel merkezleri Belediye toptancı hali Özel toptancı hal İşletim yetkisi devredilmiş toptancı hal 169 4 4

TOPTANCI HALLERİ Toptancı halleri Toptancı halleri işyeri sayısına göre, küçük (30 ila 100), orta (101 ila 250) ve büyük (251 ve üzeri) olmak üzere üç sınıfa ayrılmıştır. Bütün toptancı hallerinde; iş yerleri, idare binası, fiyat panosu, bilgi işlem sistemi, hoparlör sistemi, aydınlatma sistemi, güvenlik kamerası, giriş-çıkış kontrol kulübesi, ağırlık kontrol ünitesi, çöp toplama yeri, otopark ve boş ambalaj depolama yeri Orta ve büyük toptancı hallerinde*; laboratuvar,  soğuk hava deposu ile tasnifleme ve ambalajlama tesisleri * işyerlerinde faaliyet gösterenlerin üçte birinin yazılı talebi olması durumunda Bulunması zorunludur

SEKTÖRDE YAŞANAN DÖNÜŞÜM Pazar yerleri Pazar yerleri ilk defa merkezi bir düzenlemeye konu edilmiştir. Pazar yerlerinin kurulması ve kapatılmasına, işleyiş, yönetim ve denetimine, Üretici ve pazarcılarda aranılacak niteliklere, bunların çalışmalarına, yapacakları satışlara, haklarına, uymakla yükümlü bulundukları kurallara ve faaliyetlerinin yürütülmesine ilişkin hususlar belirlenmiştir.

SEKTÖRDE YAŞANAN DÖNÜŞÜM Üreticiler Hal rüsumu üreticiler yerine artık malı satın alanlardan tahsil edilmektedir. Üreticilere, ürünlerini kolaylıkla pazarlayabilmeleri için pazar yerlerinde en az yüzde 20 oranında yer ayrılması zorunluluğu getirilmiştir. Mal bedelinin, vadeli satışlarda 30 iş günü, diğer satışlarda ise 15 iş günü içinde üreticiye ödenmesi zorunlu hale gelmiştir. Toptancı halinde faaliyet gösterenlerden teminat alma uygulaması başlatılmıştır. Böylece, üreticiye zamanında ödenmeyen mal bedeli bu teminattan hızlı bir şekilde karşılanabilmektedir.

SEKTÖRDE YAŞANAN DÖNÜŞÜM Üretici örgütleri 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu ile 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Hakkında Kanuna istinaden kurulan kooperatifler ve 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanununa göre kurulan tarımsal üretici birlikleri, üretici örgütü belgesi almak kaydıyla üretici örgütü olarak kabul edilmektedir. Üretici örgütlerinin kurulmasını kolaylaştırılmıştır. Toptancı hallerinde üretici örgütlerine yüzde 20 oranında yer ayrılması zorunlu kılınmıştır. Mal bedelinin, vadeli satışlarda 30 iş günü, diğer satışlarda ise 15 iş günü içinde üretici örgütüne ödenmesi zorunlu hale gelmiştir.

SEKTÖRDE YAŞANAN DÖNÜŞÜM Hal rüsumu Hal içi işlemlerde %2, hal dışı işlemlerde %15 olan hal rüsumu oranları sırasıyla %1 ve %2’ye düşürülmüştür. Hal rüsumları, üretim ve tüketim bölgesi belediyeleri arasında eşit olarak dağıtılmaktadır. Bu dağıtım işlemi, Hal Kayıt Sistemi üzerinden otomatik olarak gerçekleştirilmektedir. Gıda güvenilirliği ve kalitesi analizleri, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca yetkilendirilmiş kamu laboratuvarlarında veya özel laboratuvarlarda yapıldığı belgelenen mallar üzerinden hal rüsumunun yarısı oranında alınması öngörülmüştür.

SEKTÖRDE YAŞANAN DÖNÜŞÜM Hal hakem heyetleri Görevi: Üreticiler ile meslek mensupları arasında veya meslek mensuplarının kendi aralarında Kanunun uygulanmasıyla ilgili olarak ortaya çıkan uyuşmazlıklara çözüm bulmak. Toptancı halleri bünyesinde faaliyet gösteren hal hakem heyetleri, ticaret il müdürlükleri nezdinde yeniden örgütlenmiştir. Değeri belli bir meblağın* altında olan uyuşmazlıklarda heyete başvuru zorunlu tutulmuştur. Bu meblağın altındaki uyuşmazlıklar için heyetin kararları bağlayıcı, üstündeki uyuşmazlıklar için ise delil niteliğindedir. * 2016 yılı için 65.123,56 TL olarak belirlenmiştir.

5957 SAYILI KANUN Bu Kanunun getirmiş olduğu en önemli yenilik BİLDİRİM MODELİDİR. Kanunun öngördüğü ve bildirim uygulaması ile desteklenecek bir başka önemli düzenleme ise Bakanlığımız bünyesinde oluşturulan HAL KAYIT SİSTEMİ’DİR. İç Ticaret Genel Müdürlüğü

Bildirimci İşlem-Eylem SİSTEM Beyan 5957 SAYILI KANUN Bildirim; bildirim miktarı veya üzerindeki malların üretildiği yerden veya girdiği gümrük kapısının bulunduğu yerden her ne sebeple olursa olsun sevkinden önce bildirimciler tarafından Hal Kayıt Sistemine yapılan beyan işlemidir. Bildirimci İşlem-Eylem SİSTEM Beyan İç Ticaret Genel Müdürlüğü

İç Ticaret Genel Müdürlüğü BİLDİRİM İŞLEMİ Toptancı halinde görevli personel vasıtasıyla, Sistem internet sayfası üzerinden çevrimiçi olarak doğrudan bildirimcilerce, Çağrı merkezi üzerinden çağrı merkezinde görevli personelce yapılabilmektedir. 01/01/2014 tarihinden itibaren web ara yüzü ve web servisler vasıtasıyla bildirimler daha kolay ve hızlı bir şekilde yapılmaya başlanmıştır. İç Ticaret Genel Müdürlüğü

SEKTÖRDE YAŞANAN DÖNÜŞÜM Hal Kayıt Sistemi Bildirimciler; bildirim miktarı veya üzerindeki sebze ve meyvelerin her ne şekilde olursa olsun alımı, satımı ve devrini yapan gerçek veya tüzel kişilerdir. Hal Kayıt Sistemi’ne 41.278 bildirimci kayıtlıdır. Pazarcı 11.737 Üretici 8.466 Komisyoncu 4.635 Tüccar (Hal İçi) 4.155 Tüccar (Hal Dışı) 4.174 Manav 2.960 Market 1.573 İhracat 1.283 Depo/Tas.veAmb. 595 Lokanta 374 Sanayici 379 İthalat 317 Otel 71 Yemek Fabrikası Yurt 29 Hastane 8 Üretici Örgütü 478 Toplam 41.278

BİLDİRİM SAYILARI 2013 yılında 15.550.873 adet bildirim yapılmış iken, 2014 yılında bildirim sayısı 84.275.984 adede ulaşmıştır. 2015 yılında ise Kasım ayı sonu itibarıyla toplam 115.498.581 adet bildirim yapılmıştır.

5957 SAYILI KANUN Kanun ile getirilen bir diğer yenilik ise “ürün künyesi”dir. Bu uygulama ile malların tarladan sofraya kadar izlenebilirliği sağlanmıştır. Tüketiciler Hal Kayıt Sistemi (www.hal.gov.tr) üzerinden ya da HKS Çağrı Merkezi (444 0 425(HAL)) aracılığıyla künye sorgulaması yaparak, tükettikleri ürünün üretim yeri ve sisteme bildirim tarihi gibi bilgilere ulaşabilmektedir. Ürün künyesi uygulaması ile birlikte, sebze ve meyvelerin, gıda güvenilirliği ve hijyen kurallarına uygun olarak satışa sunulmasına yönelik etkin bir takip mekanizması oluşturulmuştur.

ÜRÜN KÜNYESİ ÖRNEĞİ

ETİKET FORMATINDAKİ KÜNYE ÖRNEĞİ

TEŞEKKÜR EDERİM.