KUVATERNER COĞRAFYASI Giriş, Konsept, Terim ve Tanımlamalar

Jeolojik Zaman Tablosu KUVATERNER

Kuvaterner Dönemi Korelasyon Tablosu 270 ka

Son 270 bin yıl

Kuvaterner’in Tanımı Jeolojik takvim içerisinde son 2.58 milyon yıldan günümüze kadar geçen döneme (sistem) Kuvaterner adı verilmektedir. Bununla birlikte kıtaların günümüz pozisyonu, sıradağların oluşumunu tamamlaması ve büyük okyanusal çevrimlerin kuruluşu (önemli boğazların açılması vs.) bu dönemde gerçekleşmiştir ve dünyamın genel manzarası günümüze oldukça yakındır. Kuvaterner döneminin başlangıcı, günümüzdeki, görece düzenli ve sıcak Pliyosen döneminin iklimine nazaran buzul ve buzul arası dönemlerle ifade edilen iklim rejimine geçişle tanımlanır. Bu geçişin kayıtları tüm Dünya’da yaygın olarak gözlenir (ör: Çin platosunda Pliyosen kırmızı kumtaşları üzerine gelen Lös paketleri). Kuvaterner boyunca kuzey yarımküre buzullaşması ~40 derece enlemlere kadar uzanmıştır. Bu dönemlerin sonucu olarak insanlık tarihine yön veren sistematik olayların gerçekleşmesi (Bering boğazının yada İngiliz kanalının açılıp kapanması, yada Karadeniz veya Baltık denizlerinin tatlı su gölü halini alıp sonradan tekrar dış sisteme açılması gibi). Bu dönem şans eseri yer manyetizmasının kutbundaki değişimleri ifade eden Gauss normal polarite ile ile Matuyama ters polaritesinin zamanlamasına da karşılık gelmektedir. Kuvaterner dönemi, yeryüzünde insan’ın ortaya çıkışı ve gelişimi ile tanımlanabilir. Büyük memeli türlerinin evrimleri gözlenmemekle birlikte oldukça fazla yokoluş (Mamutlar, Kılıç Dişli Kaplan, Mastadon (özellikle Kuzey Amerika kıtasındaki develer, atlar ve Amerikan çitası olmak üzere) gerçekleşmiştir. Bu canlı yokoluşları Holosen’den günümüze insan etkisi ile hızla devam etmektedir.

Kuvaterner Dönemi Kuvaterner (sistemi) iki adet alt döneme (Seri) ayrılmıştır, bu alt seriler de kendi arasında katlara ayrılır. Pleyistosen : 2.588 My-11.7 Ky  Buzul Dönemlerine Holosen : 11.7 Ky  Halen içerisinde bulunduğumuz buzul arası döneme karşılık gelmektedir.

Miyosen (~20 my)

Kuvaterner (~2.7 my) İçerisinde Bir Buzul Çağı

Günümüz

Tahmini İnsan Göçü Rotaları

Yer’in tarihi boyunca ortalama sıcaklık değişimi

Önemli Volkanik Patlamalar

Tarih Boyunca İklim Değişiklikleri Yer Sistemi İlişkisi

Önemli Depremler

Kuvaterner Bilimi ve Alt Konular Kuvaterner Bilimi: Canlı ve cansız Dünyamızın 2.5-3 milyon yıldan günümüze geçirdiği değişiklikleri yansıtan kayıtlarının tanımlanması, haritalanması, araştırılması ve değişimlerin ayrıntılı ve sistematik tarihlenmesi (kronoloji) ile ilgilenen çok disiplinli bir bilim dalıdır. Kuvaterner Bilimini Çalışan Disiplinler: Jeoloji Jeofizik Jeomorfoloji Biyoloji Paleontoloji Arkeoloji / Paleoantropoloji Pedoloji Speleoloji Oşinografi Limnoloji Astronomi

Ders Konuları Kuvaterner’e Giriş ve Kuvaterner Süreçleri Kuvaterner Stratigrafisi ve Kuvaterner Birimlerin Haritalanması ve araştırma yöntemleri (izotop jeokimyası: göl/deniz karotları (?), speleothem, göl, akarsu ve denizel teraslar) Kuvaterner Tarihlendirme Yöntemleri Kuvaterner boyunca iklim değişikleri ve kayıtları Volkanizma (Türkiye’de Kuvaterner volkanizması), tefrakronoloji Aktif Tektonik ve Morfotektonik ve kinematik (Küresel ve bölgesel tektonik, Paleosismoloji ve Türkiye depremleri) Türkiyede buzullar ve buzul morfolojisi Kuvaterner boyunca kıyı değişimi Kuvaterner boyunca canlılar/memeliler (Ozan Erdal) Kuvaterner boyunca tarih öncesi insan aktivitesi (Berkay Dinçer Kuvaternerde Bitki Örtüsü ve Araştırma Yöntemleri (dendrokronoloji ve polen (Ceren Çilingir) Vikipedi Ödevlerinin Sunumu

Kuvaterner Süreçleri Temel jeolojik ve jeomorfolojik süreçler tüm dünya tarihi boyunca olduğu gibi Kuvaterner boyunca da aktiftir. Yerel Süreçler: Flüvyal (Akarsu) Süreçler Eoliyen (Rüzgar) Süreçler Yamaç (Heyelan vb.) Süreçleri Faylanma ve fay kontrollü jeomorfolojik evrim Volkanizma Buzul Süreçleri Olaylar: İklim değişiklikleri Kuraklık /Yağışlı Dönemler, deniz seviyesi değişmeleri / buzul ilerlemesi, bitki örtüsü değişimleri Jeomorfolojik değişimler (havza oluşumu, akarsu kapması) Bu süreç ve küresel olaylar birbirleri ile etkileşerek kayıt bırakırlar Kuvaterner döneminin önemi bu süreçlere ait kayıtların büyük oranda korunmuş olması ve değişikliklerin yüksek hassasiyetle anlaşılabilmesidir. Böylelikle bilim insanları geçmişe bakarak bugüne yaptığımı katkıyı anlayabilir ve geleceğe yönelik tahminler yapılabilir, stratejiler geliştirilebilir.

Kuvaterner Birimleri ve Haritalanması Kuvaterner birimleri, çeşitli jeolojik ve jeomorfolojik süreçler sonucunda depolanma ve/veya aşınma sonucu oluşan birimlerdir. Kuvaterner birimlerini temel yada görece eski kayalardan ayrılması zaman içerisinde gömülmemiş ve dolayısıyla diyajenez (sıkışma, çimentolanma) süreçlerine maruz kalmaması nedeniyle genel olarak (!) gevşek durumda olması ile mümkün olabilmektedir. Kuvaterner birimleri tipik alttan üste doğru bir çökelme stratigrafisi izleyebileceği gibi özellikle akarsu çökellerinde sürekli depolama ve kazma süreçleri sonucunda alçalan yüksekliklerde gençleşerek de gözlenebilir. Flüvyal Süreçler ve Depolar Akarsu Teras Çökelleri Eski Havza – Genç Havza/Ova çökelleri, Alüvyon Dolgu Alüvyal Yelpazeler Kütle Hareketleri Yamaç molozları Heyelan dolgu malzemesi Göl Çökelleri Kıyı Çökelleri Bataklık Çökelleri Patlamalı Volkanizma ile ilişkili depolar Egemen tektonik ve iklim değişiklikleri çökelmeyi ve çökelme seviyelerinin değişimini kontrol eder.

Vikipedi Ödevi Coğrafya Lisans Dersleri Ödevleri Kapsamında Vikipedi Makalelerinin Yazılması Projesi Projenin amacı birkaç maddede özetlenebilir Türkçe coğrafya literatüründe var olmayan yada kolay ulaşılabilir olmayan konularda kısa ve referansa yönlendirme amaçlı madde üretilmesi Öğrencilerin özgün ve güncel kaynak araştırma, değerlendirme, özetleme, tartışma ve referans yazma gibi temel makale yazım süreçlerini deneyimlemesi Lisans seviyesinde öğrenci üretiminin (metin, harita, fotoğraf, şekil vb.) Özgür Ansiklopedi Vikipedi ortamında değerlendirilmesi Öğrencilerin Coğrafi Bilgi Sistemleri CBS kullanarak üzerine çalıştıkları madde için harita (değişen ölçekte) üretmesi Maddelerin bağımsız hakem değerlendirmeden geçmesi (standart vikipedi uygulaması ör:Vikipedi:Hızlı_silme) Öğrencilerin okunacak bir madde üretirken Türkçe konusunda özenli davranmalarının zorunluluğu

Olası Ödevler Milankoviç Teorisi Dendrokronoloji Kuvaterner Puanlama (2 ara not) Grup ve Öneri (Dönem başlangıcından 3. hafta) Metin hazırlanması ve onayı (Vize sonrası ikinci hafta) Vikipediye Ekleme (Vize sonrası 3. hafta)