Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com YÖNETİCİ MOLEKÜLLER Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com.

Slides:



Advertisements
Benzer bir sunumlar
PROTEİN SENTEZİ Herkes için Her şey
Advertisements

Protein Sentezi (TRANSLASYON)
PROTEİN SENTEZİ Protein sentezi bütün hücrelerde gerçekleşen yaşamsal olaylardan biridir. Canlılar, hiçbir zaman dış ortamdan aldıkları proteinleri doğrudan.
DNA REPLİKASYONU Yrd.Doç.Dr. Metin Konuş.
GEN NEDİR ? Sağlık Slaytları
DNA ve Genetİk Kod Sağlık Slaytları
PROTEİN SENTEZİ (Doç.Dr.Yıldız AKA KAÇAR) ZM106 Biyokimya 11. Hafta.
Genetik Bilgi Taşıyan Moleküller DNA’ NIN YAPISI- REPLİKASYONU
ÜNİTE : GENETİK GÜLSEN BAYKAL /A BU ÜNİTE İLE ÖĞRENCİLERİN ;
HAZIRLAYAN MİNE HATİPOĞLU
BİYOKİMYA 13. HAFTA Doç.Dr. Yıldız AKA KAÇAR
Nükleik Asitler Yrd. Doç. Dr. Ahmet GENÇ Adıyaman Üniversitesi
DNA (Deoksiribo Nükleik Asit)
YÖNETİCİ MOLEKÜLLER VİDEO Ömer YANIK Biyoloji Öğretmeni 2010 / BURSA.
NÜKLEİK ASİTLER DNA RNA.
GENETİK) A) HÜCREDE YAPI VE CANLILIK OLAYLARININ YÖNETİMİ NASIL SAĞLANIR? Hücrede hücre yapısının oluşması ve devamlılığı ile canlılık olaylarının yürütülmesi.
GENETİK MATERYAL : DNA (NÜKLEİK ASİTLER:YÖNETİCİ MOLEKÜLLER)
Yrd.Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜ TIP FAKÜLTESİ Biyokimya AD
HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM
GENETİK.
NÜKLEİK ASİTLER NELERDİR? SEDANUR KARAKAYA 9/E 3004.
MİTOKONDRİ.
MAYOZ BÖLÜNME.
GENETİK ŞİFRE VE TRANSKRİPSİYON
DNA VE RNA (DEOKSİRİBONÜKLEİKASİT VE RİBONÜKLEİK ASİT) PC KOPAT
Introduction to Genetic Analysis
FEN ve TEKNOLOJİ / DNA ve GENETİK KOD
GENETİK (ÜNİTE-3) A) HÜCREDE YAPI VE CANLILIK OLAYLARININ YÖNETİMİ NASIL SAĞLANIR? Hücrede hücre yapısının oluşması ve devamlılığı ile canlılık olaylarının.
FEN VE TEKNOLOJİ 8.SINIF DNA VE GENETİK KOD.
HAZIRLAYAN MİNE HATİPOĞLU
NÜKLEİK ASİTLER.
AYŞE GÜL KEVSER İNCE FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ 2. SINIF 2.ŞUBE.
BİYOLOJİ PERFORMANS ÖDEVİ
DNA.
NÜKLEİK ASİT.
Doğadaki Enerji Akışı Güneş enerjisi Kimyasal enerjisi ATP Fotosentez olayı ile enerjisi Hareket enerjisi Isı.
PROTEİN SENTEZİ.
NÜKLEİK ASİTLER Yönetici moleküllerdir.Tüm canlılarda bulunurlar
NÜKLEİK ASİTLER.
BAKTERİ GENETİĞİ. BAKTERİ GENETİĞİ Yaşamın temel maddeleri kabul edilen nükleik asitler (DNA=deoxyribonucleic acid, RNA=ribonucleic acid) dir. Çalışmalar.
Moleküler Biyoloji Öğrt. Gör. Ümmühan Demir.
HÜCRE.
FEN VE TEKNOLOJİ 8.SINIF DNA VE GENETİK KOD.
Nükleik asitler Yard. Doç. Dr. Ahmet ÇIĞLI.
(YÖNETİCİ MOLEKÜLLER= ÇEKİRDEK ASİTLERİ= DNA ve RNA)
NÜKLEİK ASİTLER Nükleik asitler ilk olarak hücre çekirdeğinde bulundukları için nükleik asit olarak adlandırılmışlardır. Daha sonraki araştırmalarda hücrenin.
NÜKLEİK ASİTLER.
Soru 1: 1600 nükleotitten meydana gelen bir DNA molekülünde Guanin sayısı 200 dür. Buna göre; Adenin (A), Sitozin (C) ve Timin(T) sayılarını bulunuz.
HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM
DNA VE GENETİK KOD.
DNA.
PROTEİN SENTEZİ.
NÜKLEİK ASİTLER RNA
GENETİK ŞİFRE.
MAYOZ BÖLÜNME.
REPLİKASYON DNA nın en önemli özelliği kendi kendini eşleyebilmesidir.
DNA (Deoksiribo Nükleik Asit) DNA, deoksiribonükleik asit denilen çok karmaşık bir kimyasal maddenin kısa yazılımıdır. Deoksiribo (D), nükleik (N),
Biyoloji dersi proje ödevi
DNA ve GENETİK KOD. Kromozomların içerisinde DNA’lar yer alır. DNA’nın bölümleri ise, genleri oluşturur.
GENDEN PROTEİNE Nükleik Asitlerin Keşfi ve Önemi
Replikasyon genetik materyalin tamamen kendi benzeri yeni bir molekül oluşturma işlemi
PROTEİN SENTEZİ. PROTEİN SENTEZİ Protein Sentezi’nin Basamakları TRANSKRİPSİYON TRANSLASYON.
DNA ve GENETİK KOD. Kromozomların içerisinde DNA’lar yer alır. DNA’nın bölümleri ise, genleri oluşturur.
DNA 2 Hücrelerdeki yönetici molekül DNA’dır. Hücrelerdeki yönetici molekül DNA’dır. Bir canlıya ait tüm özellikler DNA’da saklanır. Bir canlıya ait tüm.
TEMEL GENETİK KAVRAMLAR-VI
Protein Biyosentezi Proteinler birçok bilgi yolunun son ürünüdür. Tipik bir hücrede binlerce farklı protein vardır. Bu proteinler hücrenin ihtiyaçlarına.
TRANSLASYON VE TRANKRİPSİYON
TEMEL GENETİK KAVRAMLAR-V
M İ TOZ BÖLÜNME VE A Ş AMALARI BAŞAK MORAL 10-D 43.
Sunum transkripti:

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com YÖNETİCİ MOLEKÜLLER Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Aynı cinsiyetteki iki insanın DNA ları % 99,9 oranında birbirine benzerdir. Yüzlerce hastalığın sebebi olan genler günümüzde saptanmıştır. Örnek:Parkinson hastalığı Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com GENEL ÖZELLİKLER Nükleik asitlerin DNA ve RNA olmak üzere iki işlevsel çeşidi vardır. DNA molekül modeli 1953 yılında Watson ve Crick tarafından ortaya çıkarılmıştır. DNA ve RNA makromoleküller olup nükleotit adı verilen birimlerden meydana gelmişlerdir. Bir nükleotitin yapısında baz , şeker ve fosfat molekülleri vardır. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com A,G,S ve T bazları DNA da bulunur.RNA da ise T yerine U vardır.Ayrıca şekerlerden DNA da Deoksiriboz RNA ise Riboz bulunur. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com DNA’nın baz sırası türler arası farklılıklar gösterir. Bir canlının farklı dokularından alınan hücrelerindeki DNA baz sırası tamamen birbirinin aynısıdır. Canlının DNA baz sıraları yaşa , beslenme durumuna göre değişmez tamamen genetik olarak anne ve babadan geçer. Vücüt hücrelerindeki DNA baz sırası değişmeleri hastalıklara neden olur. Üreme hücrelerindeki DNA baz sırası radyoaktif ışınlar sonucu bozulabilir.Böylece kalıtsal hastalıklar meydana gelir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com 5 3 5 3 Adenin ile Timin ve Guanin ile Sitozin eşleşir.DNA da pürinlerin sayısı Pirimidinlerin sayısına eşittir. A + G = T + C A+G / T+ C = 1 A ile T arasında 2 hidrojen bağı G ile S arasında üç hidrojen bağı bulunur. Her zincir nükleotidleri birbirlerine fosfat-şeker bağları ile bağlanır. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com REPLİKASYON (DNA’nın eşlenmesi) Canlılardaki bütün kalıtsal moleküller DNA da dolayısıyla kromozomlarda bulunmaktadır. Hücre Mitoz bölünmeyle çoğaldıkça kalıtsal madde miktarında bir değişme olmadan oğul hücreler geçer. DNA’nın yeni hücreler eşit oranda geçebilmesi için Mitoz bölünme öncesi DNA’nın kendini eşlemesi gerekir. Hücre bölünmesi öncesi DNA ‘nın kendini eşlemesi olayına Replikasyon denir. Replikasyon için gerekli baz,şeker ve fosfat hücre sitoplazmasından sağlanır.Enerji ve çeşitli enzimler kullanılır. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com DNA’nın yarı korunumlu eşlenmesi Meselson ve Stahl DNA’nın yarı korunumlu eşlendiğini ispatlamışlardır. Ağır azot(Azot 15) içeren DNA lar , normal azot(Azot 14) içeren ortamda iki kere eşlenmeye bırakılıp , DNA’ları santrifüjle incelendiğinde ağırlık dizilimleri aşağıdaki gibi gerçekleşir. Birinci nesil % 100 Melez olur.DNA ‘nın bir zinciri ağır bir zinciri ise normal azota sahiptir. İkinci nesilin ise % 50 si melez ,% 50 si ise normal DNA lara sahiptir. Bu sonuçlar eşlenme sırasında her bir zincirin kalıp görevi görerek karşısına ortamdan alınan nükleotidlerin getirildiği görüşünü ispatlamıştır. Ağır azot Melez Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Ökaryotik hücrelerde replikasyon, uzun DNA ‘nın birkaç noktasında aynı anda başlar.Bu noktalardan eşlenen DNA parçaları daha sonra birbirleriyle birleşerek replikasyonu tamamlar. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Replikasyon çatalında yeni zincirlerden biri 5’3’ yönünde kesintisiz bir biçimde replike edilir.Diğer oluşan yeni zincir ise replikasyon çatılından uzaklaşacak biçimde kesintili olarak replike edilir.Bu kesintili küçük parçalara okazaki parçaları adı verilir.Ökaryotlarda 100-200 arası olan bu parçalar DNA ligaz enzimi yardımıyla şeker fosfat bağlarıyla birleştirilir Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Replikasyonun başlayabilmesi için önce DNA çift zincir sarmalının açılması gerekir bu helikaz denen bir enzim tarafından gerçekleştirilir. Özgül (SSBP) proteinleri bu tek sarmal zincirlere bağlanır. Daha sonra RNA primerleri primaz enzimi yardımıyla sentezlenir ve DNA polimeraz enzimi yardımıyla kısa RNA primerlerine kesintisiz zincirde devamlı olarak nükleozid trifosfatlar eklerken kesintili zincirde birkaç tane sentezlenen primere nükleozid trifosfatları ekler. DNA polimeraz 1 enzimi daha sonra bu primer RNA ları DNA’ya çevirirken en sonra devreye giren Ligaz enzimi okazaki parçalarını birleştirerek kesintili DNA zincirini de tek bir parça haline getirir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com GENETİK KOD VE PROTEİN SENTEZİ DNA’nın hücre hayatını yönetmesi protein sentezini denetlemesi ile gerçekleşir. Sentezlenen proteinler enzimler olabileceği gibi yapısal proteinlerde olabilir. Hücrelerde bili akış yönü DNA  RNA  Protein biçimindedir. Prokaryotlarda mRNA sentezlendikten sonra hiçbir işlemden geçmez.Ökaryotlarda ise mRNA çekirdekte sentezlenir ve sitoplazmaya geçmeden evvel RNA işlemi gerçekleşir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com DNA üzerinde yer alan belli nükleoititlik birimlere gen denir. Genlerde bulunan her üç nükleotit bir aminoasitin şifresidir. Kalıp DNA üzerinde mRNA sentezlenir mRNA üzerinde bulunan üçlü nükleoititlere kodon denir. Amino asit kodları mRNA şifrelerine göre yazılmıştır. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com GENETİK KOD Bir amino asitin birden çok şifresi vardır. Aynı amino asiti tanımlayan kodonların ilk iki harfi aynıdır yalnız üçüncü harfi farklıdır. Genetik kod bütün canlılarda aynıdır yani evrenseldir. Bakterilerde 30-40 kadar tRNA bulunurken hayvan ve bitki hücrelerinden ise 50 kadar tRNA çeşidi bulunmaktadır. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com mRNA SENTEZİ Transkripsiyon RNA Polimeraz enzimi tarafından 5’ den 3’ doğru gerçekleşir. DNA üzerinde promotor adı verilen bir başlangıç noktası bulunur.Bu bölge TATA kutusu olarak bilinir. Okunan kalıp DNA tekrar eski durumuna geçer.Saniyede 60 nükleotit okunur. mRNA sentezi sonlanma sırasına ulaştıktan sonra durur. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com TRANSKRİPSİYON Ökaryotik hücrelerde AAUAAA şeklinde 3’ uca nükleotitler eklendikten sonra ilerideki bir noktadan enzimatik kırılma meydana gelir ve öncü mRNA sentezi tamamlanır. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com mRNA ‘nın düzenlenmesi Öncü mRNA sentezi yapıldıktan sonra baş kısmına 7-metil guanozinden oluşmuş bir başlık takılır.Bu yapı onu sitoplazmada enzimlerden korur ve ribozoma bağlanmasını sağlar.3’ucuna ise 50-120 arası adeninden oluşmuş bir poly A kuyruk takılır. mRNA ya takılan ek yapılar protein sentezi sırasında okunmaz okunacak kısım eksonlardır ,çekirdekten çıkmadan evvel intronların mRNA dan çıkarılması gerekir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Protein sentezinde görev almayacak bölgeler mRNA dan çıkarılır.Bu küçük kısımlara intron denir. Öncü mRNA bazı çekirdek ribonükleoproteinleri(snRNPs) ve diğer proteinlerle birleşerek splaysozomları oluştururlar. Bu protein kompleksi intronları çıkararak ekzonlardan oluşan mRNA sentezini tamamlar. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com PROTEİN SENTEZİ Protein sentezi sırasında mRNA dan başka tRNA da devreye girer. mRNA daki nükleotitlere uygun tRNA lar ribozoma getirilir.UUU şeklindeki mRNA ya uyan tRNA antikodon ucu AAA şeklindedir. Antikodonlar 3’ 5’ yönündedir. Amino asitler tRNA ‘ların uygun bölgelerine bağlanır. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Protein sentezi için tRNA lar uygun amino asitleri enzimler yardımıyla alırlar. Protein sentezi ribozomun kontrolüyle gerçekleştirilir. Protein sentezi ilerledikçe ribozomun üstünde polipeptid zinciri uzamaya başlar. Amino asitleri ribozoma bırakan tRNA lar sitoplazmadan tekrar alırlar. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Kodon-Antikodon eşleşmesinden önce tRNA’nın doğru amino asiti taşıması gerekmektedir. Her bir amino asiti tRNA’ya bağlayan 20 çeşit aminoaçil tRNA sentetaz enzimi vardır. Enzim önce amino asiti daha sonra da uygun tRNA’yı bağlar.Amino asitle tRNA’nın birbirine bağlanması ATP harcanarak gerçekleşir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com RİBOZOMLAR Ribozomlar protein sentezinin yapıldığı mRNA ile tRNA lar arasındaki bağlantının kurulduğu organellerdir. Ökaryotik hücrelerde ribozomlar çekirdekçikte sentezlenir ayrıca protein ve ribozomal RNA dan oluşmuşlardır. Aminoasitleri taşıyan tRNA lar ribozomun büyük alt biriminde olan A yüzeyine bağlanır sentezlenen polipeptid P yüzeyinde dururken amino asitini bırakan tRNA E yüzeyine geçer ve ribozomdan ayrılır. Protein sentezinin olabilmesi için tRNA ile mRNA arsında eşleşme kurallarının olması gerekir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com PROTEİN SENTEZİ Protein sentezinin başlayabilmesi için mRNA önce küçük alt birime bağlanır. AUG kodonu başlatıcı kodondur.Bu kodona uygun tRNA Methionin amino asitini taşır.Daha sonra büyük alt birimde bağlanır ve protein sentezi başlar. Protein sentezinin ilerleyebilmesi için gerekli enerji GTP den sağlanır.Başlatıcı kodona uygun tRNA P bölgesine bağlanır ve A bölgesine kodona uygun yeni bir aminoaçil-tRNA gelmesi beklenir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Ribozom mRNA üzerinde 5’3’ yönünde hareket eder.Yeni tRNA lar A yüzeyine bağlanır. 2 GTP harcanarak aa ile protein arasında peptid bağı kurulur. Aa ‘ti bırakan tRNA E yüzeyine geçer gerekli enerji GTP dan sağlanır. Döngü bu şekilde tekrarlanır.P bölgesinde son getirilen tRNA ya bağlı polipeptid bulunurken A bölgesine uygun tRNA getirilir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Protein sentezi mRNA üzerinde durma kodonlarına kadar devam eder. A yüzeyine serbest bıraktırıcı faktörler geldiğinde (Bunun için mRNA kodonları UAG,UAA,UGA den herhangi biri olmalıdır) hidroliz enzimleri yardımıyla P yüzeyinde bulunan polipeptid serbest bırakılır.Böylece protein sentezi sonlanmış olur. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Aynı zaman diliminde birçok ribozomun tek bir mRNA’yı okuması aynı proteinden çok miktarda yapılmasını sağlar.Böyle ribozom zincirleri poliribozomları oluşturur. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Ribozomların hepsinde protein sentezi sitoplazmada serbest haldeyken başlar.Sentez ilerlerken ER’ye bağlanma gerçekleşir.Ribozomda sentezlenen proteine sinyal peptid kısmı eklenir , sitoplazmada bulunan SRP(Sinyal tanıma tanecikleri) ile birleşir.Bu yapı sayesinde ribozom ER’ye bağlanır.ER yardımıyla protein uygun organele gider. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Prokaryotlarda protein sentezi Prokaryotik hücrelerde transkripsiyon (mRNA sentezi) ile translasyon aynı anda gerçekleşir. Çünkü çekirdek zarı bulunmaz. Ökaryotlarda organellerin gelişmiş olması hedef proteinleri meydana getiren sinyallerin gelişmesine yol açmıştır. Bu sistemler prokaryot hücrelerde bulunmaz. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Nokta Mutasyonları Kodonların yanlış okunmasına çerçeve kayması denir.Üçüncü bazda değilde diğer bazlarda eklenme ,çıkma ya da yerdeğiştirme yanlış aa lerin protein sentezine katılmasına yol açar.UV ve X ışınları , kimyasal maddeler bu tür nokta mutasyonlara neden olabilir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Gen bir hücrede bir protein sentezinden sorumlu bölgedir. Bir gen içinde kodlanmayan intron bölgeleride bulunur. Ayrıca bir gen içinde protein sentezini idare eden promotor ve regülatör bölgeler vardır. Bu bölgeler okunmaz sadece gen sentezini denetler. Dolayısıyla Gen bir polipeptid ya da RNA çeşidi sentezinden sorumlu bölge olarak tanımlanabilir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com