KUŞ GÖZLEMCİLİĞİ
Kuş gözlemciliği nedir? Kullanılan aletler ,teknik özellikleri ve bakımları Kuş gözlemciliği nasıl yapılır ? arazide nelere dikkat edilir ? ( giyinme ,beslenme vs. ) Kuş gözlemciliği fotografçılığı nasıl yapılır nelere dikkat edilir ? Kuş gözlemciliğinde nasıl araştırma yapılır yöntemler nelerdir?
Kuş gözlemciliği nedir? Kuş gözlemciliği, yabani kuşları doğal habitatlarında gözlemlemeyi ve tanımlamayı temel alan, kimilerinin sadece hobi olarak ilgilendiği, kimilerinin ise (ornitologlar) bilimsel amaçlar için kullandığı bir uğraştır. Dünyada milyonlarca kişinin ilgilendiği (ABD’de yaklaşık 70 milyon), ülkemizde ise son 15 yılda yaygınlaşan bu uğraşla ilgilenen yaklaşık 500 amatör veya profesyonel kuş gözlemcisi vardır.
Kuş Gözlemciliği bizlere ne kazandırır? Doğada daha fazla vakit geçirme olanağı Bir işe odaklanabilme yeteneğinizi, farkındalığınızı ve bir şeylere meydan okuma yetinizi geliştirir. Birçok doğal alanı gezip görme olanağı sağlar (Unutmayın ki Türkiye’de ayak basılmamış birçok yere ilk gidenler genellikle bir tek kuş türünün peşinden koşan kuş gözlemcileri olmuştur.) Sosyalleşme olanağı: Yeni dostluklar… İş olanakları: Birçok bilimsel araştırmada gönüllü veya profesyonel bir şekilde yer alabilir, yeni bir uzmanlık kazanabilir ve de doğaya katkıda bulunabilirsiniz. Kuş Gözlemciliği bizlere ne kazandırır?
Kuş gözlemciliğinde kullanılan ekipmanlar: Dürbün Teleskop Fotoğraf makinesi Tripod Çadır Kamuflaj Sırt çantası Çok amaçlı çakı Rehber kitap Kalem ve not defteri
Dürbün: Kuş gözlemcisinin olmazsa olmazı dürbündür. Uzun yürüyüşler yaparken, kayalık alanlarda tırmanırken veya sulak alanlarda ilerlerken hareket yeteneğinizi sınırlamayacak ve sizi yormayacak kadar hafif, ancak magnifikasyon (yakınlaşma) değeri yüksek bir dürbün seçmekte yarar vardır. Dürbünleri niteleyen değerleri bir örnekle anlatalım: (10 X 42) değerindeki bir dürbünde (10X) büyütme magnifikasyon (yakınlaşma) değeridir. 10X bir dürbünle çıplak gözle gördüğümüz 10 kez yakınlaşmış görmek mümkündür. İkinci değer ise (42) dürbünün ön yüzündeki lensin çapını mm cinsinden ifade eder. Bu değerin büyümesi dürbünün ışık toplama yeteneğini arttırır ve renk ayırımlarının daha kolay yapılmasına olanak verir. Her iki değer büyüdükçe gözlenen objedeki detay artar.
Saha Teleskopları: Kuşlara yaklaşılması zor olan alanlarda daha güçlü araçlar olan saha teleskopları kullanılır. Saha teleskoplarının oküler adı verilen gözün yaslandığı kısım değişkendir. Oküler seçerken 20X – 60X magnifikasyon gücünde ve zoomlama niteliği olanları tercih etmekte yarar vardır.
Fotoğraf makinesi: Orman gibi kapalı alanlarda 75-300 mmlik objektif kullanılır. Açık arazi ve sulak alan gibi bölgelerde 75-300 mm ve 500 mm lik teleobjektif kullanılır.
Not Defteri: Tanıdığınız türleri hemen sayarak, kaç adet olduklarını yazmanız gerekir. Tanımlayamadığımız veya şüpheli bir tür gördüğünüzde hemen özelliklerini yanınızdaki not defterine kaydetmenize gerekir. Daha sonra rehber kitaba bakarak doğru türün hangisi olduğuna karar verilir. Not Defterinde Bulunması Gereken Bilgiler Gözlem tarihi ve saati Gözlem yeri Gözlem koşulları (Hava koşulları ve yer koşulları) Kuşun genel ve detaylı tanımı ( Kuşların büyüklüğü, hangi cins ve aileye ait olduğu, dalda ve gövdedeki duruşu, gaga şekli, kuyruk uzunluğu, tüy özellikleri, uçuşu v.b…) Çizimler (Sanatsal bir aktivite yerine notlara görsel bir desteklik sağlayan karikatür oluşturmak.)
Rehber Kitap: Kuşların bir bölümü birbirlerine çok benzer ve kimi zaman çok küçük detaylarla birbirinden ayrılırlar. Gördüğünüz kuşları doğru tanımlamak için onların renkli illüstrasyonlarını kapsayan ve türler hakkında detaylı bilgiler içeren rehber kitaplar edinmemiz gerekir. Örnek: Türkiye ve Avrupa’nın Kuşları(Hermann Heinzel, Richard Fitter, John Parslow)
Kuş gözlemciliğinde kullanılan aletlerin bakımları Dürbünlere ve teleskoplara yönelik en büyük tehlikeler nemden, tozdan,darbelerden ve hırsızlardan gelir. Aygıtlarınızı, tüm risklere karşı sigortalatın. Bu sigortanın, yurt dışında kullanım dahil tüm olasılıkları kapsamasını sağlayın. Aygıtlarınızı, kırsal alan dahil kamuya açık yerlerde ve otomobilde gözetimsiz bırakmayın. Otomobil, güvenli ortamlardan sayılmaz. Aygıtlarınızı, sürekli kullanımda değilseler mahfazalarına veya tozdan uzak başka yere koyun. Birçok kuşçu kullanmıyor olsa da mahfazalar, evde ya da yolculuk sırasında korumak için faydalı olabilseler bile arazide olmazlar.
Aygıtlarınızı, açık gün ışığında bırakmayın Aygıtlarınızı, açık gün ışığında bırakmayın. Yalnızca (göz desteğinin bozulması gibi) kozmetik hasar görmekle kalmazlar, güneş ışınlarının optik sistem içinden geçmesiyle yanabilirler de. Aygıtlarınızı, yağmurda kullandıktan sonra silip kurulayın. İçine nem girmişse aygıtınızı, sıcak değil ılık, kuru yere bırakın. İçini açmaktan kaçının. Kuruyuncaya kadar mahfazasına koymayın. Her darbeden ve düşmeden sonra aygıtlarınızda doğrusal çarpılma olup olmadığına mutlaka bakın. Doğrusal çarpılmaya uğramış olduklarından kuşkulanıyorsanız aldığınız yere kontrol ettirin. Gözleriniz ufak tefek kusurlara uyarlaşabileceğinden görüşünüz bozulabilir.
Mercekleri ancak gerektiğinde temizleyin Mercekleri ancak gerektiğinde temizleyin. Camı silmeden önce üzerinde, çizilmeye yol açabilecek kum veya toz zerreleri yahut aşındırıcı başka şeyler olmamasına dikkat edin. Bunun için üflemeli fırçalardan kullanın. Daha sonra, merceği, temiz objektif beziyle veya objektif dokusuyla nazikçe silin. Cam, parmak iziyle lekelenmişse üzerine objektif temizleme sıvısından biraz damlatılmış objektif dokusuyla silin. Sıradan dokulardan veya mendillerden kullanmayın. Göz mercekleri birbirinin yerine geçebilen teleskoplarda göz merceğini olabildiğince az değiştirin; ne kadar sık çıkartırsanız içeriye o kadar çok toz girer. Optik unsurları düzenli aralıklarla (yanlış tarafından bakarak) kontrol edin; içerde işaretler veya toz tabakası görürseniz servisten geçirtip temizlettirin. Dürbünleri ve teleskopları, sökmeyin; bu işi, uzmanına bırakın. (Bunun tek istisnası, aygıtınız deniz suyuna düştüğünde olur. Bu durumda silindirleri sökebilirseniz söküp--ki bu, eskisine göre artık daha az modelde mümkün oluyor--tatlı suyla yıkayarak tuzu bir an önce giderin, sonraysa hemen tamirciye götürün.)
Kuş gözlemciliği nasıl yapılır? Kuş Gözlemciliği için tüm sahip olmanız gereken şey: “sağlıklı bir çift göz ve sağlıklı bir çift kulak”. Daha sonra edineceğiniz iyi bir “dürbün” ve “teleskop” kuşları daha iyi görmenizi sağlayacaktır. Tüm yapmanız gereken, bir yandan gözleminizin keyfini çıkarırken bir yandan da “kuş rehber kitabınızın” da yardımıyla kuşları tanımlamak ve “not defteriniz”e yazmaktır.
Kuş gözlemciliğinin en keyifli anlarından biri daha önceden görmediğimiz yeni, özellikle de nadir bir tür görmektir. Her ne kadar yeni tür görmenin kendisi başlı başına heyecan verici bir olay olsa da, görülen kuşun yeni ya da ender tür olduğuna önce kendimizi sonra da başkalarını ikna etmek gerekir. Genellikle başkalarını ikna etmek kendimizi ikna etmekten daha zordur. En tatmin edici gözlem kanıtları kuşun fotoğraf ya da video kaydını yapmak olsa da deneyenlerin gayet iyi bildikleri gibi kuşlar doğada kitap sayfasında durdukları gibi durmazlar. İşte bu noktada gözlemle ilgili arazide not tutmak ve hatta çizimler yapmak önem taşır. Arazide tanıyamadığımız ya da tanısak da nadirliği nedeni ile başkalarını ikna etmememiz gereken kuşlarla ilgili arazi gözlemlerinin notlara ve çizimlere aktarılması bu yazının konusunu oluşturur.
Kuş gözlemciliğinde giyinme Doğa aktivitelerinde uygun giyinmek çok önemlidir. Tam anlamıyla giyinme kurallarına uymak zor olsa da elimizdeki imkanları kullanarak en iyiye yaklaşabiliriz. KIYAFETLER : Mevsim koşullarına uygun olmalıdır. Terlemeyi azaltacak nitelikte olmalıdır. Ter buharını dışarı vermelidir Renkleri arazi koşullarına uygun olmalıdır. (kahverengi, asker yeşili vb.) Hafif olmalıdır. Sıkıştırılınca küçülebilmelidir. Az nemlenmelidir.
Islanınca kolay kurumalıdır. Su ve rüzgar geçirmemelidir. (dış giysiler) Üzerimize uygun ölçülerde olmalıdır. Önden açılır kapanır olmalıdır. Kolay giyilip çıkartılmalıdır. Şapka giyilmelidir.
AYAKKABILAR: Gözlemcilerin kullanacağı ayakkabıları genel olarak ikiye ayırabiliriz. Bunlar sentetik ve deri materyalden yapılmış ayakkabılardır. Taban özelliklerine göre de yumuşak tabanlılar ve yarı sert tabanlılar olarak ayırabiliriz. Arazinin eğimi artıkça sert tabanlı ayakkabılar kullanmak konfor ve güvenliği arttıracaktır. Ayakkabılarda aranan özellikler: Bilekli olmalıdır. Böylece ayak burkulmalarının önüne geçmiş oluruz. Ayakkabımızın bilekli olması yürüyüşteki güvenliği de arttıracaktır. Kalın ve sağlam lastik bir tabana sahip olmalıdır. Dil ve gövde birleşik olmalıdır. Su geçirmemelidir.
Mümkün olduğunca dikişsiz olmalıdır. Ortopedik olmalıdır. Bağcıkları sağlam ve düğüm tutabilir olmalıdır. Parmaklar ayakkabı içerisinde rahat hareket edebilmelidir. Uzun lastik çizmeler yanınızda bulundurulmalıdır.
Gözlem Sırasında Beslenme ve Sıvı Alımı Yeterli ve dengeli beslenme kuş gözlemcilerinin uçanı-kaçanı kaçırmaması için çok önemlidir. Yeterli sıvı almak da çok önemlidir. Bitkinliğin, yorgunluğun, koordinasyon bozukluğu sonucu kuşları görmekte zorlanmamızın ve en önemlisi üşüyerek donmamızın birincil sebebi su kaybıdır.Özellikle kışın içeceğimiz sıvılar vücut ısısında veya daha sıcak olmalıdır. Yiyecekler kolay pişmeli ve hazımları kolay olmalıdır. Kahvaltı sıkı yapılmalı akşam yemeği abartılmamalıdır.
Kuş gözlemciliği fotoğrafçılığı Her kuş fotoğrafçısının hedefi, gözlemlenen kuşların tamamını öncelikle tanısal daha sonra estetik fotoğraflamak olmalıdır. İyi bir kuş fotoğrafı içinde fotoğrafik öğeleri barındırmalı ve croplanıp kadrajlandıktan sonra en az 3000*2000 piksel boyutunda olmalıdır.
Kuş fotoğrafçılığı aynen kara avcılığı gibidir Kuş fotoğrafçılığı aynen kara avcılığı gibidir. Avcılar tüfekleri ile kuşları nişan alıp öldürürken kuş fotoğrafçıları objektifleri ile netleyip ölümsüzleştirir. Kuşları arazide görerek ve sesini duyarak bulabiliriz. Kuşların davranışlarını bilmek seslerini tanımak önemli bir avantaj sağlar. Fotoğraf çekmeye en yakın çevremizden başlayıp zaman içinde çevremizdeki kuşları fotoğrafladıkça daha değişik kuşları bulmak arzusu ile uzaklara doğru yolculuklarla devam ederiz. Kuş fotoğrafı çekmek için en çok kullanılan yöntemler: yürüyerek, araç ile dolaşarak, araç ile kamufle olarak, doğada kamufle olarak ve göç yollarında giderektir.
Yürüyerek fotoğraf çekerken 400 milimetreye kadar olan objektifler ile nispeten elde çekim yapılabilir. Daha uzun objektifler için monopod ya da tripod ile dolaşmak daha uygundur. Kuşların olduğu her yerde yürüyerek fotoğraf çekebiliriz. Bazı kuşlar bu duruma hiç aldırış etmezler (martılar, sumrular vb) ve bize bol bol poz verirken bazıları araya güven mesafesi koyarlar. Bu yöntem ile çok kuş fotoğraflamak mümkün olabilir ama genellikle tanısal fotoğraflara ulaşılır.
Kuşların bol olduğu noktada araç içinden kamufle ile fotoğraf çekmek sıkça kullanılan yöntemdir. Nerede bekleyeceğimize karar vermeden önce çevreyi iyice etüt edip hedef kuşların davranışlarına, beslenme alışkanlıklarına göre hareket etmek gerekir. Bu bölgeler kuşların su içmeye geldiği çeşme başı, beslendikleri bir nokta, dinlendikleri alanlar gibi yerler olabilir. Ayrıca kuşlar için cazip bir ortam hazırlanıp beklenebilir de. Bu yöntemde daha az tür fotoğraflanmasına karşılık başarılı netice alma şansı yüksektir. Doğada kamufle olarak beklerken de aynı düşünceyle hareket ederiz.
Kuş gözlemciliğinde araştırma yöntemleri 1.Teşhis Metotları A. Gözlem Metodu B. Araştırma Numunesi Olarak Hazırlama C. Elektroforezi 2. Popülasyon Yoğunluğunu Teşhis Metotları A. Direkt Sayma Metodu a- Arazi Seçimi ve Sayma Metodu b- Yuva Sayma Metodu c- Koloni Kuşlarını Sayma Metodu d- Ev ve Kum Kırlangıçlarının Sayımı e- Su Boylarındaki Kuşların Sayımı f- Çok Yerel Kuşların Sayımı g- Üreme Mevsimi Dışındaki Sayımlar B. Markalama Metodu C. Örnekleme Metodu D.İndirekt Sayma Metodu 3. Kuş Göçlerini Araştırma Metotları A. Tabiatta Yapılan Gözlem ve Deney Metotları a- Markalama (Halkalama) b- Radar ile Gözlem c-Göç Yolları Üstündeki Gözlemler B. Laboratuarda Yapılan Deney ve Metotlar 4. Kuş Yuvalarını Çalışma Metodu 5. Belirli Bir Bölgenin Kuşlarının Tespit ve Sayım Metodu 6. Kuş Davranışlarını İnceleme Metodu 7. Kuş Koleksiyonları A. Gösteri Numunesi B. Araştırma Numunesi