GELİŞİM PSİKOLOJİSİ 26.04.2017

Kazanımlar Bu üniteyi tamamladığınızda aşağıdaki hedeflere ulaşmanız beklenmektedir: Psikolojinin Tanım ve İçeriği Gelişimle ilişkili olan kavramları tanımlayabilme, Gelişim görevleri ve özelliklerini açıklayabilme, Gelişim psikolojisi araştırmalarında kullanılan yöntem ve tekniklerin neler olduğunu bilme,  

1. Psikolojiye Giriş Psikolojinin Tanım ve İçeriği Psikolojinin Tarihçesi Psikolojide Temel Yaklaşımlar * Yapısalcı(Strüktüralist) Yaklaşım * İşlevselci(Fonksiyonalist) Yaklaşım * Davranışçı Yaklaşım * Psikodinamik (Psikanalitik) Yaklaşım * Bilişsel(Cognitive) Yaklaşım * Gestalt(Bütüncül) Yaklaşım * İnsancıl(Hümanist) Yaklaşım * Nörobiyolojik(Beyin Temelli) Yaklaşım

4. Psikolojinin Alt Dalları * Deneysel Psikoloji * Psikometrik Psikoloji * Sosyal Psikoloji * Klinik Psikoloji ve Danışmanlık Psikolojisi * Endüstri ve Örgüt Psikolojisi * Eğitim Psikolojisi 5. Psikolojide Araştırma Yöntemleri * Betimsel Yöntemler * Deneysel Yöntemler * İstatistiksel Yöntemler * Gelişimsel Yöntemler

1. Psikolojinin Tanımı ve İçeriği Psikoloji, gözlenen ve gözlenemeyen insan ve hayvan davranışlarını inceleyen bilim dalıdır. Bu konudaki en önemli adımlardan biri, Alman fizyolog Wilhelm Wundt’un 1879 da ilk psikoloji laboratuarını kurmasıdır.

3. Psikolojide Temel Yaklaşımlar Yapısalcı(Strüktüralist) Yaklaşım * Bu akımın öncüsü w.Wundt ’dur. * Yapısalcı yaklaşıma göre insan zihni çeşitli bilinç öğelerinden meydana gelir.(Düşünce, duygu, irade) * Yapısalcı yaklaşım bireylerdeki içsel duyguları, sezişleri, hayalleri ve düşünceleri inceler. * Psikolojinin konusu BİLİNÇ, amacı ise bilince ait öğeleri belirlemek ve çözümlemektir. * Yapısalcılar bilincin incelenmesinde içe bakış yada iç gözlem adını verdikleri bir yöntem kullanırlar. * İçe bakış yönteminde bireylere bir uyaran verilmekte ve bu uyarının onlarda oluşturduğu algı, duygu ve düşünceleri detaylı bir şekilde, yorum katmadan anlatmaları istenir. * İçe bakış yönteminde, yöntemin doğası gereği, objektif bilgilere ulaşmak zordur.

b) İşlevselci (Fonksiyonalist) Yaklaşım b) İşlevselci (Fonksiyonalist) Yaklaşım * Savunucuları James ve Dewey’dir. * Bu yaklaşım bilincin içeriğinden çok işlevlerine odaklanmışlardır. Zihnin yapısı yerine, işlevleri üzerinde durur. * Zihinsel süreçlerin ve davranışların organizmanın uyum sağlamasına yardımcı olduğunu savunur.

c) Davranışçı Yaklaşım * Savunucuları Watson, Pavlov ve Skinner’dir. * Yapısalcılık ve işlevselciliğe karşı çıkmışlardır. * Davranışçılara göre psikoloji doğrudan gözlenebilen davranışlara odaklanmalıdır. * Davranışçılara göre insan zihni doğuştan boştur ve davranışlar öğrenme yolu ile kazanılır. *İnsan nötr bir canlıdır.İyi yada kötü oluşu çevre belirler.Birey uyarıcıların pasif alıcısı konumundadır. *Davranış uyarıcı-tepki ve pekiştirme ilişkisi ) Bilişsel (Cognitive) Yaklaşım *Önemli Temsilcileri Piaget ve Bruner’dir. * Davranışçılığa tepki olarak doğmuştur. Davranışçılığın insanı pasif bir alıcı ve makine olarak görmesine karşı çıkmaktadır. *Bilişsel yaklaşım insanın bilişsel süreçlerinin davranışları üzerinde etkili olduğunu, insanın algılayan, uyarcıları seçip işleyerek anlamlandırma yeteneğine sahip bir sistem olarak görür.

Psikodinamik(Psikanalitik) Yaklaşım(S.Freud) * İnsan davranışları bastırılmış dürtüler, çatışmalar ve bilinç dışı tarafından oluşturulmaktadır. * Vaka çalışması yöntemi kullanılır. *Serbest Çağrışım ve Hipnoz tekniği kullanılır. * İnsan doğuştan kötüdür ve yıkıcı davranma eğilimindedir. * Cinsellik ve saldırganlık * 0-6 yaş (çocukluk) dönemi-”Çocukluğuna inelim.”sözü Gestalt(Bütüncül) Yaklaşım * En önemli temsilcisi Wertheimmer’dir. * Gestalt kelime anlamı olarak bütün, şekil ve örüntü anlamına gelmektedir. * Gestalt yaklaşımına göre insan davranışları bir bütün içerinden, ortaya çıktıkları fiziksel ve sosyal koşullar içerisinde değerlendirilmelidir.

g) İnsancıl (Hümanist) Yaklaşım * En önemli temsilcileri Maslow ve Rogers’dır., *İnsan doğası gereği iyidir ve iyiye yönelme eğilimindedir. * İnsan tek, benzersiz ve değerli bir varlıktır. İnsanın sadece insan olması onun değerli olması için yeterlidir. *İnsan seçimlerinde özgürdür ve bu özgürlüğü kendinde doğuştan var olan potansiyelini açığa çıkarmak için kullanır. * Her insan önündeki engeller kaldırıldığında kendini gerçekleştirebilir. * İçe bakış ve empati anlayışı ile insanın öznel yaşantısı (fenomeni) incelenir. Nöro-biyolojik (Beyin Temelli) Yaklaşım * Öncüsü Hebb’dir * İnsan davranışları biyolojik ve nörolojik temellere dayanarak açıklanır. * Beyin üzerinde yapılan çalışmalarla beynin farklı bölümlerinin hangi davranışlardan sorumlu olduğu açıklanmaya çalışılır.

4. Psikolojinin Alt Dalları Deneysel Psikoloji: Psikoloji ile ilgili konuları incelerken çoğunlukla laboratuar ortamında oluşturulmuş deneysel yöntemden yaralanan alt daldır. Psikometrik Psikoloji:Davranışın ölçülmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili olan alt daldır. Sosyal Psikoloji: İnsanın sosyal ortamlar ve sosyal uyaranlar karşısında gösterdiği davranışları inceleyen alt daldır. Klinik psikoloji, davranış bozukları, bunların nedenleri, tedavisi v.b konular üzerine yoğunlaşan alt daldır. Normalden sapan davranışlar ile ilgilenir. Danışmanlık psikolojisi, gündelik yaşamda uyum sorunları yaşayan bireylere yönelik psikolojik destek verme amacındadır. Endüstri ve Örgüt Psikolojisi * Çalışma alanı, işe uygun eleman seçimi, motivasyonun ve verimliliğin artırılması, çalışma koşulları, çalışanlara işle ilgili bilgi ve becerilerin kazandırılması, iletişim v.b konular olan alt daldır.

Gelişim psikolojisi:Döllenmeden ölüme kadar geçen sürede organizmada gözlenen farklı alanlara ilişkin pozitif yöndeki değişimlerin incelendiği bilim dalıdır. Öğretmen; - Gelişim psikolojisinin bulgularından faydalanarak, öğrencilerin gelişimsel dönemleri, özellikleri ve bireysel farklılıkları göz önünde bulundurur. - Öğrenme sürecini, öğrenme ve öğretme kuramlarını, yaklaşımlarını, modellerini ve ilkelerini geliştirir. - Öğretimi planlama, öğretim yaşantılarını düzenleme ve öğretim sürecini değerlendirme çalışmalarını yürütür Öğrenme psikolojisi ise öğrenmenin nasıl oluştuğuna dair ilkeleri ortaya koymayı amaçlar.

5. Psikolojide Araştırma Yöntemleri Betimsel Yöntemler Gözlem Test Anket Vaka İncelemesi 2) Deneysel Yöntem 3) İstatistiksel Yöntemler a) Korelasyon b) Farkların Önem Derecesi Yöntemi 4) Gelişimsel Yöntemler a) Boylamsal Yöntem b) Kesitsel Yöntem c) Sırasal Yöntem

Betimsel Yöntemler *Betimsel yöntemler, dışarıdan hiçbir müdahalede bulunmadan var olan durumun betimlenmesi, fotoğrafının çekilmesidir. Gözlem * Psikoloji ile ilgili olan olgu ve olayların gözlemlenerek raporlaştırılması işlemidir. Yapılış şekline göre doğal ve sistematik gözlem olarak ikiye ayrılır. * Doğal gözlemde olgu veya olay doğal ortamında, araştırmacının etkisi en aza indirilerek yapılır. * Sistematik gözlemde ise olay araştırmacı ilgilendiği davranışı sadece kendi belirlendiği koşullar altında inceler. Gözlenecek davranış önceden belirlenir ve sadece ona odaklanılarak gözlem yapılır.

b) Test *Testler, belli davranışları betimlemek amacı ile daha önceden belirlenmiş standart soruların uygulanmasına dayalı bir yöntemdir. Zeka, ilgi, tutum, kişilik v.b testleri örnek olabilir. c) Anket-Görüşme *Kişilerin belli konular hakkındaki görüşlerini almak amacı ile kullanılan tekniklerdir. * Anketin testten en önemli farkı toplam puanların elde edilmesi ve değerlendirmelerin soru bazında yapılmasıdır. d) Vaka İncelemesi * Vaka incelemesinde, davranışları açıklamak için geçmiş yaşantıların derinlemesine incelenmesi söz konusudur.

2) Deneysel Yöntem * Deneysel yöntemde araştırmacı kontrol ettiği değişkenler arasındaki neden sonuç ilişkisini inceler. * Değişken, farklı gözlemlerde farklı değerler alabilen özelliklerdir. * Bağımsız değişken, neden-sonuç ilişkisi içinde neden konumunda yer alan değişkendir. Bağımlı değişken ise bağımsız değişkenden etkilenerek farklı değerler alabilen değişkendir. Kontrol değişkeni, bağımlı değişkeni etkileme ihtimali bulunan ve kontrol edilerek bağımlı değişkeni etkilemesi engellenen değişkendir. *Deney grubu, bağımsız değişkenin değişikliğe uğratıldığı gruptur. Kontrol grubu ise bağımsız değişkenin sabit tutulduğu gruptur.

3) İstatistiksel Yöntemler Korelasyon *Korelasyon, iki yada daha fazla değişken arasından bir ilişki olup olmadığını, eğer ilişki varsa bu ilişkinin yönünü sayısal olarak belirlememize yarayan istatistiksel yöntemdir. *İki değişken arasındaki ilişkinin değerinin sayısal olarak veren katsayısı ise “KORELASYON KATSAYISI”’ dır. *Korelasyon katsayısı -1,00 ile +1,00 arasında değerler alır. *Korelasyon Katsayısı; (*) +1,00 a yaklaştıkça iki değişken arasında aynı yönde ilişki artar. (*) -1,00 a yaklaştıkça iki değişken arasında ters yönde ilişki artar. (*) 0,00 a yaklaştıkça iki değişken arasındaki ilişki azalır.

4) Gelişimsel Yöntemler *Yaşa bağlı olarak ortaya çıkan değişimleri konu edinen araştırmacıların kullandığı yöntemdir. * Araştırmacılar, zaman içerisinde insanların çeşitli yönlerinin nasıl geliştiğini anlamaya çalışırlar. Bu nedenle, insan gelişiminin tüm yönlerini anlamak için yaşı dikkate alan araştırmalar planlarlar. * Amaç bireyde yaşa bağlı olarak ortaya çıkan gelişimsel süreçleri betimlemektir. * 3 tür gelişimsel yöntem vardır: - Boylamsal Yön. - Kesitsel Yön. - Sırasal Yön.

2 Yaşında 4 Yaşında 8 Yaşında 2008 2010 2014 Boylamsal Yöntem * Bu yöntem, aynı bireyleri geniş bir zaman aralığında çalışarak onların farklı yaşlardaki belirli davranışlarının değişimini ortaya koymaya yarayan gelişimsel yöntemdir. * Böylece araştırmacı belli özelliklerini araştırmak için aynı yaş grubundaki bireyleri alarak, belli zaman aralıklarında araştırmaya konu olan özelliğin değişimini inceler. * Boylamsal araştırmada aynı denekler belli aralıklarla farklı zamanlarda incelenir. 2 Yaşında 4 Yaşında 8 Yaşında 2008 2010 2014 AHMET AHMET AHMET

b) Kesitsel Yöntem * Kesitsel yöntem, farklı yaşlardan bireylerin belirli davranışlarının aynı zaman içinde ölçülerek veya gözlenerek karşılaştırılmasını gerektiren yöntemdir. * Araştırmacı, ilgilendiği yaşlardan her birini yansıtan birey grupları belirler. Bu gruplardan aynı zamanda veriler toplar ve karşılaştırır. 2 Yaşında 12 Yaşında 18 Yaşında 15.02.2013 15.02.2013 15.02.2013 Ahmet Ali Can

c) Sırasal Yöntem * Sırasal yöntem, kesitsel ve boylamsal yöntemlerin sınırlılıklarını ortadan kaldırılması amacı ile geliştirilen yöntemdir. * Bu yöntemde, önce belli yaş gruplarından bireyler (Kesitsel yöntemde olduğu gibi)belli davranış veya gelişim özellikleri yönünden incelenirler. Bu incelemeden bir süre sonra (Boylamsal yöntemde olduğu gibi) aynı gruplar yine incelenerek elde edilen veriler karşılaştırılır.

GELİŞİM NEDİR? Döllenmeyle başlayan ve yaşam boyu devam eden değişmelerdir. Döllenmeden ölüme kadar süren yaşam dönemi içinde organizmada (fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal) gözlenen sürekli ve düzenli değişikliklerdir.

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ Gelişimin temel kavramlarını, ilkelerini ve kuramlarını belirlemeye çalışan ve gelişim süreçleri ile bu süreçlerin birbirleriyle etkileşimleri üzerinde açıklamalar yapan bilim dalıdır.

Gelişim Süreçleri Döllenmeden ölüme kadar olan süreyi kapsayan gelişim sürecini ancak birbiriyle iç içe geçmiş olan biyolojik, bilişsel ve psikososyal süreçlerle açıklayabiliriz. 1. Biyolojik Süreçler 2. Bilişsel Süreçler 3. Psikososyal Süreçler

ANA HATLARIYLA GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (Yumurtanın döllendiği andan itibaren başlayıp doğum anına kadar olan süredir) BEBEKLİK DÖNEMİ (0 – 2) (Her konuda bakıma yoğun bağımlı olunan dönem.) İLK ÇOCUKLUK DÖNEMİ (2 – 6) (Özbakım –kendi kendine yeme, içme, temizlik, giyinebilme) becerilerini kazandığı dönemdir. Bununla birlikte girişimcilik, bağımsız hareket etme gibi kişilik gelişimleri görülür) İKİNCİ ÇOCUKLUK DÖNEMİ (6 – 11) (Zihinsel ve sosyal faaliyetlerde yoğunluk. Okuma – yazmayı öğrenme, soyut beceriler, okulla birlikte yoğun toplumsal ilişkiler.)

ANA HATLARIYLA GELİŞİM DÖNEMLERİ ERGENLİK DÖNEMİ (11–13 – 18–20) (Kendisini ve çevresini algılamada, düşünce ve fiziksel yapıda hızlı değişim ve bu ani değişikliklere uyum çabaları dönemi. Karşı cinse ilgi.) GENÇ YETİŞKİNLİK (20–30) (Ekonomik bağımsızlık ve aile kurmaya yönelim.) ORTA YETİŞKİNLİK (30 – 60) (Üretkenlik ve sorumluluk dönemi.) İLERİ -GEÇ- YETİŞKİNLİK (60 - ?) Fiziksel nedenlere bağlı sağlık sorunları. Emeklilikle birlikte yeni çevreye, yeni sosyal rollere uyma çabaları.

GELİŞİM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Büyüme Organizmada boy, kilo ve hacim olarak meydana gelen artışlardır. Olgunlaşma Vücut organlarının kendilerinden beklenen fonksiyonları yerine getirebilecek düzeye gelmesidir Öğrenme Bireyin çevresiyle etkileşimi sonucunda meydana gelen kalıcı izli davranış değişmeleridir.

GELİŞİM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Gelişme Büyüme, olgunlaşma, yaşantı ve öğrenmenin etkileşimi sonucu organizmanın sürekli ilerleme kaydederek değişmesidir. Gelişme, olgunlaşma, yaşantı ve öğrenme etkileşimlerinin bir ürünüdür. Hazırbulunuşluk Hazırbulunuşluk olgunlaşma ve öğrenme sonucunda belli davranışları yapmaya hazırolma durumudur. Kritik Dönem Bireyin çeşitli gelişim dönemlerinde öğrenmeye ya da gelişmeye en çok eğilimli, istekli ve çevre uyaranlarına en açık olduğu dönemi ifade eden bir kavramdır. Gelişim Görevi Normal gelişim süreci içindeki bütün bireylerden beklenen, belirli gelişim dönemlerine ait görevlerin gerçekleştirilmesidir.