Yenidoğanın Uterus Dışı Ortama Adaptasyonu PROF.DR.NURSAN ÇINAR

İçerik Giriş Fetal Dönem - Dolaşım - Solunum - Termoregülasyon Doğum Sonrası Dönem Hemşirenin rolü

Giriş GEÇİŞ DÖNEMİ Doğum anı 6 Saat

Plesanta Besin maddelerin transferi Metabolizma atıklarını elimine Metabolik ve hormonal işlevlerde Fetal kardiyak debinin %50 sini alır. Metabolizması oldukça hızlı Hormon sentezleme (progesteron , östrojen vb.) CO2 O2 Na Cl Glikoz Ig

Oksijen maternal dolaşımdan difüzyon yolu ile plasenta Fetal Dolaşım Oksijen maternal dolaşımdan difüzyon yolu ile plasenta

Doğum Sonrası Dolaşım

Fetal Solunum Fetal Akciğerlerin Gelişimi Embriyonik (0-7 hafta ) Grandüler (7-16 hafta) Kanaliküler (17-27 hafta) Sakküler Evre (28-35 hafta) Alveol: Son evrede önemli alveol artışı olur 3 yaşına kadar devam eder.

Fetal Solunum Fetal Akciğerlerin Özellikleri Fetal akciğer kan akımı azdır Fetusun küçük pulmoner arterlerinin medial kas tabakası kalındır; Fetal hayattaki düşük PO2 nedeniyle konstrükte durumdadır.

Pulmoner damar direnci fetal hayat boyunca giderek artar. Fetal akciğerlerdeki sıvı alveol epitelinde aktif olarak yapılır. Sıvı yapımı terme doğru azalır; doğuma yakın dönemde kg başına 30 ml kadardır Akciğer gelişimi için yeterli sıvı hacmi gereklidir. Sıvı,trakea boyunca akciğerlere girer ve çıkar.

Tip 2 pnömositler surfaktan salgılar. 20 GW amniotik sıvıya salgılanmaya başlar 34 GW ‘da uterusu destekleyecek düzeye gelir Alveollerin açık kalması için gereken basınç ihtiyacını azaltır. Surfaktan alveollerin yüzey gerilimini azaltarak alveoller kollapsı önleyen bir fosfolipiddir.

Alveollerin Tip 2 pnömosit hücreleri surfaktan salgılar. 20 GW amniotik sıvıya salgılanmaya başlar 34 GW ‘da uterusu destekleyecek düzeye gelir Alveollerin açık kalması için gereken basınç ihtiyacını azaltır. Surfaktan alveollerin yüzey gerilimini azaltarak alveoller kollapsı önleyen bir fosfolipiddir.

Fetal Termoregülasyon Fetüsün vücut ısısı anne tarafından kontrol edilir. Fetal hayatta anne ile bebek arasında 0,45-0,50˚C’lik ısı farkı vardır.²

Fetüste plasenta en etkili ısı düzenleyicisidir Hücresel proliferasyon Kalp ve iskelet kaslarının kasılması İyon dengesinin sağlanması sonucu Isı Üretimi Fetüste plasenta en etkili ısı düzenleyicisidir

Doğal konveksiyon uterus duvarı ve anne dokularına iletimle Fetüste ısı, veya içinde doğal konveksiyonla ya da dağıtılır. Amniyon sıvısı Göbek kordonuyla Doğal konveksiyon uterus duvarı ve anne dokularına iletimle

DOĞUM Uterus kontraksiyonları Plesantal perfüzyon Yüksek konsantrasyonlarda stres hormonları salınır. Her kasılma ile plasentaya giden kan akımı azalır. Bebek için hipoksik olay

Kardiyovasküler Adaptasyon Bebeğin ağlaması 2 Umbilikal kord klampe edilerek,gaz değişim organı ve düşük dirençli şant nedeni olan plasenta devre dışı 1 Solunum başlaması

Akciğerlerin ekspansiyonu ile pulmoner damar direnci azalır. Pulmoner venler yolu sol atriuma dönen kan akımı artar sol atrium basıncı sağ atrium basıncını aşar foramen ovale fonksiyonel olarak kapanır. Akciğerlerin ekspansiyonu ile pulmoner damar direnci azalır.

Böylece , postnatal dolaşım başlar;

Pulmoner Adaptasyon Solunum sistemi sıvı ile doludur Doğum sırasında, akciğerde sıvı yapımı durur (katelominler ve arginin-vazopressinle) 1 kaç dakika içerisinde Bir miktar sıvı, doğumun ikinci döneminde yüksek vajinal basınçla atılır, fakat esas hacim, pulmoner lenfatik ve kapillere absorbe olur.

Pulmoner dolaşımda hidrostatik basıncı azaltır, kan akımını arttırır. Transpulmoner basınç Solunum ünitesinden Perivasküler boşluk Pulmoner dolaşımda hidrostatik basıncı azaltır, kan akımını arttırır. Sıvı değişimi için enfektif damar alanı artar, pulmoner damar yatağına su absorbsiyonu kolaylaştırır.

Santral ve Periferik Kemoreseptörler Hafif hiperkapni, hipoksi ve asidoz (kontraksiyonlar nedeni ile maternal-plesantal perfüzyonun aralıklı olarak bozulması) düşük PO2 ve yüksek PCO2 Azalmış pH SOLUNUM MERKEZİ Santral ve Periferik Kemoreseptörler soğuk ses ışık dokunma

Solunum aktivitesinin başlaması için ortalama zaman 10 saniyedir.

Doğum sonrası kardiyopulmoner adaptasyonda şu bulgular normaldir Deri; Akrosiyanoz (sadece el ve ayakların siyanoz) Periferik damarların vazokonstrüksiyonuna bağlı alacalı görünüm (ilk 48 saat için normal)

Baş; Baş vücut gövdesine göre büyük. Vaginal doğumda kafa kemikleri üstüste biner. (1 hafta içinde geçer Kaput suksedaneum (ödem 4-7 günde geçer.

Solunum ritmi/Solunum sesleri Kaba raller ve yaş raller duyulabilir (Akciğerdeki sıvı temizlenene kadar devam eder) Solunum sesleri 40-60/dk’dır. İnleme ve çekime ilk saatte normal

Kalp sesleri Ses sert ve çift taraflı olabilir. Hafif üfürüm (2/6) –Duktus arteriozsun soldan sağa şantına bağlı Kalp; Kalp hızı: 120-160/dk’dır. Sürekli yavaş ya da hızlı durum patoliktir.

Isı Adaptasyonu Yenidoğan bir bebek homeotermiktir. Doğum odasının (çevre) ısısı, deri kan akımı, solunum gibi faktörler homeotermiyi etkiler. Isı üretimi Isı kaybı

Termal nötral ortamın sağlanması : Yenidoğanın ısı kaybını veya fazladan ısı yapımını önlemek için çevre ısısının bebeğe uygun düzenlenmesi gerekir. Nötral alan ısısının alt sınırı %50 nemde; TERM: çıplak 32-35C, giydirilmiş 24-27C PRETERM: 30GW önce doğan , doğum tartısı 1500g altında olanlarda çıplak 35C, giydirilmiş 28-30C’dir.

Vücut Sıcaklığı Kontrolü Hipotalamus Hipotalamus gebeliğin 4-5. haftasında gelişmeye başlar 35. haftada gelişimini tamamlar.

Deri Isı kaybında sorumlu temel organ Vücut ağırlığının %13’ünü oluşturur. Bir çok görevinin yanında termoregülasyon görevi Yenidoğan prematüre bebeklerde bu fonksiyon kısıtlı Deri zedelenmesi risk altı (kimyasal işlemle, ilacın ciltten emilimi, trans epital sıvı kaybı)

Epidermis; İki tabakadan oluşur. Stratum korneum ve bazal tabaka Gebeliğin 26. haftasında epidermis kalınlığı 2-3 hücre kalınlığında (yetersiz-zedelenebilir) 34GW stratum korneum gelişmiştir. Deri gelişişi intrauterin ortamdan postnatal geçişte tamamlanır. Prematürelerde tamamlanması 2-4 hafta sürer.

Dermis; Kollajen ve elastin liflerden oluşan; sinir, damar ve kıl folikülleri içeren ISI, dokunma ve ağrı duyularının oluştuğu tabaka Prematürelik kollajen ve elastik lif oranı

Subkütan tabaka; Yağ içeriği yüksek bağ daokusunda oluşur Son trimesterde gelişimini tamamlar Verniks kazeoza: son ayında oluşur

Kahverengi yağ metabolizması 26-30GW Titremesiz ısı oluşumu 3-6 ayına kadar aktiftir.

Yenidoğanda Isı Kaybedilme Yolları Isı, dört temel mekanizma ile transfer edilir; Hava yolu ile iletim (Convection ) Işınım (Radiation) Buharlaşma (Evaporasyon) Temasla İletim (Conduction)

Kondüksiyonla ısı kaybı bebeğin cildinin temas ettiği materyal ile ısı Isı kaybı bebeğin cildi ile çevre havası arasındaki ısı değişimi sonucu oluşur Işınım enerjisi, birbiriyle doğrudan temas halinde olmayan iki obje arasında transfer edilir. Buharlaşma deriden dış ortama su transferiyle ortaya çıkan ısı kaybıdır. Kondüksiyonla ısı kaybı bebeğin cildinin temas ettiği materyal ile ısı değişimi nedeniyle ortaya çıkar

Çevre ısısının bebeğin deri ısısından daha düşük olduğu durumlarda Yüksek hava akımı Konveksiyon Anne düşünülerek doğum odasının ısısının düşürülmesi NEDEN

Prematüre doğumlar için önerilen doğumhane oda ısısı 25-28C’dir. Resüsitasyon masasının kenarlıklarının kaldırılması Resüsitasyon sırasında kapı ve pencerelerin kapalı olması Bebek kurulanmadan yüzü açıkta kalacak şekilde torba ile sarılması

Manyetik dalgalarla ısının soğuk çevreye aktarılması Radyasyon Resüsitasyonun radyant ısıtıcı altında yapılması Yenidoğana ısının ulaşıp ulaşmadığından emin olma

Prematürelerin deri yapısı Nem oranın düşük olması Derinin ıslak kalması Prematürelerin deri yapısı Nem oranın düşük olması Buharlaşama Buharlaşma ile ısı kaybı en fazla yaşamın 1. gününde olur Buharlaşan her ml için vücut ısısında 0.58 kalori kaybedilir.

Isıtılmış bir havlu ile kurulanması Ortamın nemlendirilmesi Vücut yüzeyinin sarılması Gerekli durumlarda ısıtılmış ve nemli gazların verilmesi

Banyo yaptırılıyorsa verniks kazeoanın yerinde bırakılması Başlık giydirilmesi

Soğuk havlu, soğuk tartı, soğuk röntgen kasedi, soğuk steteskop Temasla İletim

Daha önce ısıtılmış bir zemin Kullanılacak eşyaların ısıtılması Başlık takılması Kanguru bakımı

VÜCUT ISISINDA AZALMA VE SOĞUK STRES Evoporasyon Kondüksiyon Konveksiyon Radyasyon VÜCUT ISISINDA AZALMA VE SOĞUK STRES Vazokonstrüksiyon Metabolik hızda artma Kahverengi yağ metabolizması Glikoz kullanımında artma Oksijen kullanımında artma Asit üretiminde artma Periferik damarlar Pulmoner damarlar Soluk, soğuk deri Hipoglisemi Surfaktan üretiminde azalma Hipoksemi Metabolik asidoz Albumine bağlanma yerinden billurubin açığa çıkması Solunum güçlüğü Sarılık

Hipoterminin önlenmesinde hemşirenin yapması gerekenler Oda ısısının 22C, nisbi nem oranın %60-65 arasında olmalı Resüsitasyon yapılan masa oda kapısından uzakta bulundurulur. Amniyorik sıvının buharlaşması ile oluşacak ısı kaybı için ısıtılmış havlu ile kurulanır. Kullanılacak malzemeler ısıtılır. Isı kaybının önlenmesi için anne bebek arasındaki ten tene temas sağlanabilir. Yenidoğan yatağının ve küvözün yenidoğan yatmadan önce ısıtılmalıdır.

Isı yatağı kullanılabilir. 28-31 GW- doğan yenidoğanlar servo kontrollü küvözlerde yatırılmalıdır. Bebeğe başlık giydirilmelidir. Beslenme sürdürülür. Biberonla beslemekten kaçınılır. 1500 g küçük bebeklere verilecek besin ısısı 37C olmalıdır

Sorunları nedeniyle bebek giydirilmesi düşünülmüyorsa; Oda ısıtılması: 36-37C (personel rahatsız olur) Isıtılmış küvöze konması Önceden açılmış radyant ısıtıcı altına koyulması Solunum sıkıntısı olanlarda nemli O2 verilmesi Asit-baz dengesizlikleri için girişimlerde bulunulmalı Kan glikoz düzeyi yakından takip edilmeli

TEŞEKKÜRLER