PLASTİKLER P.V.C Polivinil clorür

Plastik Nedir? Plastik sözcüğü, "biçimlendirme" anlamındaki Yunanca plastikos sözcüğünden gelmektedir. Plastik, karbonun (C) hidrojen (H), oksijen (O),azot (N) ve diğer organik ya da inorganik elementler ile oluşturduğu monomer adı verilen, basit yapıdaki moleküllü gruplardaki bağın koparılarak, polimer adı verilen uzun ve zincirli bir yapıya dönüştürülmesi ile elde edilen malzemelere verilen genel bir isimdir. Örneğin; Etilen bir monomerdir. En çok kullanılan plastiklerin başında gelir.

Plastik, ilk olarak 1860 yılında Alexsander PARKES tarafından keşfedildi ve bugün geniş bir alanda kullanılmaktadır. Plastik ürünleri dünyada yılda 80 milyon ton kullanılmaktadır.

Plastiklerin kaynağı, ham petrol, gaz ve kömürdür. Plastiğin genelde ana kaynağı petrol rafinerisinden arta kalan bakiye maddelerdir. Dünyada üretilen toplam petrolün sadece %4 plastik üretimi için kullanılmaktadır. Plastikler, karbonun hidrojen, oksijen, azot ve diğer organik ve inorganik elementli elementlerle oluşturduğu manomerler diye adlandırılan en küçük ve basit moleküllü gruplardaki çift bağın koparılarak polimerler diye adlandırılan uzun zincirli yapıya dönüştürülmesi ile elde edilen insan yapımı maddelerdir. Polimerler, belli bir sıcaklık ve basınç altında ve belli katalizörler kullanılarak bir reaktörde monomerleri reaksiyona sokularak elde edilir. Bu işlemler sonucu elde edilen polimerler reçine, granüle ve toz halindedir.

Bazen kauçuk ve benzeri öbür doğal ürünler plastik tanımına sokulmakla birlikte, modern tanımlama da plastiklerin dışında tutulur. Reçineler ile plastikler arasındaki ayrımı yapmak da zordur. Yapay malzemelerin çoğu hem reçine, hem de plastik olarak adlandırılabilir. Plâstik maddeler hafif, ucuz, kolay işlenebilir ve çok farklı kullanım alanına sahip olmaları nedeniyle günümüzde en önemli ticarî malzemeler olmuşlardır. Günlük hayatta çok büyük miktarlarda plâstik madde kullanılmaktadır.

Polimerlerin plastik ürünlerine dönüşümü üç kademede gerçekleşir. Bunlar; Reçine granüller veya tozları yumuşatmak için ısıtılır, Yumuşatılmış madde belli kalıplara dökülür, Ürün soğutulur ve şekillenmiş plastik ürün, elde edilir.

Plastik ürünlerinin üretildiği birkaç metot var. Bunlar, akıtma ile dökme (kalıba dökme)  ekstrüzyonlu kalıba dökme, üflemeli kalıba dökme, sıkıştırmalı dökme ve vakum termo şekil vermedir. Bugün takriben 40 farklı bir polimer kullanılmaktadır. Her bir polimer farklı kimyasal kompozisyona sahiptir.

Plastikler düşük yoğunluklu, kuvvetli, istenen şekilde şekillendirme özelliğine sahip ve düşük maliyetinden dolayı daha fazla alanda kullanılmaya başlanılmıştır. Kullanım kapasitesi sürekli olarak artmaktadır. Plastikleri ayırt etmek için plastik teşhis etme kodu kullanılır. Genelde kullanılan 7 tür plastik teşhis etme kodu var. Bunlar, polietilen tereftalat (PET veya PETE veya PE), yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE), polivinil klorür (PVC), düşük yoğunluklu polietilen (LDPE), polipropilen (PP), polistiren (PS), genişletilmiş (veya köpükleştirilmiş) polistiren (EPS) ve diğeridir.

Plastikler günlük hayatımızda çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Plastikler küresel enerji ihtiyaçlarını minimize etmeye yardımcı olur ve yenilenmeyen kaynakların ömrünü uzatır. Piyasada kullanılan tüm plastikler kolay teşhis edilip, ayrıştırılmaları için kimliklerine göre kodlanmalı. Kotlamalar plastik malzemelerin kolay teşhis edileceği ve görüleceği yerlere yapılmalı. Kotlanmayan plastiklerin satışları önlenmeli. Piyasada kullanılan plastikler ve kullanım alanları aşağıda verilmiştir .

PET Plastikler: PET leri teşhis etme Kodu 1 dir. Yoğunluğu 1.33-1.38 gr/ml.dir. Maksimum kullanılabilir sıcaklığı 60°C dir. Orta sertlikte bir plastiktir. En çok kullanılan plastiklerden biridir. PET, açık veya hafif renkli, yarısaydam, suda yüzebilir fakat köpük yapılamaz, 250°C gibi yüksek erime sıcaklığına sahip bir plastiktir. Çeşitli boyutlarda içme suyu, meyve suyu ve bitkisel yağ şişeleri, fıstık yağı kavanozu, mikro dalga gıda tepsisi örtüsü, salata kapları PET plastiğinden yapılmaktadır. Son yıllarda levha uygulamaları artmaktadır. PET hızlı yanar, alevleri renksiz, yanarken mum kokusu ve sönerken beyaz duman verir.

HDPE Plastikler: HDPE.leri teşhis etme Kodu 2 dir. Yoğunluğu 0.94, 0.96 gr/ml.dir. Doğal olarak süt rengi görünümdedir. Maksimum kullanılabilir sıcaklığı 120 °C dir. Yarı saydam veya renklidir. Orta sertlikte bir plastiktir. En çok kullanılan plastiklerden biridir. Düşük maliyetli, kolay şekillenebilmesi ve kırılmaya dayanıklı olması nedeni ile geniş bir kullanım alanına sahiptir. Süt, su, meyve suları, sıvı deterjanlar, motor yağları, çamaşır suları, şampuanlar ve losyonların kapları üflemeli kalıba dökmeli HDPE den yapılmaktadır.

PVC Plastikleri: PVC leri teşhis etme Kodu 3 dür. Yoğunluğu 1.32-1.42 gr/ml.dir. Maksimum kullanılabilir sıcaklığı 70°C dir. Sert ve esnek olmak üzere iki tür PVC malzemesi var. Parlak yüzeye, iyi fiziksel özelliğe ve kimyasal dirence sahip bir plastiktir. Uzun süre kararlı kalır, yanmaya dayanıklı ve iyi bir yalıtım özelliğine sahiptir. Bitkisel yağlar ve şampuan şişeleri çamaşır suyu ve sıvı deterjan kapları sıvı motor yağı şişeleri, pencere temizleme ürünleri, taze et kapları, ketçap şişeleri, borular ve pencere çerçevesi malzemeleri PVC’den yapılmaktadır. PVC yakıldığı zaman çok asidik özelliğe sahip hidrojen klorür gaz kirleticisi yanında kanser yapıcı dioksin ve furan gibi kirleticiler oluşur. PVC yandığı zaman çok asidik koku yayar. Sert PVC, benzenli ortamda lastik halini alır, metil etil ketonlu ortamda ise çözünür. PVC’nin sağlık ve çevresel etkisi hakkındaki halkın endişesinden dolayı birçok gelişmiş ülkelerde gıda sektöründe kullanımı azaltılmakta veya kaldırılmaktadır.

LDPE Plastikleri LDPE leri teşhis etme Kodu 4 dür. Yoğunluğu 0.91-0.93 gr/ml.dir. Maksimum kullanılabilir sıcaklığı 80°C dir. Düşük yoğunluklu polietilendir. Erime sıcaklığı 120°C dir. Esnek ve buruşmaz özelliğe sahip bir plastiktir. LDPE plastikleri, pürüzsüz, esnek ve nispeten saydam olduğundan dolayı film hammaddesi olarak en çok kullanılır. Ayrıca çuval, büzgü ve germe şalı, çöp torbası, ekmek ve sandviç torbası, bakkal torbaları, margarin tüpleri, hardal ve kahve kabının esnek kapakları yapımında kullanılır.

Polipropilen (PP) Plastikler: PP leri teşhis etme Kodu 5 dir. Yoğunluğu 0.90-0.92 gr/ml. arasında değişir. Maksimum kullanılabilir sıcaklığı 135°C dir. Yarı saydam, suda yüzebilen fakat köpük olmayan bir plastiktir. Kimyasal maddelere, ısıya ve aşırı yorulmaya dayanıklı bir maddedir. Orta sertliğe ve parlaklığa sahip plastiklerdir. Margarin tüpleri, ketçap şişeleri, çubuk, başlıklar, yoğurt kapları ve bazı kaplar ve kapaklar polipropilen plastiklerden yapılmaktadır. Paketlemede kullanılan plastiklerin en düşük yoğunluklu olanıdır. PP yavaş yanar, yanan bir yakıt gibi kokar. PP sıcak toluende çözünür.

Polistiren (PS) Plastikler: PS leri teşhis etme Kodu 6 dır. Yoğunluğu 1.03-1.06 gr/ml arasında değişmektedir. Maksimum kullanılabilir sıcaklığı 70°C dir. Rigit ve köpük olabilir, çok yönlü ve amaçlı kullanılan bir plastiktir. Oldukça sert, kırılgan ve parlak bir plastiktir. Nispeten düşük erime noktasına sahip çok pahalı olmayan bir reçinedir. Polistiren hızlı yanar, kuvvetli gaz kokusu yayar, önemli miktarda kurum üretir. Asetonlu ortamda hızla kabarır. Koruyucu paketleme, yumurta kartonları, tepsileri, fast-food paketleme kapları, su bardağı, kapaklar ve köpek kapları polistren plastiklerden yapılmaktadır.

Plastik şişelerin yoğunluğu : Plastik ŞişelerYoğunluğu (kg/m3) HDPE (Doğal) 11.88 HDPE (pigmentli) 24.94 PET (soda) 19.00 PET(giysi) 19.00 PVC 19.00 PP 20.78 Tüm Diğerleri 20.78 Toplam 17.81

PVC nedir ? Poli Vinil Klorür kelimesinin kısaltılmışıdır. Petrol (veya dogalgaz ) ile tuzdan oluşan bir polimer türüdür. Bu polimer çeşitli katkı maddeleriyle harmanlandıktan sonra yüksek sıcaklıklarda şekillendirilerek plastik haline getirilir. Hemen hemen her sektörde yaygın olarak kullanılır.

PVC nerelerde kullanılır ? Yaygın olarak her alanda kullanılır. Kimyasal endüstrisinde en değerli ürünlerden biridir. Dünyada pvc nin % 50 den fazlası yapı sektöründe kullanılır. Bina malzemesi olarak pvc ucuz ve kolay monte edilebilir. Son yıllarda pvc inşaat sektöründe ; ahşap beton ve kilin yerini almıştır. İdeal yapı malzemesi olmasına rağmen çevre ve insan sağlığı açısından pvc hakkında kaygılar vardır!

Kullanım alanları Kapı ve pencere profilleri Vinil cephe kaplaması Boru ve tesisat malzemeleri Elektrik kabloları Döşeme Hobi malzemeleri Kredi kartlarının ana malzemesi

Esnek ve ucuz olması nedeniyle malzeme su ve atıksu endüstrisinde boru hatları için çok yaygın olarak kullanılır. Son 50 yıldır sağlık sektöründe de kullanıma girmiştir. Paranteral kullanılan sıvıların, kan ve kan ürünlerinin torbalarında ve transfüzyon setlerindei kateter , kanül ve direnlerde, stoma ürünlerinde ve daha bir çok yerde pvc ye raslamaktayız.

Polivinil klorid , monomer haldeki vinil kolridin polimerizasyonu ile üretilir. Pvc sert bir plastik olup daha yumuşak ve daha esnek hale getirmek için plastikleştiriciler ilave edilir. Pvc ( polivinyl chloride ) piyasada vinil olarak da anılır. Termoplastik bir polimerdir. Plastiklerin oranıyla oynayarak daha yumuşak ve daha sert imal edilebilir. Sanılanın aksine pvc diğer birçok polimerden daha az petrole ihtiyaç duyar. İmal aşamasında ağırlığının büyük kısmını klorin oluşturur. Piyasada daha az bilinen ve uPVC (unplasticisized chloride ) veya rijit pvc ise inşaat sektörünün daha yogun kullandıgı vinil üründür.

Plastik Çeşitleri Plastikleri kullanım sırasındaki özelliklerine göre inceleyecek olursak, bunların 3 ana grupta toplandığını görebiliriz. Elastomerler Termoplastikler Termosetler

Elastomerler Üç boyutlu şebeke yapısı oluşturarak yüksek esneklik gösteren polimerlerden meydana gelirler.

Termoplastikler1 Molekül yapısı olarak yan zincirler ve gruplar ihtiva ederler. Moleküller elastomerlerde ve termosetlerde olduğu gibi üç boyutlu bir yapı teşkil etmezler. Moleküller arasında zayıf Van der Walls bağları vardır. Bu sebeple rijit yapıya sahip değildirler.

Termoplastikler2 Isı altında yumuşarlar Bu özellik nedeniyle ısıtılarak şekillendirilebilirler. Bu şekil değişikliği esnasında hiçbir kimyasal değişime ugramazlar. Tekrar tekrar ısıtılarak yeni şekiller alabilirler. Piyasada toz ve granül halde bulunurlar. Kompozit malzeme imalatında az da olsa kullanılırlar.

Termoplastiklerin kullanıldıkları yerler

Termosetler Molekül yapıları, polimerizasyon sırasında molekülün reaktif olan kısmı moleküller arasındaki zincir yapıyı teşkil eder. Moleküller üç boyutlu yapıyı teşkil edecek tarzda birbirlerine bağlı bir rijit yapı ihtiva ederler. Bu bağlanma sırasında meydana gelen olay tek yönlü kimyasal bir reaksiyondur. Plastik malzeme şekil adıktan sonra sertleşir ve malzeme artık yumuşayıp şekil değiştiremez. Üç tiptedir Cila tipi Döküm tipi Cam takviyeli plastik tipi.

Termosetler ve kullanım yerleri

Yoğunluğa Bağlı Sınıflandırma Tablo 2-1a Polietilenlerin Yoğunluğa Bağlı Sınıflandırılması Yoğunluk gm/cm³ Kullanılan Yaygın isim Sembolü PE sınıflandıran Dünya Standardı ASTM D 1248 (2) ISO 1872 (3) DIN 16776 0.910-0.925 Alçak yoğunluklu polietilen AYPE I 14,18,23 15,20,25 0.926-0.940 Orta yoğunluklu polietilen MDPE II 27,33,40 30,35,40 0.941-0.959 Yüksek yoğunluklu polietilen YYPE III 45,50,57 45,50,55 0.96 ve üstü Çok yüksek yoğunluklu polietilen UHMW-PE IV 62 60,65

Özellik AYPE YYPE Test Metodu Yoğunluk 0.91 – 0.93 0.94 – 0.965 ASTM D792 Refraktif indis 1.51 1.54 ASTM D542 Çekme dayanımı kgf/ cm² 70 - 160 200 - 400 ASTM D 638 Uzama % 90 - 800 50 - 1000 Çekme modülü 10 - 30 40 - 130 Basma dayanımı 200 - 250 ASTM D 695 Burulmada akmaya dayanım 70 ASTM D 790 Burulma modülü 6 - 42 70 - 210 Darbe dayanımı (Izod) Ft-lb/in Kırılmaz 0.5 - 20 ASTM D 256 Sertlik Shore D41-46 D60 - 70 ASTM D 785 Termal geçirgenlik cal/sn cm Cx10 8 11.0 – 12.4 ASTM C 177 Spesifik ısı cal/gm C 0.55 Lineer genleşme katsayısı Cx10 10 - 20 11 – 13 ASTM D 696

AYPE Kullanım Yerleri: Kablo ve tel izalasyonunda Oyuncaklar Soğuk su borusu Tank imalatı Pis su borusu Tank ve bidon kaplaması olarak Kimyasal boru Gıda ambalajı(süt,meyva suyu) AYPE kaplanması Muhtelif bidonAğır hizmet torbaları Muhtelif şişe Paketleme ve seralık Filimleri Kapak Su geçirimsizlik sağlayan kaplamalar imali Mutfak eşyası Filitre bezi için tekstil elyaf imali Su deposu Koruyucu kıyafet imalatı v.b

MAX.KULLANIM SICAKLIĞI ( ºC ) PLASTİĞİN ADI MAX.KULLANIM SICAKLIĞI ( ºC ) Politetrafloroetilen-teflon 205-260 Silkon reçinesi 175-260 Fenolik reçine-ısıya dayanıklı Politetrafloroetilen 200 Poliester 150-232 Genel maksat fenolik reçinesi 150-175 Naylon 150 Fenolik reçine – asbest bazlı 120-150 Polietilen – alçak yoğunluk 125 Melamin formaldehit 100-150 Fenolik reçine – pamuk bez dolgulu 110-120 Fenolik reçine 70-120 Polietilen – yüksek yoğunluk 100-110 Poliviniliden klorür 70-95 Epoksi reçineleri 120-160 Üre formaldehit 75 Polimetilmetakrilat 68-85 Polistiren 65-85 Selüloz asetat-bütrat 60-105 Selüloz-asetat Polivinil klorür 65-80

PLASTİK MALZEMELERİN ÖZELLİKLERİ VE DAVRANIŞLARI Günümüzde çeşit ve miktar bakımından oldukça büyük gelişme gösteren plastiklerin sürekli olarak yeni bir türü ortaya çıkarılmaktadır. Plastikler metallere ve diğer mühendislik malzemelerine nazaran oldukça farklı özelliklere sahiptirler;

1-Hafif Olmaları:Bir çok plastiğin özgül ağırlığı 0,9 –2,5 g/cm arasındadır.Dolayısı ile,mühendislik malzemeleri arasında en hafif olanlar grubuna girerler. 2-Elektrik Direnci:İzolasyon malzemesi olarak çok geniş uygulama alanı bulmaktadırlar.

3-Korozyon Direnci:Korozif ortamlarda rahatlıkla kullanılırlar,asidik korozyona karşı da öneli ölçüde direnç göstermektedirler. 4-Düşük Isıl İletkenlik:Göreceli olarak iyi ısı izolasyon malzemeleridir.

5-Optik Özelliklerinin Değişimi:Bir çok plastik türü sınırsız renklere sahip olabilirler.Şeffaf ve opak türleri vardır. 6-Şekillendirilme:Sadece bir işlemde şekillendirilebilen bir çok nesnenin yapımı mümkündür.Döküm,ekstrüzyon ve kalıplama ile son şekil verilebilir.

7-Yüzey İşleme:Şekillendirme yöntemlerine benzer yöntemler ile yüzeyler işlenebilir,ek işlemlerin yapılması arzu edilmez. 8-Düşük Maliyet:Bu malzeme ve üretim yöntemini içeren bir kavramdır.Yüksek oranda üretim ve takım fiyatları plastikler tarafından maliyeti düşürür.

Tablo 6: Plastik malzemelerin davranışları Özellik Plastik Malzemenin Davran Yoğunluk Plastik malzemeler metallerden daha hafiftir; kısmen su üzerinde yüzerler. Yoğunlukları 0,9-2,0 kg / dm³ arasındadır (masif maddeler). Katılık (E-Modülü) Plastiklerin eğilme yumuşaklığı metallerden fazladır; yani E- Modülleri oldukça düşüktür ve sıcaklığa bağlıdır. Bu durumu plastik borularda görebiliriz. Plastik borular ısınınca yumuşar soğukta ise katılaşır. Isıl Genleşme Plastik malzemeler ısıtılınca metaller göre oldukça daha fazla genişler. (5...15 defa). Profillerin üzerindeki plastik kaplamalar ısınıca kalkarlar ve profil üzerinde kayabilirler. Elektrik ve ısı iletkenliği Plastik malzemeler kötü ısı ileticidirler; elektrik iletkenlerinde ise, iyi bir izalasyon malzemesidir. Isı iletim kabiliyeti yaklaşık olarak çeliğinkinin 1/300 ü dür. Kimyasal Dayanıklılık Plastik malzemeler asitlere, bazlara ve tuz çözeltilerine karşı iyi ve kısmen çok iyi dayanıklılık gösterirler. Bazı çözümlendirici maddeler plastik malzemeleri çözümlendirirler veya eritirler. Alev Alma Kabiliyeti Plastik malzemeler kısmen yanıcı ve alev alıcı özellikleri vardır. Boyanma Plastik malzemelere kolaylıkla renk verilebilir ve bu renklerin dayanıklılığı selülozik boya tabakalarında daha iyidir. Su Alma Plastik malzemeler kısmen su alma eğilimi gösterirler, böylelikle elektrik ve mekanik özellikleri değişime uğrar. Sürekli Yükleme Plastik malzemeler devamlı olarak zorlanırsa, şekillerini muhafaza edemezler ve yük altında sürünürler. Isıl Mukavemet Plastik malzemeler yüksek sıcaklıkta ayrışırlar. Renk değişimleri ve gazların parçalanması ile kabarcıklar oluşur.

6-Elektriksel özellikler 7-Kimyasal özellikler Polimeri oluşturan moleküllerin ağırlığı,yapısı,moleküller arasındaki bağ ve fonksiyonel gruplar,polimer kütlelerinin özelliklerini oluştururlar.Bu özellikler şöyle sıralanabilir; 1-Görünüş 2-Sertlik 3-Yoğunluk 4-Mekanik özellikler 5-Isısal özellikler 6-Elektriksel özellikler 7-Kimyasal özellikler

1-Görünüş: Polimerlerin çoğu su renginde yani renksizdir.Bu neden ile arzu edilen rengi elde etmek için renk verici maddeler kullanılır.Pikmentlerde opak görünüş elde edildiği gibi çözünür organik boyalarla şeffaf bir görünüşte elde etmek olanağı vardır. Bazı polimerlerde aşırı derece de berraklık istenir.Polimetilmetakrilat çok berrak olan polimerler bu özellikleri yanında hafif oldukları için camın yerine kullanılırlar.Bu özelliklerinden dolayı polimetilmetakrilat hem optik camın yerine hem de ağırlık ve berraklığın önemli olduğu uçaklarda kullanılır. İklim şartlarının ilk değiştirdiği plastik özelliği onun görünüşüdür.Rengin solması veya bozulması plastiğin dış etkenlere karşı kullanımını sınırlamaktadır.Bu olay bazı antioksidant ve stabilizatörlerin katkısıyla giderilebilir.

2-Sertlik: Plastik maddelerin yüzeylerinin yumuşaklığı veya çizilmeye karşı direncin az olması plastik maddelerin dezavantajlarıdır.Cam,seramik ve metallere göre plastiklerin sertliği çok azdır.Opak,renklendirilmiş plastikler,yüzeyi boya ile kaplanmış plastiklerden daha serttir.Burada çizilmeye karşı direnç maddenin tümündedir,oysa boya ile kaplı olan plastiğin çizilmeye karşı gösterdiği direnç ince bir boya filminden ibarettir. Termoplastiklerin sertliği sıcaklığı ve katılan plastifiya (özellikleri iyileştirmek için katkı maddesi) miktarının artmasıyla azalır.termosetler,dolgu maddeleri eklendikten sonra sert hal alır,sertliğin sıcaklıkla azalması yok denecek kadar azdır,

3-Yoğunluk: Plastik maddeler,odun hariç diğer tüm maddelere göre ağırlık bakımından üstünlük gösterirler.Bu yoğunlukların azlığındandır ve ağırlığın önemli olduğu yerlerde plastikler düşünülmelidir.Ağırlık esasına göre satılırlar ancak pratikte uygulama hacme göredir.

4-Mekanik Özellikler: Plastikler kırılganlık,yumuşaklık ve sertlik gibi mekanik özellikler gösteren maddelerdir.Plastik malzemelerin mekanik özellikleri arasında yer alan çekme,uzama ve kopma dirençleri en önemli özelliklerdir.Bunlar plastik malzemenin mekanik davranışları olarak karşımıza gelmektedir. Genellikle mekanik davranış yükleme altında bulunan malzemelerin bünyesinde meydana gelen gerilme ve şekil değiştirmeleri açıklayan en genel kavramdır.Plastiklerin mekanik davranışlarını incelerken dikkate alınması gereken bir kaç önemli husus vardır.Birincisi,plastiklerin mekanik davranışlarının,malzemenin yapı ve fiziksel haline bağlı olmasıdır.Fiziksel yapı bakımından plastikler amorf ve kısmikristalin (kristalin) olarak sınıflandırılırlar.Burada bazı tanımlamalar anlamak açısından bir termoplastik yükselen sıcaklığa bağlı olarak katılığını açıklamak gerekmektedir.

Erime Grafiğinde Sıcaklık dahada yükselirse, pirimer bağlar birer birer çözülmeye başlar molekül zincirleri parçalanır ve düşük moleküllü maddeler haline geçerek malzeme ayrışır.

5- Isısal Özellikler: Plastiklerin ısısal özelliği en önemli özelliklerinden biridir. Her ne kadar bazı plastikler 100-180 C aralığında uzun süreli kullanım için önerilebilir ve örneğin Politetrafloretilen (PTFE) ve Polifenilen sülfid gibi, başka plastikler 250 C ye kadar servis ömrüne sahip iselerde, çoğu plastikler geniş bir sıcaklık aralığında yumuşama gösterirler. Bununla ilgili olarak Tablo 7 de plastiklerin dayanabilecekleri sıcaklık aralıkları verilmektedir.

MAX.KULLANIM SICAKLIĞI ( ºC ) PLASTİĞİN ADI MAX.KULLANIM SICAKLIĞI ( ºC ) Politetrafloroetilen-teflon 205-260 Silkon reçinesi 175-260 Fenolik reçine-ısıya dayanıklı Politetrafloroetilen 200 Poliester 150-232 Genel maksat fenolik reçinesi 150-175 Naylon 150 Fenolik reçine – asbest bazlı 120-150 Polietilen – alçak yoğunluk 125 Melamin formaldehit 100-150 Fenolik reçine – pamuk bez dolgulu 110-120 Fenolik reçine 70-120 Polietilen – yüksek yoğunluk 100-110 Poliviniliden klorür 70-95 Epoksi reçineleri 120-160 Üre formaldehit 75 Polimetilmetakrilat 68-85 Polistiren 65-85 Selüloz asetat-bütrat 60-105 Selüloz-asetat Polivinil klorür 65-80

Plastiklerin ısıya karşı dayanıklılığı çok önemli bir faktördür. Genellikle termoplastikler yük uygulanmadığı zaman (kendi ağırlıkları altında) 65-120 C’de, bazı çeşitleri ise 260 C gibi yüksek sıcaklıklarda bozulurlar. Bu yüzden yüksek sıcaklıklarda düşük bir yük altında dahi kullanılmamalıdırlar. Termosetler daha sert ve ısıya dayanıklıdırlar. Sıcaklık artarsa belirli bir sıcaklığa kadar sert kalırlar fakat yüksek sıcaklıklarda kömürleşerek bozulurlar. Bu olaydan bunların tanımlanmasında da bahsedilmiştir. Genellikle termosetler 150-230 C arasında sıcaklığa devamlı maruz kalabilirler;Bazı özel termoset çeşitleri 260 C ye kadar dayanabilir. Asbest ve cam dolgu gibi dolgu malzemeleri plastiklerin ısıl dirençlerini artırır.

6- Elektriksel Özellikler: Elektriksel özellik bakımından en önemli faktör elektriksel iletkenliktir. Genelde plastiklerin elektrik iletkenlikleri zayıftır. Polimerlerin elektrik iletmesi için yapıda sert elektronlar veya serbest iyonların bulunması ve bunların yapı içinde hareket etmesi gereklidir. Polimerin yapısında zincirlerin sert ve bükülmez olması, zincirlerin birbirini kuvvetli etkimesi, yüksek kristalinite ve yönlenme olayları elektronların serbest hareketlerini engellemekte ve plastiklerin düşük elektrik iletkenliğine neden olmaktadır. Elektrik iletkenliğini ifade etmek için bunun tersi olan elektrik direnci terimide kullanılmaktadır.

Mükemmel yalıtkanlık özelliğinin bir sonucu olarak polimerler çoğu kez elektrostatik olarak yüklenirler. Bu yüküde uzun süre korurlar. Elektostatik yüklenme bazı uygulamalarda yangın çıkmasına dahi neden olabilir. Ayrıca, elektrostatik yüklenme bazı durumlarda tozu çekebilir ve plastiğe dokunana elektrik şoku verebilir, havada kıvılcım çıkarabilir. Yüzeylerin işlenmesiyle malzemeye, elektrostatik yükün yere akmasını sağlayan düşük bir iletkenlik verilebilir. Bu kaplamalarla mümkündür ancak bu kaplamalar zamanla yavaş yavaş bozulur ve aralılarla yenilenmesi gerekir. Diğer bir yöntemde, yapıya iletken dolgu maddelerinin katılmasıdır.

7- Kimyasal Özellikler: Plastikler, metalik malzemelere nazaran kimyasallara karşı daha dayanıklıdırlar. Genellikle termoplastikler, seyreltik asit alkali ve tuz çözeltilerden etkilmezler. Örneğin, polietilen ve polipropilen asit depolama kabı imalinde kullanılmaktadır. Politetrafloroetilen gibi flor içeren plastikler kimyasal olarak son derece soy malzemedir. Diğer taraftan, termoplastiklerin çoğu organiksolventlerin kimyasal olarak etkilenirler. Termosetler, termoplastiklere nazaran kimyasal çevreye daha az duyarlıdırlar. Polimerlerin kimyasal dirençleri reaktif maddenin cinsine ve konsantrasyonuna, polimerik yapıya, sıcaklığa, uygulanan gerilmeye, yüzey pürüzlüğüne morfolojisine bağlıdır. Kısa süreli polimer-kimyasal çevre etkileşmeleri çekme deneyleriyle, uzun süreli etkileşmeler ise sürünme deneyleri ile belirlenirler.

ÇEVREYE ETKİLERİ Kullanılan bu maddelerin çoğunun bir defa kullanılıp atılması ve hacimce çok yer kaplamaları çevre kirliliğini de beraberinde getirmiştir. Bu sorunu çözmek için son yıllarda önemli çalışmalar yapılmaktadır. Bu sorunun bir çözümü, plâstik atıkların geri kazanımıdır. Plâstik maddeler, polimerler (makromoleküller) olarak da bilinen ve ısısal işlemle eritilerek, basınçla şekillendirilebilen maddelerdir. Bu tür maddelerin tekrar işlenebilmeleri onların geri kazanımını önemli kılmıştır. Geri kazanım olayı hem çevre kirliliğini önlemede hem de atık maddelerin değerlendirilmesi sonucu ekonomiye büyük katkılar sağlar. Geri kazanım sırasında karşılaşılan en önemli sorunlar plâstiklerin tanımlanması ve ayrılması aşamasında ortaya çıkmaktadır.

Plastiklerin Dönüştürülmesi Özellikle atık plastikler toplanarak geri dönüşüm tesislerinde dönüştürülmektedir. Atık plastik maddeden üretilen siyah torbalar, insan sağlığını tehdit etmektedir. Genellikle seyyar satıcı ve pazar esnafının kullandığı bu poşetler, pet şişe, kova ve tıbbi atık gibi maddelerin toplanarak tekrar işlenmesiyle üretilmektedir. Artık maddelerin dönüştürülmesi sırasında şeffaflaştırma mümkün olmadığı için koyu tonlarda renklendirme yapılarak yeniden kullanım için dönüştürülmektedir.

Siyah poşetler Türk Gıda Kodeksi'ne göre, gıda maddelerinin hijyenik olmadan dönüştürülen koyu renkli torbalarda taşınması ve muhafaza edilmesi yasak. Siyah renkli naylon torbaların içinde barındırdığı mikroorganizmalar insan sağlığı açısından ciddi bir tehdit. Ancak şeffaf poşetlere göre daha ucuz olduğu için esnaf tarafından yoğunlukla bunlar tercih edilmektedir.

Ülkemizde Poşet Kullanılması Ve Yasal Mevzuat Türkiye'de siyah plastik torbayla mücadelede ilk adım İstanbul Büyükçekmece Belediyesi'nce atılmıştır. Daha sonra Akçay, Bartın, Kocaeli, Kilis, Karasu, Samsun, Edirne belediyeleri de bu poşetlerin kullanılmasını yasaklamıştır. Yasaklamalara rağmen halen bakkallarda ve pazarlarda siyah naylon torba kullanımı devam etmektedir. Tüketici dernekleri, yerel yönetimlerin pazar yerlerini denetleyip tüketiciyi kesekâğıdı kullanımına yönlendirmesinin gerekliliğini savunmaktadır   Bir plastik torbanın kaliteli olup olmadığını kokusundan ve dokunulduğunda çıkardığı sesten anlamak mümkündür Kaliteli poşet kırıştırırken ses çıkarıyor. Kalitesiz poşetlerde katlandığında bu sesi duymak mümkün değil.

Ayrıca kaliteli poşet kokusuz oluyor, kalitesizler ise kötü kokular açığa çıkmaktadır. Plastik poşetlerin kullanılmaması için özellikle tüketici dernekleri tarafından gerekli çalışmaların başlatılması ve büyük marketlerin örnek çalışmalar başlatarak plastik poşet kullandırmamaları ülkemiz ve doğamız açısından büyük önem arzetmektedir. 

Özellikle kullanılmış poşetlerin geri dönüşümü ile yalnız siyah poşet yapılabilmektedir. Bu poşetler ise diğerlerine göre çevre ve insan sağlığına daha çok zararlı olabilmektedir. Bu sebeple Türk Gıda Kodeksi 19. maddesinin d bendinde kesinlikle gıda ambalajında kullanılmasına izin verilmeyen çöplerden toplanan eski poşet ve naylon parçaları siyah poşet yapılmaktadır. Bu şekilde imal edilen siyah poşetlerde oflutoksin gibi son derece zararlı mikrotoksinler bulunmaktadır.

Esasen 16 Kasım 1997 tarihli 23172 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Türk Gıda Kodeksinin 24. maddesinde gıda ile temasta kullanılan plastiklerin yüksek molekül ağırlıklı polimerlerden olması gerektiği yer almaktadır.

Çevre Açısından Değerlendirme Çukurova Üniversitesi Çevre Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi'nin yaptığı araştırmaya göre kanserojen madde içeren siyah poşetlerin, doğada çözülmesi 1000 yıldan fazla zaman almaktadır. Ülkemizde plastik poşetlerin kullanılması çok yaygındır. Rastgele çevreye atılan poşetler rüzgarın etkisi ile kolayca doğaya yayılmaktadır. Bu durum hem doğada kötü görünüm oluşturmakta hemde doğaya dağılan bu plastiklerin çözülmesi uzun sürerek kirliliklere neden olmaktadır. Diğer yandan nehirlerimizde, göllerde ve denizlerde poşetlerin kirliliği gözlenmektedir. Ülkemizde halen plastik poşetlerin sadece yüzde 1'i geri dönüştürülmekte olup, % 99'u yüzlerce yıl doğaya terk edilmektedir.

Diğer ülkelerde yapılan çalışmalar Bir çok dünya ülkesi naylon torbalararın kullanılmasıyla ilgili olarak çeşitli çalışmalar başlatmışlardır. Avustralya'da, süpermarketlerde naylon torba kullanımına son verilmiş, Çin'de 1 Haziran 2008 tarihi itibarıyla çok ince plastik torba üretilmeyecek ve bu torbaların süpermarket ve dükkânlarda kullanılması yasaklanmıştır. Bir plastik torbanın et kalınlığı, 0.025 milimetreden az olamayacak. Yetkililer ayrıca halkın satın aldığı ürünleri bez çantalar ya da sepetlerle taşımasını teşvik edecek.

ABD'nin New York kentinde de Şehir Konseyi 5 bin ve daha fazla metrekareden büyük ya da beşten fazla şubesi olan mağazalar için plastik torba geri dönüşüm kutusu yerleştirme zorunluluğu getirdi. Ayrıca tüm şehirde geri dönüşümü olmayan plastik poşet kullanımını yasakladı. Poşetlerin yanına, 'Lütfen geri dönüşüm sistemine katılmak için bu torbayı geri getirin' yazmak zorunlu kılındı.

Fransa: Paris'te naylon torba kullanımı geçen sene yasaklandı Fransa: Paris'te naylon torba kullanımı geçen sene yasaklandı. 2010 itibarıyla tüm ülkede yasaklanacak. Hindistan: Yeni Delhi ve Bombay başta olmak üzere, dört bölgede naylon torba kullanımı yasak. Tayvan: Naylon torbanın yanı sıra plastik çatal-bıçak kullanımı da yasak. İrlanda: Naylon torba kullanmak isteyen, 20 cent vergi ödüyor. Kenya: 2008 itibarıyla tüm ülkede naylon torba yasaklandı. Güney Afrika: İnce torba yasak, geri dönüşümlü olanlar serbest. Uganda: İnce torba kullanımı yasak, kalınlarda vergi var. Ruanda: İki yıldır naylon torba kullanmı yasak.

Plastiklerin İnsan Ve Çevre Sağlığı Açısından Tehlikesi Prof. David Melzer tarafından yürütülen araştırmada, plastik kaplarda bulunan Bisfenol A BPA adlı maddenin kalp hastalıklarını arttırdığı ortaya çıkarılmıştır. Plastik kaplarda bulunan (BPA) maddesine maruz kalmanın kalp hastalıklarına yol açtığına dair önceki bulguları doğrulayan bilim insanları, bu maddenin şişelerde ve yiyecek paketlerinde kullanımının yasaklanması gerektiği savunulmaktadır. Amerikalı ve İngiliz bilim insanları, 2006 yılında Amerikan hükümetinin yaptığı ulusal beslenme araştırmasında elde eden bulgulardan yararlanarak yaptıkları araştırmada, idrarda yüksek oranda bulunan BPA’nın kalp kriziyle ilişkili olduğu ortaya konulmuştur. Ülkemizde: Prof. Dr. Selma Metintaş tarafından yapılan açıklamada; “plastik ve köpükten imal edilen bardaklardan uzun süre sıcak sıvı içenler kanser tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir” denilmektedir. Kanserle Savaş Dairesi Başkanı Prof. Dr. Murat Tuncer tarafından yapılan açıklamada; “Olasılık nedeniyle çok sıcak ve gazlı içeceklerin bu bardaklarda sunulması sakıncalıdır” uyarısı yapılmaktadır. Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı Başkanı Selçuk Aksoy ise “usulüne uygun olarak üretilmiş ve gerekli denetimleri yapılmış plastik bardaklar gönül rahatlığıyla kullanılabilir” denilmektedir.

Plastik Ambalajın Geri Kazanımı Plastikleri geri kazanmanın temel esası,  Depolama alanlarında katı atık bertaraf ücretinin artması plastikleri geri kazanmayı hızlandırmıştır. Plastikler hafif malzemeler olmakla birlikte hacimsel olarak büyük yer işgal ettikleri için depolama alanlarının ömrünü kısaltmaktadır. Son yıllarda çeşitli ülkelerde depolama alanlarına uygulanan vergilendirme veya birim ton başına bertaraf ücreti geri kazanmayı hızlandırmıştır. Plastik madde üretiminde orijinal maddelerin yanında geri kazanılan ürünlerinde kullanılmasının zorlanması plastikleri geri kazanmayı geliştirmiştir. Hala geri kazanılan plastiklerin ücreti orijinal plastiklerin fiyatlarından daha yüksektir. Geri kazanılmış plastikten yapılmış ürünlere pazar talebinin teşvik edilmesi ile plastiklerin geri kazanılmasını hızlandırmıştır. OPED tarafından petrole yapılan zamlar plastiklerin geri kazanılmasını hızlandırmıştır. 

Plastikleri geri kazanmaya başlamadan önce, Katı atık içindeki geri kazanılabilir plastik miktarı önceden tespit edilmelidir, Plastiklerin oluştuğu kaynaklar, miktarları ve türleri önceden tespit edilmelidir, Geri dönüşümün, taşıyıcılarla, çalışanlarla, satın alıcılarla, halkla birlikte yapıldığı unutulmamalıdır. Bu konuda ilgililere yeterli eğitim verilmelidir. 20 şer dakikalık eğitim seminerleri verilmelidir. Toplayıcıların ve halkın plastikleri tanımaları konusunda yeterli eğitimi almaları sağlanmalıdır, Bu bilgiler temel oluşturularak bir izleme programı hazırlanmalıdır, Toplanan malzemelerin nerelere satılacağı önceden planlanmalıdır. Aksi durumda toplama yapmanın bir anlamı yoktur, Plastikleri satın alıcı firmaların adresleri, telefon numaraları ve e-mail adresleri ilgili yerlerde yayınlanmalıdır, Yerel yönetimler ve merkezi hükümetler toplanan malzemelerin değerlendirilmesi konusunda özendirici ve geliştirici politikalar üretmelidirler, Daha geniş, kaliteli ve ekonomik geri dönüşüm politikaları ve senaryoları geliştirilmelidir, Özellikle küçük kaplarda toplanan plastikler daha sonra büyük kumbaralara konmalıdır, Toplanan malzemelerin aylık olarak miktarları, tipleri ve kirlilik seviyeleri kaydedilmelidir, Geri dönüşüm programına katılanlara zaman zaman yetkili kişiler yazılı olarak etmeliler. 

İngiltere’de katı atık içindeki plastik miktarı %8-11 arasında değişmektedir. A.B.D. de çöplerin %62 depolanmaktadır. 1960 yılında çöp içinde plastik miktarı %0.5 iken 1993 yılında bu değer %9.3 çıkmıştır.

Plastik Ambalajları Geri Kazanmanın Avantajları: Türkiye’ deki katı atıklarda plastikler ağırlıkça %5-9, hacimce ise %15-20 oranında çöplerde bulunmaktadır. 1990 lı yıllarda Almanya’ da katı atık içinde plastik miktarı ağırlıkça %30 iken hacimce bu değer %50 idi. Plastikler çöp depolama alanlarında büyük yer işgal etmektedirler. Depolama alanlarının ömrünü kısaltmaktadırlar. Plastikler çöpe atıldığı zaman çürümez, paslanmaz, çözünmez, biyolojik olarak bozulmaz ve doğada bozulmadan uzun yıllar kalır. Bazı plastikler var ki doğada 700 yıl bozulmadan kalabilir. Suyun ve toprağın kirlenmesine neden olur. Sulardaki canlılara zarar verir hatta ölümlerine neden olur.

Plastikler geri kazanılıp tekrar kullanıldığında; Plastik hammadde kaynakları korunur, Tekrar kullanımı artar, Depolama alanlarının ömrü uzar, Yeni iş alanları oluşur, Atıkların enerjiye dönüşümü artar. 

Plastikler tekrar kullanıldığında veya işlemek üzere geri kazanıldığında katı atık ve bacadan atılan kirletici miktarı azalır ve enerji kaynaklarının korunması sağlanır. Kullanılmış plastikler geri kazanılıp tekrar üretime sokulduğunda yeni plastikler, yeni montlar, endüstriyel fiberler, iş şapkası, bakkal arabası sapları, okul ve işyeri parçaları, golf ekipmanı, bahçe mobilyası köşe taşları, çöp toplama kutuları, oto yedek parçaları, tenis sapı, su metre kutusu, kovalar, halı malzemesi ve dren boruları gibi yeni plastik ürünleri elde etmek mümkün olduğu halka anlatılmalıdır. Halk plastiklerin geri kazanılabilir malzeme olduğunu bilmelidir. Ancak kullanılmış plastiklerden yeni gıda, içecek ve meşrubat kaplarının üretimi ve bunların kullanımı sakıncalıdır. Çünkü kullanılmış plastiklerin tam olarak temizlenmesi mümkün değildir. Dolayısıyla kullanılmış plastiklerden elde edilen plastiklerin gıda sektöründe kullanılmaması ile ilgili kanuni düzenleme yapılmalı. 1965 yılında yoğurt kabının ağırlığı 6.5 gram iken bugün 3.5 grama indirilmiştir

Plastik süt şişelerinin 1973 de ortalama ağırlığı 110 gram iken bugün 72 gramdır. 1977 yılından sonra plastik şişelerin ağırlığı (2 litrelik) 68 gramdan 51 grama düşürülerek %25 ağırlık azalması sağlandı. Böylece A.B.D. de her yıl plastik kullanımı 93.400 ton azaltıldı. Ağırlık azalması ile katı atık miktarı azaldı, 20 yılda plastik malzemelerin ağırlığı %30 azaldı.

Plastiklerin kaynakta azaltma yolları paketleme veya birim hacımda kullanılan malzemelerin miktarlarını azaltmaktır. Yani; Paketleme malzemelerinde mümkünse daha yoğunlaştırılmış ürünler kullanılarak paketleme malzemelerinin ömrünü uzatarak daha az plastik oluşumunu sağlamak, Ürünlerin bozunmasını ertelemek için ömrünü uzatmak, Paketleme malzemelerini tekrar kullanmak, tekrar kullanılabilir taşımalıklar kullanmak gerekir.

Çeşitli iş merkezlerinde (otel, restoran, çamaşır haneler, hastaneler v.b. yerlerde yoğurt gibi ürünler büyük kaplarda satın alınmalı ve bu kaplar ihtiyaç sahiplerine ücretsiz olarak dağıtılmalıdır. Özellikle konutlarda kullanılan yoğurt kapları geri kazanılarak seracılıkta kullanılabilir. Boya sanayinde kullanılan plastik kapların kirletilmemesi ve tekrar kullanılabilmesi amacı ile kapların iç yüzeyleri kolay çıkarılabilir ince plastik malzemelerle kaplanarak plastik kaplar kirletilmeden tekrar kullanılabilir. Lokantalarda her türlü sos, ketçap gibi sıvı gıda malzemeleri büyük kaplarda satın alınarak tekrar doldurulabilir kaplarda müşteriye sunulması plastik malzeme kullanımını azaltır. Büyük kaplar ihtiyaç sahiplerine kova olarak kullanmaları için dağıtılabilir. Büyük hacimli plastik kapların tekrar kullanımı sağlanabilir. Otellere, lokantalara ve restoranlara satın alınan süt kapları tekrar kullanılabilir donanımda olabilir.

Günlük kullanılan plastiklerden daha dayanıklı plastik malzemeler üretilerek plastiklerin en az üç yıl kullanımı sağlanmaktadır. Plastiklerin fiili kullanım süreleri uzatılmaktadır. Son zamanlarda tasarımı, üretimi, performansı, düşük maliyeti ve tasarım maliyetinin düşük olması kullanılmış plastiklerden dayanıklı plastik malzemelerin üretimini artırmaktadır. Bu gruba giren malzemeler, bilgisayar parçaları, ev aletleri, halılar, bahçe mobilyaları, oto yedek parçaları vs.

Geri kazanılan plastikler denizcilikte kullanılabilir. Plastik oduna göre her türlü hava şartlarına ve korozyona karşı dayanıklı malzemelerdir. Plastik malzemelerin geri kazanılmasında kararlı çalışmalar yapılmalıdır. Aksi durumda belli süre sonunda ortaya çıkan problemler geri dönüşümü önemli ölçüde engellemektedir.

Geri kazanılmış PET lerden halı tabanları, uyuma torbaları, giysilerdeki yalıtım maddesi, oto parçaları, boya fırçaları, can kurtarma yastıkları, torbalar, posta kutuları, piknik masaları, çitler, yürüyüş botları, çift bölmeli kovalar, lazer toner kartuşu, kayışlar ve geotekstiller gibi malzemeler üretilmektedir.

Geri kazanılmış HDPE den yapılmış ürünler, geri kazanma bidonları, deterjan, motor yağı kapları, çöp kovaları, geri kazanma kutuları, alışveriş sepetleri, köpek evleri, stadyum bankları, posta kutuları, drenaj malzemeleri, hayvan pensleri, süt şişesi taşıyıcıları, plastik kesicileri, trafik işaretleri, golf torbaları, paletler, banyo koltuğu, bitki kabı, saç tarağıdır.

Geri kazanılmış PVC lerden kanalizasyon borusu, çit, geri kazanma kutuları, yol plakaları, merdiven parmaklığı, marley, kiremit, trafik işaretleri, kar fırtınası deflektörü, piknik masaları ve banklar gibi malzemeler üretilmektedir. Almanya’ da PVC nin %50 den fazlası geri kazanılmaktadır. Geri kazanılan bu plastikler özellikle pencere, kanalizasyon borusu, çatı örtüsü, zemin örtüsü, araç yedek parçası ve paketleme amacı ile kullanılmaktadır. PVC pencere malzemeleri geri kazanılmalıdır. Almanya’ da PVC pencereler geri kazanılmaktadır. Yılda 450.000 PVC pencere geri kazanılmaktadır. Bu plastikler orijinal plastiklere ilave edilerek yeni çerçeveler üretilebilmektedir. Benzer şekilde zemin örtü malzemeleri geri kazanılmaktadır. Bu malzeme %98 oranında tekrar üretimde kullanılabilmektedir.

Geri kazanılmış LDPE den nakliye örtüsü (branda), çöp kutusu örtüsü, çöp kutusu, yer tuğlası, mobilya, kompost kutusu gibi malzemeler üretilmektedir. Geri kazanılmış PP den sinyal lambaları, kablolar, süpürge fırçaları, buz raspası, yağ hunileri, bisiklet dişli kutuları üretilmektedir. Geri kazanılmış PS den termometreler, ışık değiştirme levhaları, yalıtım malzemesi, yumurta kartonları, menfezler, masa tepsileri, cetvel, plaka çerçeve malzemeleri üretilmektedir.

Plastik malzemelerin kalorifik değerleri de oldukça yüksektir. Piyasada kullanılan plastiklerin kalorifik değerleri : Plastikler Kkal/kg Polietilen (PET) 11060 Polipropilen (PP) 11030 Polistiren (PS) 9900 Lastik 9900 Gazete 4800 Deri 4000 Odun 3750 Ort. Çöp 2500 Yard Atığı 1700 Gıda Atığı 1450 Fuel-oil 11600 Linyit Kömürü 5330

Plastiklerin kalorifik değerlerinin oldukça yüksek olduğu görülür. Ancak bu plastiklerden PVC önemli oranda klor içerdiği için yanma sonucu klor gazı serbest hale geçer. Serbest hale geçen plastik yanmamış organik gazlarla reaksiyona girerek baca gazında klorlu organik maddelerin oluşmasına neden olur. Oluşan klorlu gazlar çevre ve sağlık açısından olumsuz gazlardır. Türkiye’de geri kazanılan plastikler toplam talebin ancak %10 karşılamaktadır. Toplumun konfor yapısı geliştikçe plastik tüketimi artmaktadır.

Plastikleri geri kazanırken; Çöp depolama alanının ömrünün uzadığı, doğal kaynakların korunduğu, Bir cam şişenin 6 plastik şişenin ağırlığına eşit ve o oranda yer işgal ettiği, Haftada ne kadar plastiği çöpe atarak doğanın kirletildiği, Plastik bir mont ceket yapmak için yaklaşık olarak ne kadar plastik şişeye ihtiyaç olduğu, Geri kazanılmış plastiklerden, deterjan kutuları, bakkal torbaları, park oturma grubunun yapılabildiği, Doğada kalıcı kirliliğin önüne geçildiği, Sınırsız olmayan doğal enerji kaynaklarının korunduğu, İsveç, Danimarka ve İsviçre gibi ülkelerde evsel atıklardan geri kazanılan plastiklerin yakılması bölgenin toplam ısınma ihtiyacının %56-72  sağlandığı, Bugünkü araçların tamponları dahil motorun bazı parçalarına, bağlantı elemanlarına ve yakıt tankına varıncaya kadar araçların %25-30 yedek parçalarının plastiklerden yapılarak araçların yakıt tüketiminin %5 azaltıldığı, unutulmamalıdır.

Yeni iş alanları ortaya çıkar. Yenilenmeyen hammadde kaynakları korunur. Amerika’ da her saat 2.5 milyon plastik şişe çöpe atılmaktadır. 5 adet geri kazanılmış içecek şişesinden bir plastik mont elde etmek mümkündür. 1050 adet geri kazanılmış plastik tepsiden 6 kişilik bir oturma grubu elde etmek mümkündür. 2.5 lt. lik bir plastik şişe geri kazanılırsa 6 saatlik 60 watt lık elektrik enerjisini tasarruf etmek mümkündür. 25 adet iki litrelik içecek şişesi geri kazanılsa bu maddeden bir plastik süveter elde etmek mümkündür. 35 adet 2.5 litrelik kullanılmış PET şişesinden bir uyku tulumu yapmak mümkündür.

Plastik Geri Dönüşümü Plastik geri dönüşüm işlemi hurda veya atık plastiklerin toplanarak tekrar işlenmesi ve kullanılabilir maddeler haline getirilmesi işlemidir, bazen bu işlem sonunda atığın orijinal halinden çok farklı maddeler ortaya çıkabilmektedir. Örneğin, süt şişesi geri dönüşümle model uçak veya silah haline getirilebilir. Geri dönüştürülmeden önce plastikler reçine tanıtım kodlarına göre sınıflandırılmaktadır. Örneğin Pet şişelerin reçine tanıtım kodu  1'dir.

Plastik Atıklar Ve Geri Kazanım Yöntemleri Son yıllarda pek çok ülkede bir yandan plastik atıkların oluşturduğu çevre kirliliği ortadan kaldırılmaya çalışılırken diğer yandan ele geçen atıkların değerlendirilerek ekonomiye katkı sağlanması hedeflenmektedir.  Yeraltında depolama yöntemi, yakma ve tekrar işleyerek değerlendirmedeki problemler, plastik atıkların kimyasal yöntemlerle enerji ve kimyasal hammaddelere dönüştürülmesini zorunlu kılmaya başlamıştır. 

Plastik atıkların oluşturduğu çevre kirliliğinde; kimyasal yapıları itibariyle çok zor bozunup, parçalanabildiklerinden atıldıkları çevrede meydana getirdikleri olumsuzlukları plastik maddelerin uzun süre sürdürdükleri gerçektir. Plastik atıkların çevreye olan etkilerinin önlenebilmesinde izlenebilecek ilk yol yeraltında depolanmaları idi.. Fakat, bu atıkların büyük hacimler kaplamasının yanı sıra , depolanabilecek alanların her geçen gün azalması sonucu yeraltında depolamadan vazgeçilmektedir. Bu işlemin bir başka dezavantajı da maliyetinin yüksek olmasıdır. 1970'li yıllardan beri plastik atıklar, yeraltında depolanmalarının yanı sıra yakılarak enerji üretiminde de kullanılmaktadır.

       Yakma yöntemi Yakma amacı ile uygulanan proseslerde, kullanılan atıklarda hacim azalması, steril ve homojen kül elde edilmesi bir avantaj olarak görülmekte ise de, yanma sonucu oluşan bazı zararlı gazlar ve maddeler bu proseslerin en büyük dezavantajını oluşturmaktadır.

Örneğin PVC atıklarının yakılmasında % 25-50 oranında HC1, üretanlardan da HCN oluşmaktadır. Plastik atıkların tekrar işlenerek kullanılması ise sadece termoplastik polimerlerde mümkün olmaktadır. Bu tür plastik atıkların işlenmesinin ilk basamağı olan toplama ve ayırma işlemleri tüm operasyonun başarısında anahtar rolü oynamaktadır.

Granül yöntemi Ayırma işlemine tabi tutulan plastik atıklar temizlenip uygun geri dönüşüm tesislerinde granüle hale getirildikten sonra ya doğrudan ya da yeni ürüne belirli oranda katılarak işlenmektedir. Yeni ürüne katma birinci kalite ürünler için %20, ikinci kalite ürünler için %40'a varan oranlarda yapılabilmektedir. Üretim tesisleri, satış noktaları ve geri dönüşüm toplama merkezlerinde kaynağında ayrıştırma çalışmalarından gelen ambalaj atıkları ile endüstriyel kuruluşlardan gelen katı plastik üretim atıkları,hammadde üretim aşamasında, sınıflarına, renklerine ve üretim proseslerine göre ayrıştırılarak prosesler sonrası granül veya çapak haline getirilir. İkincil hammadde olarak kullanılmak üzere işleyici / üretici firmalar tarafından kullanılmaktadır.

Geri kazanım tesisine gelen plastiklerden diğer malzemeler ayrıldıktan sonra mısır tanesi büyüklüğünde parçalanırlar. Plastik üzerindeki kirleticileri daha iyi gidermek için yıkanır ve yüzdürme ile hafif ve ağır plastik atıklar birbirinden ayrılır. Nem oranı % 1’den az oluncaya kadar kurutulup ve temizlenerek ekstrüdere girer. Eritilmiş olan plastikler ekstrüderde kalan pisliklerden ayrıştırılır, granül haline getirilir. Granüller kurutulur, paketlenir ve yeni ürün elde etmek üzere hazırlanmış olur.

Örneğin ; Alçak yoğunluklu polietilen atıklardan; şeffaf, naturel, siyah granül, Yüksek yoğunluklu polietilen atıklardan; çeşitli renklerde çapak ve granül Polipropilen atıklardan; çeşitli renklerde çapak ve granül elde edilmektedir. Geri dönüşebilen katı atık plastikler Meyve suyu, alkolsüz içecek ve yiyecek kapları, sabun ve deterjan kapları, pirinç ve benzeri bakliyat paketleri gibi. Geri dönüşemeyen katı atık plastikler Motor yağı ve boya kutuları, margarin kapları, kirli ve yağlı kaplar…

       Piroliz yöntemi Uygulanan proseslerin ya da izlenecek yolların başında hidroliz, gazlaştırma, hidrojenleme ve piroliz yöntemleri gelmektedir. Özellikle hidrojenleme ve piroliz, üzerinde en çok durulan yöntemlerdir. Plastik atıkların hidrojenasyonunda 10 – 30 MPa basınç, 300 - 500 C sıcaklık aralığında çalışılmakta ve hidrojen varlığında katalizörlü veya katalizörsüz ortamda atıklar gaz ve sıvı haldeki hidrokarbonlara dönüştürülmektedir. Piroliz işleminde ise atık polimer molekülündeki C-C ve C-H bağları serbest radikal mekanizması üzerinden, daha küçük moleküllere parçalanmaktadır. Piroliz işlemini etkileyen en önemli parametre sıcaklıktır. Piroliz sıcaklığındaki artış, gaz ürün verimini arttırırken, sıvı ve katı ürün verimini düşürür.

Katı plastik atıklar arasında yer alan polietilen, polipropilen, PVC, atık kauçuk ve kullanılmış araç, uçak,iş makinaları lastikleri ile yapılan çalışmalarda petrol rafinasyonunda kullanılabilecek kalitede sıvı ürünlerin kimyasal reaksiyonlar sonucu elde edilebileceği ortaya çıkabilmektedir.

Günümüzde 1 kg. plastik hammadde kullanılarak üretilmiş ambalaj da 34 kg. meyve suyunu depolanırken, 1 kg. kağıt, alüminyum ve cam hammadde kullanılarak üretilmiş ambalaj da yarısından daha az meyve suyu depolanabilir. Birim ağırlık başına ambalajlanan ürün miktarı fazla olduğu için plastik hammadde diğerlerine göre daha ekonomiktir.

Son yıllara kadar plastik atıklardan kaynaklanan sorunların çözümüne yönelik çalışmalarda ekonomik faktörler çok fazla dikkate alınmadan yukarıda belirttiğimiz yöntemlerle bu atıkların ortadan kaldırılması amaçlanmıştır. Günümüzde ise bir yandan çevreyi kirleten nedenler ortadan kaldırılmaya çalışılırken diğer yandan da ele geçen atıkların değerlendirilerek ekonomiye katkı sağlanması hedeflenmektedir. Gerek çevre gerekse de enerji ve hammadde yönünden plastik atıkların gaz ve sıvı yakıtlar ile petrokimyasal hammaddelere dönüştürülmesi bir alternatif olarak görülmekte ve batı ülkeleri tarafından bu konuda yoğun çalışmalar başlatılmış bulunmaktadır.

Dünyada her yıl 16 milyon hektar orman alanı yanmaktadır Dünyada her yıl 16 milyon hektar orman alanı yanmaktadır. (82 Nijerya kadar) Son 30 yılda dünya orman örtüsünün beşte biri yok oldu. Yetişmiş bir ağaç günde 17 kişinin oksijen ihtiyacını karşılıyor ve 22.5 kilogram karbondioksiti yok ediyor. Dünyadaki kağıt tüketiminin yarısı geri kazanılsa, Her yıl 8 milyon hektar orman alanı korunabilir. Dünyamız dakikada 21 hektar orman alanı kaybediyor. Her yıl doğaya 7 ağaç borcumuz var! Çünkü bir yıl içinde, kullandığımız kâğıt- kartonlar ve ayrıca yaşamsal ihtiyaçlarımız için 7 adet ağacı tüketiyoruz. Bir Avrupalı yılda ortalama olarak 300 kg. Kâğıt ve kâğıt ürünleri tüketmektedir. Dünyada her yıl kağıt tüketiminin yarısı geri kazanılsa, Türkiye büyüklüğünde bir ormanlık alan yok olmaktan kurtarılmış olur. Şampuan şişesini doğaya bıraktık. Kaç yılda, parçalanır ve yok olur? (450 – 650 yıl) Su boruları ya da PVC pencere kenarlarını doğaya bıraktık. Kaç yılda kaybolur? (1000 yıl) Teneke kola kutusu doğada kaç yılda kaybolur? (100 yıl) Biletler doğada kaç yılda kaybolur? (2 – 4 hafta) İp parçaları doğada ne kadar zamanda yok olur? (3 – 14 ay arası) Pamuklu kumaşlar doğada ne kadar zamanda yok olurlar? (1 – 5 ay arası) Yün çoraplar doğada kaç yılda yok olurlar? (1 – 2 yıl) Boyalı tahta doğada kaç yılda yok olur? (13 yıl)

Geri dönüşüm nasıl olur ÜSTÜN İŞ MAKİNA PLASTİK GERİ DÖNÜŞÜM MAKİNALARI http://www.ustunismakina.com/

SAĞLIK Harvard School of Public Health'te araştırmacılar 77 öğrenci üzerinde inceleme yaptı. Öğrenciler 7 gün boyunca plastik şişelerden su içti. Plastik şişe kullanan katılımcıların idrarlarında, dişilik hormonu östrojene benzeyen BPA maddesinin yüzde 69 arttığı görüldü. Araştırmalar neticesinde plastik şişelerde bulunan, BPA maddesinin doğumsal kusurlara, büyüme bozukluklarına ve kalp hastalığı ile diyabet riskinin artışına neden olduğu tespit edildi.

Poşetlere büyük gözaltı   İlk etapta 50 mikronun altındaki siyah poşetler yasaklanacak. Naylon poşetler marketlerde parayla satılcak.   Poşetlerin ücretli olabilmesi için plastikte vergi yükü ağırlaştırılacak.   Bez torba, file, kese kâğıdı kullanımı teşvik edilecek.   Kişiye ait alışveriş sepetleri yaygınlaştırılacak. Çevre bakanlığı ilk etapta alışkanlık kazandırması için 5 bin bez torba dağıtacak.   Belediyeler ambalaj atığı ve yönetim planı hazırlayacak.   Naylon, pil, elektronik çöplerin atılması için kumbaralar yaygınlaştırılacak İlköğretim müfredatına çevre eğitimi dersi konulacak.

Prof. Dr. Hamdi Temel, plastik malzemenin, son derece ucuz olması, hafifliği ve kullanımının kolay olması, metal ve ağaç gibi yapı malzemelerine karşı avantaj doğuruyor gibi göründüğünü belirterek, "Türkiye'de insan sağlığı için büyük risk taşıdıkları kesinleşen siyah poşetlerin yıllık kullanımını 260 bin ton. Diğer naylon poşetlerin kullanımı ise siyah poşetin iki katı. Özellikle, kanserojen madde içeren siyah poşetler insan sağlığı açısından çok daha ciddi tehditler oluşturuyor. Genellikle seyyar satıcı ve pazar esnafının kullandığı siyah poşetler, pet şişe, kova ve tıbbi atık gibi maddeler toplanarak tekrar işlenmesiyle yapılıyor." diye konuştu. Plastik ambalajların çevreyi kirletmekle kalmadığını, güneşe maruz kaldığı yerlerde zaman içinde daha küçük ve daha zehirli petro-polimerlere bölündüğünü anlatan Temel, şunları söyledi: "Toprağı ve suyu da zehirliyor. Dolayısıyla küresel ısınmayı tetikleyen en önemli faktör oluyor. Türkiye'de naylon poşet kullanımın sınırlanması gerekiyor. ABD ve Avrupa ülkelerinde 30 yıldır halk sağlığını tehdit etmeyen ve geri dönüşümü mümkün kağıt torbalar kullanılıyor."

Plastik ambalajlar insan hayatını acımasızca sarıyor Plastik ambalajlar insan hayatını acımasızca sarıyor. Peki biz farkında olmadan kendimizi ve çevremizi nasıl zehirliyoruz? Kanser vakalarında artışın en önemli sebeplerinden biri olan plastik poşet gerçeğini ve çözüm yollarını Prof. Dr. Hamdi Temel’e sorduk. Sanayinin ilerlemesi ile birlikte başlayan insanın doğaya yönelik acımasız tahribi artık geri döndürülmesi güç aşamalara ulaştı. İşte bu gidişata dur demek için Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü, Prof. Dr. Hamdi Temel plastik poşetlerle ilgili yaptığı araştırmanın sonuçlarını ve katil poşetlerden kurtulma yollarını iyibilgi’ye açıkladı. Plastik ambalajların hem doğaya hem de insan hayatına çok büyük zararlar veriyor ve bu plastikler denizde olursa 400 yıl, karada olursa 800 yıl doğada kalıp bu süre boyunca toprağa suya zehir saçıyor, artık üçüncü dünya ülkeleri bile yasaklıyor diyen Temel’in açıklamaları şöyle: "Kanser vakalarıdaki artışın sebebi plastik poşetler" “Plastik poşet ve ambalajlar çok ucuza mal oluyor ve bu yüzden de üreticiler maliyeti düşürmek için genellikle plastik ambalajları tercih ediyor. Ancak uzun zamanda doğaya ve insan sağlığına verdikleri zarar yaptıkları kardan çok büyük, özellikle plastik ambalajlarda satılan yağlara çok dikkat edilmeli, eğer plastik şişe ince olursa ve bir de güneşe veya ısıya maruz kalırsa içindeki polimer maddeler yağ ile çözünüp kansorejen maddeye dönüşüyor.  Son yıllarda kanser hastalarının artışının en büyük etkilerinden biri plastik ambalajlar diyebiliriz. "Plastik ambalaj teneke kutulardan daha tehlikeli!" "Peynir ve süt de plastik ambalajlara girdi ve bu ambalajlar süt ve süt ürünleri için çok sakıncalı. Örneğin bir de özellikle peynirde vakumlama işlemi yapılıyor, plastik ısıtılarak ürün ambalajlanırken kimyada çift ve üçlü bağlar dediğimiz bağlar çözünür ve vitamin kaybına neden olur. Bu yüzden en sağlıklısı köylerde satılan açık süt ve köy peynirleri. İkinci sırada plastik ambalaj yerine teneke peynir daha az risk taşıyor.”

Plastik su şişelerindeki kanser riski “Plastik ambalajların zararı çevreye yayılarak kirletmek düzeyinde kalmıyor. Örneğin PVC şişeler sıcak kalıplamayla yapılıyor. Bu işlem esnasında gaz haline dönüşen uzun zincirli klor bileşikleri sıkışarak şişe içinde kalmaktadır. Eser oranda çözülme ihtimali vardır ki, klor gazı kanserojen özellik taşır. Su alırken de çok dikkat etmek gerekiyor çabuk kırılan, şekli bozulmuş, güneşe maruz kalmış pet şişelerden uzak durulmalı ve imal tarihi ile son kullanma tarihine çok dikkat gerekiyor.”

Hayvanların da katili “Plastik torbalar ise ışık altında kimyasal çözünmeye uğrar. Zaman içinde daha küçük ve daha zehirli petro-polimerlere bölünürler.  (CNN.com/technology November 16, 2007). Dolayısıyla toprak ve suyumuz zehirlenir. Sonuçta bu mikroskopik zehirli parçacıklar besin zincirine girer. İşte o zaman doğal hayatın geleceği tehlikededir. (World Wildlife Fund Report 2005). Çevreye saçtığımız bu atıklarla bilmeden bir veya birçok hayvanın katili olabiliriz. Plastik torbaların çevreye saçılması nedeniyle balina, yunus, fok gibi memeli hayvanların yanı sıra balıklar ve deniz kaplumbağaları gibi 200 farklı deniz canlısının hayatı tehlikeye girmektedir. (World Wildlife Fund Report 2005). Çöpten beslenen kara hayvanları veya kuşlar da bu tehlikeden etkilenmektedir.”

"Geri kazanılan plastikle çocuk oyuncağı üretmemek gerekir" “İnsanların ucuz ve kolay bulduğu bir ambalajlama ve taşıma aracı olan plastik poşetler birkaç dakika veya birkaç saat kullanılıyor. Oysa bu kısacık kullanımın bedeli çok ağır. Plastik poşetlerin doğaya tekrar karışması 400 ila 1000 yıl sürüyor. Bu soruna birçok çözün araştırılıyor: Çöp dağlarını küçültmek için geri kazanım, ya da imha… Geri kazanım pahalı bir yöntemdir. Bir ton plastik torbanın işlenme ve dönüşümü dört bin dolara mal olurken, aynı ürün marketlere sadece 32 dolara satılmaktadır. (Jared Blumenfeld- Director of San Francisco’s Department of the Environment). Ayrıca geri kazanılan plastikle çocuk oyuncağı üretmemek, sera örtüleri yapmamak, sağlık ürünü ya da yiyecek ambalajında kullanmamak gerekir. Plastiğin imhası gelişigüzel yapılamaz. Çöplüklerde bozunma ürünleri ve metan gazıyla birlikte kendi kendine tutuşur ve düşük sıcaklıklarda yanarsa toksik gazlar açığa çıkar. İdeal olan plastik maddeyi 1400 derecede yakmaktır, 900 derecede bile iki saniyeden fazla yanma olmazsa zehirli gazların açığa çıkması önlenemez.”

"Sadece Avrupa Değil Üçüncü Dünya da Yasaklıyor..." “Sokakları, caddeleri, kırsal alanları ve denizleri kaplayan bu amabalaj çılgınlığı ve çöp dağları dünyanın her yerinde rahatsızlık yaratıyor ve nihayet önlemler alınmaya başlanıyor. Dünyanın en kalabalık ülkesi Çin yasaklama yoluna gidiyor. Çin hükümeti 1 Haziran’dan başlayarak 0,025 milimetreden daha ince plastik poşet üretmeyi ve marketlerde satışını yasakladı. Kuralı ihlal eden firmalara ceza verilmesi öngörülüyor. Çin, sadece torbaları paralı yapmakla, her yıl 37 milyon varil petrolü tasarruf edecek. (CNN.com/asia January 9, 2008). Norveç, Avustralya, Bangladeş, Ruanda, İsrail, Kanada, Batı Hindistan, Botswana, Kenya, Tanzanya, Güney Afrika, Uganda, Taywan ve Singapur’da plastik torba kullanımı yasaklandı ya da yasaklanma yolunda adımlar atıldı. (PlanetSave.com February 16, 2008). San Francisco, tüketmenin kutsal bir özgürlük sayıldığı Amerika’da, 27 Mart 2007’de plastik torba kullanımını yasaklayan ilk kent oldu. (NPR.org National Public Radio). Oaklanda ve Boston ise yasaklama yolundalar. (The Boston Globe, May 20, 2007). İrlanda, 2002 yılında Avrupa’da bir ilk olarak plastik torbaları “plastax” ismiyle vergilendirdi ve sonuçta kullanımını % 90 oranında azalttı. Bu yılın sonunda Paris’te 2010’a kadar bütün Fransa’da peyder pey yasaklama uygulamaya geçecek.”

"Çözüm file ve bez torbada" “Türkiye, dünyadaki bunca deneyim ve görece düşük plastik torba tüketimi açısından şanslı sayılabilir. Değişik ülkelerin deneyimlerinden ders çıkarabiliriz. Örneğin, mağaza zincirlerinde  ince poşetin kullanımını tümden kaldırıp, daha kalın ve kaliteli poşetin de parayla satılması uygulamasına geçilebilir. File ve bez torba kullanımına geri dönüş yapılabilir. Bez torba kullanmakla: HAFTADA 6 plastik torbayı kullanımdan çıkartmış oluruz. Bu da AYDA 24 torba YILDA 288 torba, ortalama bir yaşam sürecince, yani HAYATTA 22 bin 176 torba eder. ÜLKEMİZDE her beş kişiden biri bunu yapsa yaşamımız süresince 31 milyar 46 milyon 400 bin plastik torbadan kurtulmuş/kaçınmış oluruz.

Kanada hükümeti, kanserojen madde içeren plastik biberonların ülke genelinde satışını yasakladı. Sağlık ve Çevre bakanlıklarının ortak çalışmaları sonucu, plastik biberonların ana maddesi olan Bisfenol A (BPA)'nın zehirli ve tehlikeli maddeler listesine dahil edilmesine karar verildi. Karar, resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi. Ülkedeki çevreci gruplar da karara destek verdi. Çevreci Savunma grubundan Dr. Rick Smith, Bisfenol A'nın, plastik su bardakları, yeniden doldurulabilen su bidonları, plastik ambalaj malzemeleri ve diş hekimlerinin kullandığı diş dolgu maddeleri başta olmak üzere daha birçok alanda kullanıldığını belirtti. "Bisfenol A'yı zehirli ve tehlikeli kılan şey, onun sıcakla temas ettiğinde kanserojen etki göstermesidir." diyen Smith, bu yüzden plastik biberonların kullanılmaması ve uygulamanın yaygınlaştırılması gerektiğini söyledi.

Sağlıklı beslenme için doğru gıdaları tercih etmek kadar mutfakta kullandığımız eşyaların da önemi var. Daha pratik olduğu için tercih ettiğimiz plastik saklama kapları, teflon tencerelerimiz çizilmesin diye kullandığımız plastik kaşıklar ve daha birçok mutfak eşyası doğru seçim yapılmadığında sağlığımız için büyük bir risk oluşturuyor. Rengarenk saklama kapları, limon sıkacakları, çırpıcılar, doğrayıcılar... Ev kadınlarının değişmezlerindendir plastik mutfak eşyaları. Pratik olması, az yer kaplaması bir de ucuzluğu sebebiyle hemen her mutfağa girmiştir. Plastik kaşıklar ise daha çok teflon tencereler çizilmesin diye kullanılır. Ancak çoğu kez ısıya dayanamayarak yarı yolda bırakır bizi. Hal böyle olunca, kadınların bir araya gelip sohbet ettiği beş çayının ana konularındanbiri plastik kapların bulaşık makinesinde yıkanıp yıkanamayacağı olur. Ama asıl sorgulanması gereken şey çoğu kez göz ardı edilir: Mutfakta plastik eşyalar kullanmak ne kadar sağlıklı? Plastik maddelerin kanserojen içerdiklerini birçoğumuz biliriz. Ancak Onkolog Dr. Mehmet Fatih Akyüz, 'plastik maddeler kesinlikle kullanılmamalıdır' demenin doğru olmayacağını söylüyor. Önemli olan, kaliteli ve denetimden geçmiş plastikleri doğru bir şekilde kullanmak. Mesela plastik saklama kaplarının içine yüksek sıcaklıkta yiyecekleri koymak ve uzun süre bekletmek sakıncalı. Çünkü plastik maddeler sıcakla etkileşim haline girdikten bir süre sonra içeriğindeki maddeleri geçirme ihtimali var. Sıcakla etkileşimi kadar plastiklerin aşınmamasına da dikkat etmek gerekiyor. Çünkü plastik maddeler aşındıkça üzerinde mikrop üremesi kolaylaşıyor. Sema Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Hülya Çaşkurlu; ekmek, et, sebze doğramak için kullandığımız plastiklere özellikle dikkat etmemiz gerektiğini söylüyor. Çaşkurlu, bu doğrayıcılar üzerinde oluşan çiziklerin mikropların üremesi için çok elverişli bir ortam olduğuna da dikkat çekiyor.

Cam, tahta ve çelik kullanın Sema Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Hülya Çaşkurlu: Plastikler aşındıkça üzerinde mikrop üremesi kolaylaşır. Bu kapları kullanmadan önce ıslak olmamasına dikkat etmeli. Islak ortamda mikroplar daha çabuk ürer. Mümkünse tahta malzeme kullanılmalı. Bunların da sabun ve çamaşır suyu kullanılarak iyi yıkanması gerekir. Plastik bulaşık makinesinde yıkanabilir ama sıcaklık yüksek olursa plastikteki birtakım maddeler açığa çıkabilir. Plastiğe sıcak yiyecek konulduğunda içindeki maddeyle etkileşir. Daha doğal kapları tercih etmekte fayda var. Mesela çelik en uygunu. Saklama kabı olarak cam kullanılabilir. Plastik kaşık yerine de tahta kaşığı tercih edin. *** Plastik, hastalık sebebi Onkolog Dr. Mehmet Fatih Akyüz: Plastiğin belirli bir ısıdan sonra içerdiği maddeleri geçirmesi kanserojen etkiler gösterebilir. Bir diğeri de karbon dediğimiz maddelerde de benzer bir mekanizma ile ortaya çıkan BPA maddesidir. Bu madde özellikle kadınlarda meme, erkeklerde de prostat kanserine neden olabiliyor. Bunun nedeni bu maddenin vücutta östrojen hormonuna dönüşmesi. Bu hormon küçük yaştan itibaren alınırsa çocuk ergenliğe normalden daha erken bir zamanda girebiliyor. Kanser dışında kemik erimesi, obezite gibi hastalıklara sebep olabiliyor.

Bunlara dikkat edin! Hastalıklara karşı dirençsiz olmaları sebebiyle plastik eşyalardan en çabuk çocuklar etkileniyor. Çocuk Alerjisi Uzmanı Doç. Dr. Öner Özdemir, tüm bu tehlikelere karşı kaliteli plastiğin seçilmesi gerektiğine vurgu yapıyor. Plastiğin kalitesi nasıl anlaşılır? Plastiğin türlerinin, birden yediye kadar numaralandırıldığını söyleyen Özdemir, herhangi bir yerden plastik ürün alırken altında yazan numaraya bakmak gerektiğini belirtiyor. 3, 6 ve 7 No'lu plastikler zararlı gruba girdiğinden uzak durmamız gerekiyor. Eğer ürünün altında hiçbir rakam yoksa -ki Türkiye'de özellikle pazarda satılan ürünlerde yok- daha da kötü! Bu sebeple elimizden geldiği kadar kaliteli ürünlerin satıldığı yerlerden almakta yarar var. Daha önceden satın aldığınız plastiklerin kalitesini kötü kokusundan ve ıslak bir mendille silindiğinde mendile boya vermesinden anlayabilirsiniz.

Bilim adamları, plastiğin içinde bulunan kimyasalların insanlara nasıl zarar verdiğini belirlediler. Nature Reviews Endocrinology isimli dergide yayınlanan çalışmada, araştırmacılar BPA'nın da dahil olduğu Endokrin Bozucu Kimyasallar'ın (EDC) kansere yol açan etkisini tespit ettiler. Tufts Üniversitesi Tıp Okulu'nda görevli araştırmacılar, kimyasalların hayatı tehdit eden etkilerinin bilinmesine rağmen, kimyasalların sağlığı nasıl etkilediğine yönelik çalışmaların daha karmaşık stratejiler ortaya çıkardığını söylediler. Uzmanların araştırmaları kimyasallarla temasın organ oluşumu süresince olduğunda zarara yol açabileceğini gösteriyor. Kanıtlar, BPA ve diğer Endokrin bozucu kimyasallara maruz kalmanın yetişkinlik süresi boyunca ortaya çıkan hastalıklara katkıda bulunduğunu gösteriyor. Bu kimyasallar sanayileşen dünyada kanser oranlarını da artırırken, ayrıca obezite ve davranış değişikliğiyle de bağlantılı olduğu kaydedildi. Plastik şişelerde, kutularda, yeniden kullanılabilir gıda ambalajlarında ve gıda kutularında bulunan BPA'nın endüstrileşmiş ülkelerde bunun gibi daha birçok yerde kullanıldığı ve kanserle ilişkili olduğu açıklandı.

Plastik Kaplar Plastik , doğada bulunmayan insan müdahelesi ile meydana getirilip dünya petrolünün %4′ü plastik üretiminde kullanıldığı bilinmektedir.Belli bir basın ve sıcaklık ile meydana getirilir. Suya dayanıklı plastik ambalajlar yüksek ısıya maruz kaldıklarında yiyeceklerinize zehirli toksinler damlatır. Dioksin 2004 yılında zehirlenen Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yushchenko’nun zehirlenmesine neden olan kimyasalın adı. Yüz kondisyonunun korkunç bir şekilde bozulması ve klorakneleriyle Toksik İntikamcı’ya benzedi. Ancak bir karikatür dergisinde değil. Ciddi bir şekilde hastalandı, neredeyse ölüyordu. Dioksin çok sayıdaki insan yapımı toksiklerden biridir. Endüstriyel sürecin yan ürünleri sayesinde açığa çıkarlar, her an her yerde bulunurlar, hatta o kadar ki canlı varlıkların bedenlerinde bile az miktarda da olsa mevcutlar. En çok besin yoluyla, hatta kirli havanın solunmasıyla bile geçebilir. Plastik ambalajlarla saklama kapları gerçekten sizi bazı kimyasallara maruz bırakırlar. Ama dioksinler onlardan biri değildir. Aslında dioksin hemen hemen asla ticari plastiklerde bulunmaz. Eğer bulunsaydı mikrodalgadaki ısıyla açığa çıkıp yiyeceğinize geçebilirdi ama oda sıcaklığında tutulan plastik su şişesinde ya da soğuk tutulan bir saklama kabında bir şey olmazdı çünkü bu toksiğin kimyasal reaksiyona girebilmesi için ısıya ihtiyacı vardır. Her şekilde tehlikeli olabileceğinden üreticiler bu maddeyi kullanmazlar. Eğer endişelenilecek bir şey varsa o da plastiklere esnekliğim sağlayan ftalat ya da plastikleştirici olarak bilinen diğer bir grup kimyasaldır. Plastikleştiriciler çok küçük bir oranda yiyeceğinize geçebilir ancak toksik ya da doksinler gibi ölümcül değildir. Plastikleştiriciler yüksek oranda astım, hormon a l problemler ve diğer medikal problemlere yol açabilir. Bazı bilim insanları göğüs kanserini tetikleyen östrojen gibi, plastik-leştiricilere maruz kalmanın da göğüs kanseri riskini de tetiklediğini söylüyorlar. Ancak plastikleştiriçilerle kanser arasındaki bağlantı, eğer varsa bile kapsamlı olarak tartışılmamış, bilimsel olarak kanıtlanmamıştır. Pratikte ne kadar plastikleştiricinin yiyeceklerinize geçtiği ve risk oluşturup oluşturmadığı kesin değil. Fakat John Hop-kins Üniversitesi Su ve Sağlık Merkezi uzmanı, “Kendinizi korumak bu kadar kolayken neden kendinizi bu kimyasallara maruz bırakıyorsunuz?” diyor.