ÖFKELİ BİREYE YAKLAŞIM ÖĞR. GÖR. ÖZNUR YÖRÜMEZOĞLU

ISINMA Son günlerde hiç öfkelendiniz mi? Düşünceleriniz nelerdi? Duygularınız nelerdi? Davranışınız nasıldı? Davranışınızın sonucu ne oldu? Nasıl davranmalıydınız?

ÖFKE Bireysel bir tehdit algılandığında ya da engellenmeye karşılaşıldığında tehdidin özelliğine göre yaşanan çaresizliğin, güçsüzlüğün, yetersizliğin yarattığı bunaltıya karşı gelişen hoşnutsuzluktan, kızgınlık ve şiddete karşı değişen bir duygudur.

Öfke duygusu düşmanlık ve saldırganlık duyguları ile karıştırılmaktadır. Düşmanlık öfke duygularını içerir ancak öfkeye göre daha uzun süreli negatif bir duygudur. Saldırganlık birine anlık ya da planlı olarak zarar vermeye yönelik bir duygudur. Öfke ve düşmanlık duyguları tavır ile ilgiliyken; saldırganlık kişilere ya da objelere yönelik yıkıcı cezalandırıcı davranışları içerir.

ÖFKE DUYGUSUNUN NEDENLERİ İstek, gereksinim, planlanmış ya da yapılmakta olan bir eylemin kesintiye uğraması. Rahatsız edici ve hoş olmayan uyaran Memnuniyetsizlik Kişisel haklara ve benliğe saygı gösterilmemesi Kabul edilen sosyal normların ihlal edilmesi Ahlaksızlık ve kötülük içeren davranışlar

ÖFKENİN FİZİKSEL VE FİZYOLOJİK BOYUTU Kas geriliminin artması Kaşların çatılması Dişlerin gıcırdatılması Yumrukları sıkma, yüzün kızarması El ve ayaklarda titreme hissi Dispne (nefes darlığı) Vücudun çeşitli bölgelerinde seğirmeler Terleme Kontrol kaybı Sıcaklık hissi Dudakları ısırma Baş ağrısı Hareketlerin hızlanması

ÖFKENİN SOSYAL VE BİLİŞSEL BOYUTU Kişinin; Mantıklı ve mantık dışı inançları Geçmiş yaşantıları Olayla ilgili çağrışımları Bireyin tepkisinin ne ve nasıl olacağını belirler!!!

ÖFKENİN DAVRANIŞ VE TEPKİ BOYUTU Algılanan ve yaşanan öfke karşısında bireyler çeşitli tepkiler ortaya koyarlar. Bazı bireyler içinde bulunduğu toplumun ve sosyal sistemin etkisiyle öfkesini bastırma veya içine atma ya da kontrol etme yolunda giderler. Bazı bireyler öfkelerini dışa vurmaya çalışırlar. Bazı bireyler de öfkelerini açıkça ortaya koyma yolunu seçerler.

Bir çok insan kendinden daha üst statüde olan kişilere ve otorite durumundaki kimselere öfkelerini ifade etmekte zorlanırlar. İnsanlar öfkelerini daha çok yakınlarına sevdiklerine ve arkadaşlarına ifade ederler. İnsanlar genellikle hoşlanmadıkları kişilere daha fazla öfkelenme eğilimindedirler.

ÖFKENİN OLUMLU YÖNLERİ ÖFKENİN OLUMSUZ YÖNLERİ Psikosomatik hastalıklara yol açabilir. Depresyona neden olabilir. Pasif-saldırgan davranışlara ve saldırganlığa neden olabilir. Enerji verme fonksiyonu ile bireyi harekete geçirir. Değişim için motivasyon sağlar. Savunma mekanizmalarını uyarıcı görevleri vardır. Öfkenin açıkça ifade edilebilmesi olumlu kişilik özelliğidir.

ÖFKEYLE BAŞ ETME Öfkenin bastırılması ve saklanması değil tanınmasıdır. Öfkenin tanınması; Öfkeye neden olan ve öfke ifadesini etkileyen biyolojik ve fizyolojik yapının bilinmesi Mantıklı ve mantık dışı inançların bilinmesi İçinde yaşadığı ortamın ve aile, kültür gibi çevresel yapıların bilinmesi

1. Öncelikle sakinleşmek gereklidir. Ortamdan uzaklaşmak Gevşeme teknikleri kullanmak Öfkeye bağlı enerjiyi dışa vurmak (yastığa vurmak, spor yapmak vb) Mizah kullanma

Öncelikle sakinleşmek gereklidir. Duygusal uyarılma durumlarında kaslarda gerginlik, kalp hızında ve nefes almada artış ortaya çıkar. Bu durum aslında duygusal tepkilerin şiddetini artırır. Uygun davranışlarda bu durumu kontrol altına almak mümkündür. Yüzeysel ve sadece göğüs kaslarıyla nefes alıp verme şeklini, derin ve karın kaslarıyla nefes almaya dönüştürmek bir rahatlama yaratabilir. Bunun için 4’e kadar sayıp, derin bir nefes almaya çalışmak, verirken ise 8’e kadar sayıp, ciğerleri tamamen boşaltmak yararlı olabilir. Nefes kontrolünü sağlayabilmek, kalp atımını ve kas gerginliğini de normale çevirme yolunda önemli bir adım olacaktır.

Öncelikle sakinleşmek gereklidir. Öfke geçse bile oluşturduğu gerginlik bir süre devam edecektir. Genellikle boyun ve omuz kaslarına yoğunlaşan bu gerginliği hafif egzersizler yaparak azaltmak mümkündür. Kasları istemli olarak gerip sonra da aniden gevşetme ve bu egzersizi üst bölgelerden başlayarak değişik kas gruplarına uygulama da gevşemeye yararlı olabilir. Öfkeye odaklanmak yerine, dikkati bu egzersizlere vermenin de ayrıca bir rahatlatıcı etkisi vardır.

2. Öfkenin nedenini ortaya çıkarmak Kişi öfkelendiğinde düzgün düşünme yetisini kaybeder. Ne hissedildiğine o denli çok zaman harcanır ki, başka her şey unutulur. Dikkatin tümüyle yaşanan acıya yoğunlaştırılması yerine, karşılaşılan durumu anlamaya çalışmak kontrolü sağlama şansını artırır. Öfkelendirenin ne olduğunu anlamaya çalışmak, öfkenin nasıl kontrol altında tutabileceğine odaklanmak ve gevşeme egzersizleri yararlı olabilir.

Öfkenin nedenini ortaya çıkarmak Öfke uyandıran durumlar karşısında sabredilemeyeceğine inanmamak lazımdır. Genellikle çoğu durumda sakinleşmek ve durum karşısında nasıl davranılacağını düşünmek için zaman vardır. Güvenilen birinden fikir almak için fırsat yaratılabilir. Öfke uyandıracak durumlara hazırlıklı ve gerginliği gidererek yaklaşmak uygun davranma şansını artırır. 

ÖFKELİ BİREYE YAKLAŞIM Öfkeli birey karşısında Kendi öfkemizi kontrol etmeliyiz. Sakin olmalıyız. Hasta/öfkeli birey zarar verici davranıyorsa beden mesafesini koruyarak, güvenlik alanına girmeyerek engellenmeye çalışılmalıdır. Öfkeli bireyin kendini değersiz hissetmesini arttırıcı buyrukçu ve küçümseyici tavır sergilenmemelidir. Bireyi mümkünse sakinleşmesi için yalnız bırakmalıyız. Sakinleştikten sonra bireyin duygularını ifade etmesini sağlamalıyız. Bireye öfkeyle baş etme yöntemlerini öğretmeliyiz.

BUZDAĞI

Öfke buzdağının suyun üstünde kalan kısmıdır. !!!Suyun altında kalan kısmı daha büyüktür. Öfkenin ortaya çıkmasına neden olan pek çok duygu burada gizlidir. Kıskançlık, haksızlık, üzüntü, merak, yalnızlık, anlaşılmamak, kaygı , hayal kırıklığı, çaresizlik.

Hayatın %10 ‘u sizin başınıza gelen gelen olaylarla ilgili iken, geri kalan %90’ı başınıza gelenlere karşı verdiğiniz tepkilerle ilgilidir. % 10 luk olan kısım bizim kontrolümüz dışındadır. Ancak %90 lık kısım üzerindeki kontrol size aittir.