HAZIR DEĞERLER ile MENKUL KIYMETLER ve MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Prof.Dr. Ahmet Vecdi CAN

NAKİT HAREKETLERİ ve MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

NAKİT PARA İşletme içinde İşletme dışında 100 KASA 102 BANKALAR

KASAYA PARA GİRİŞİ BANKAYA PARA GİRİŞİ Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 100 KASA A 100 KASA X X .... BANKAYA PARA GİRİŞİ Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 102 BANKALAR A 102 BANKALAR X X ....

KASADAN PARA ÇIKIŞI BANKADAN PARA ÇIKIŞI Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 100 KASA A X .... 100 KASA X BANKADAN PARA ÇIKIŞI Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 102 BANKALAR A X .... 102 BANKALAR X

ÖRNEK 1: CAN Ticaret işletmesi 05. 01 ÖRNEK 1: CAN Ticaret işletmesi 05.01.2009 tarihinde banka mevduat hesabından 25.000 TL nakit para çekmiştir. 05.01.2009 B A 1 100 KASA 25.000 102 BANKALAR 25.000 ÖRNEK 2: CAN Ticaret işletmesi 11.01.2009 tarihinde Banka (mevduat) hesabına 17.500 TL para yatırmıştır. 11.01.2009 B A 2 102 BANKALAR 17.500 100 KASA 17.500

ÖRNEK 3: CAN Ticaret işletmesi 15.01.2009 tarihinde satıcılara olan 5.000 TL borcunu EFT ile (banka hesabından) ödemiştir. 15.01.2009 B A 3 320 SATICILAR 5.000 102 BANKALAR 5.000 ÖRNEK 4: CAN Ticaret işletmesi 25.01.2009 tarihinde nakit para ile 10.000 TL değerinde ticari mal almıştır (bu işlemle ilgili KDV’yi şimdilik ihmal ediniz). 25.01.2009 B A 4 153 TİCARİ MALLAR 10.000 100 KASA 10.000

ÖRNEK 5: Müşterilerden Polat Alemdar’ın CAN Ticaret işletmesine olan 45.000 TL borcunu 27.01.2009 tarihinde banka havalesi ile gönderdiği anlaşılmıştır. 27.01.2009 B A 5 102 BANKALAR 45.000 120 ALICILAR 120.34 P.Alemdar 45.000 ÖRNEK 6: CAN Ticaret işletmesinin mevduat hesabına 31.12.2009 tarihinde 1.000 TL faiz tahakkuk ettirildiği öğrenilmiştir. 31.12.2009 B A 6 102 BANKALAR 1.000 642 FAİZ GELİRLERİ 1.000

YABANCI PARALAR ve MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Efektif alış kuru esas alınır 100 KASA 100.00 TL Kasası 100.01 USD Kasası 100.02 EUR Kasası 100.03 YEN Kasası 100.04 ....... Kasası KAMBİYO: dönüştürme Yabancı Paralar Efektiflerin muhasebe kayıtlarına alınabilmesi için TL’ye dönüştürülmesi gerekir KUR T.C.M.B. Efektif alış kuru esas alınır Efektif: Kağıt ve madeni yabancı paralar... Döviz: Yabancı parayla düzenlenen çek, senet...

TL/YB Yabancı Paraların elden çıkarılması (bozdurulması) durumunda şu üç farklı sonuç ortaya çıkabilir: KUR 1,60 1,47 1,73 YB Alış Zaman Alıştaki Kur < Satıştaki Kur ise; 646 KAMBİYO KARLARI 2. Alıştaki Kur > Satıştaki Kur ise; 656 KAMBİYO ZARARLARI 3. Alıştaki Kur = Satıştaki Kur ise; KAR / ZARAR yok demektir. 1 YB Satış 2 YB Satış 3 YB Satış

ÖRNEK: 01.10.09 tarihinde 10.000 € (avru) alınmıştır (1 € = 1,60 TL). 10.10.09 tarihinde 1000 € bozdurulmuştur (1 € = 1,58 TL). 15.10.09 tarihinde 8000 € bozdurulmuştur (1 € = 1,61 TL). Dönem sonunda mevcut efektif değerlemeye tabi tutulmuştur (1 € = 1,62 TL). 01.10.2009 100.01 € KASASI 16.000,- 10.000€ x 1,60 TL/€ 100.00 TL KASASI 16.000,- 1 10.10.2009 100.00 TL KASASI 1.580,- 1.000€ x 1,58 TL/€ 656 KAMBİYO ZARARLARI 20,- 100.01 € KASASI 1.600,- 1.000€ x 1,60 TL/€ 2 15.10.2009 100.00 TL KASASI 12.880,- 8.000€ x 1,61 TL/€ 100.01 € KASASI 12.800,- 8.000€ x 1,60 TL/€ 646 KAMBİYO KARLARI 80,- 3 31.12.2009 100.01 € KASASI 20,- 1.000€ x 0,02 TL/€ (1,62€ - 1,60€ = 0,02€) 646 KAMBİYO KARLARI 20,-

ÇEK HAREKETLERİ ve MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

NAKİT PARA YERİNE Çek verilebilir Çek alınabilir 103 VERİLEN ÇEKLER ve ÖDEME EMİRLERİ (-) 101 ALINAN ÇEKLER Kendi Çeki 101 ALINAN ÇEKLER Müşteri Çeki CİRO: İşletme kendi çekini vermek yerine daha önce bir müşterisinden aldığı çeki de para yerine verebilir...

ALINAN ÇEKİN TAHSİLİ veya CİRO EDİLMESİ ÇEK ALINIŞI Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 101 ALINAN ÇEK. A 101 ALINAN ÇEK. X X .... ALINAN ÇEKİN TAHSİLİ veya CİRO EDİLMESİ Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 101 ALINAN ÇEK. A X .... 101 ALINAN ÇEK. X

VERİLEN ÇEKİN ÖDENMESİ (Banka tarafından) ÇEK VERİLİŞİ Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 103 VER.ÇEK. A .... X 103 VERİLEN ÇEK. X VERİLEN ÇEKİN ÖDENMESİ (Banka tarafından) Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 103 VER.ÇEK. A X 103 VERİLEN ÇEK. X 102 BANKALAR X

ÖRNEK 1: CAN Ticaret işletmesi daha önce 40 ÖRNEK 1: CAN Ticaret işletmesi daha önce 40.000 TL’ye satın aldığı otomobili 05.01.2009 tarihinde çek karşılığı 29.000 TL’ye satmıştır (Amortisman ve KDV’yi ihmal ediniz). 05.01.2009 B A 1 101 ALINAN ÇEKLER 29.000 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER ve ZARARLAR 11.000 254 TAŞITLAR 40.000 ÖRNEK 2: CAN Ticaret işletmesi 05.01.2009 tarihinde elindeki 29.000 TL’lik çekin bedelini bankadan tahsil etmiştir. 05.01.2009 B A 2 100 KASA 29.000 101 ALINAN ÇEKLER 29.000

ÖRNEK 3: CAN Ticaret işletmesi 15. 01 ÖRNEK 3: CAN Ticaret işletmesi 15.01.2009 tarihinde elindeki müşteri çekini vererek 10.000 TL değerinde ticari mal almıştır (bu işlemle ilgili KDV’yi şimdilik ihmal ediniz). 15.01.2009 B A 3 153 TİCARİ MALLAR 10.000 101 ALINAN ÇEKLER 10.000 ÖRNEK 4: CAN Ticaret işletmesi 25.01.2009 tarihinde çek vererek 10.000 TL değerinde ticari mal almıştır (bu işlemle ilgili KDV’yi şimdilik ihmal ediniz). 25.01.2009 B A 4 153 TİCARİ MALLAR 10.000 103 VERİLEN ÇEKLER ve ÖDEME EMİR. 10.000

ÖRNEK 5: Müşterilerden Polat Alemdar CAN Ticaret işletmesine olan 45 ÖRNEK 5: Müşterilerden Polat Alemdar CAN Ticaret işletmesine olan 45.000 TL borcuna karşılık 27.01.2009 tarihinde çek düzenleyip veriyor. 27.01.2009 B A 5 101 ALINAN ÇEKLER 45.000 120 ALICILAR 120.34 P.Alemdar 45.000 ÖRNEK 6: CAN Ticaret işletmesinin düzenleyip verdiği 1.000 TL’lik çekin mevduat hesabından 30.01.2009 tarihinde çekildiği öğreniliyor. 30.01.2009 B A 6 103 VERİLEN ÇEKLER ve ÖDEME EMİRLERİ 1.000 102 BANKALAR 1.000

Hazır değerlerin bilançoda gösterimi… ..... TİCARET İŞLETMESİNİN 31.12.2009 TARİHLİ KAPANIŞ BİLANÇOSU 1. DÖNEN VARLIKLAR 10 HAZIR DEĞERLER 100 KASA 101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR 103 VERİLEN ÇEKLER...(-) 53.000 20.000 5.000 30.000 (2.000)

MENKUL KIYMETLER ve MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

hisselerini temsil eden belge MENKUL KIYMETLER Hisse Senedi Tahvil – Senet – Bono Bir A.Ş.’nin (sermaye) hisselerini temsil eden belge Bir A.Ş.’nin borçlarını temsil eden belge Özel Sektör Kamunun borçlarını temsil eden belge Devlet

..... ANONİM ŞİRKETİNİN BİLANÇOSU Faiz TAHVİL SENET BONO ..... ANONİM ŞİRKETİNİN BİLANÇOSU 1. DÖNEN VARLIKLAR 2. DURAN VARLIKLAR 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5. ÖZ KAYNAKLAR BORÇ SERMAYE HİSSE SENEDİ Kar/Zarar

MENKUL KIYMETLER Hisse Senedi Tahvil – Senet – Bono 110 HİSSE SENETLERİ 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONOLARI Özel Sektör 112 KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONOLARI Devlet

..... ANONİM ŞİRKETİNİN BİLANÇOSU Özel 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5. ÖZ KAYNAKLAR TAHVİL SENET BONO HİSSE SENEDİ

..... ANONİM ŞİRKETİNİN BİLANÇOSU BİZİM ŞİRKETİN BİLANÇOSU Özel 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5. ÖZ KAYNAKLAR TAHVİL SENET BONO HİSSE SENEDİ BİZİM ŞİRKETİN BİLANÇOSU MENKUL KIYMETLER 110 HİSSE SENETLERİ Kamu 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONOLARI DEVLET TAHVİLİ HAZİNE BONOSU 112 KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONOLARI

HİSSE SENEDİNİN ELDEN ÇIKARILMASI HİSSE SENEDİ ALINIŞI Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 110 HİSSE SENET. A 110 HİSSE SENET. X X .... HİSSE SENEDİNİN ELDEN ÇIKARILMASI Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 110 HİSSE SENET. A X .... 110 HİSSE SENET. X

TAHVİL, SENET VEYA BONO ALINIŞI Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 111/112...TAHVİL... A 111 / 112 ...TAHVİL... X X .... TAHVİL, SENET VEYA BONONUN ELDEN ÇIKARILMASI Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 111/112...TAHVİL... A X .... 111 / 112 ...TAHVİL... X

ÖRNEK: CAN Ticaret işletmesi 05. 01 ÖRNEK: CAN Ticaret işletmesi 05.01.2009 tarihinde sürekli çalıştığı X bankası aracılığıyla toplam 10.000 TL değerinde FİLAN A.Ş. hisse senedi, 20.000 TL değerinde FALAN A.Ş. tahvili ve 50.000 TL değerinde de devlet tahvili satın almıştır (bu işlemler için Bankaya ödenen komisyonları ihmal ediniz). 05.01.2009 B A 1 110 HİSSE SENETLERİ 10.000 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET BONOLARI 20.000 112 KAMU KESİM TAHVİL SENET BONOLARI 50.000 102 BANKALAR 80.000

645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI 655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI Menkul kıymetlerin alış fiyatları ile satış fiyatları arasında oluşan olumlu farklar şu hesaba kaydedilir (A’ya): 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI Menkul kıymetlerin alış fiyatları ile satış fiyatları arasında oluşan olumsuz farklar şu hesaba kaydedilir (B’ye): 655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI

Hisse senetleri 17.08.2009 tarihinde 18.000 TL’ye satılmıştır. ÖRNEK: CAN Ticaret işletmesi 05.01.2009 tarihinde sürekli çalıştığı X bankası aracılığıyla toplam 10.000 TL değerinde FİLAN A.Ş. hisse senedi, 20.000 TL değerinde FALAN A.Ş. tahvili ve 50.000 TL değerinde de devlet tahvili satın almıştır (bu işlemler için Bankaya ödenen komisyonları ihmal ediniz). Hisse senetleri 17.08.2009 tarihinde 18.000 TL’ye satılmıştır. b) Hisse senetleri 17.08.2009 tarihinde 8.500 TL’ye satılmıştır. 05.01.2009 B A 1 110 HİSSE SENETLERİ 10.000 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET BONOLARI 20.000 112 KAMU KESİM TAHVİL SENET BONOLARI 50.000 102 BANKALAR 80.000

1 a b 110 HİSSE SENETLERİ 10.000 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET BONOLARI 05.01.2009 B A 1 110 HİSSE SENETLERİ 10.000 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET BONOLARI 20.000 112 KAMU KESİM TAHVİL SENET BONOLARI 50.000 102 BANKALAR 80.000 17.08.2009 a 102 BANKALAR 18.000 110 HİSSE SENETLERİ 10.000 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI 8.000 17.08.2009 b 102 BANKALAR 8.500 655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI 1.500 110 HİSSE SENETLERİ 10.000

c) Devlet tahvili 17.08.2009 tarihinde 57.000 TL’ye satılmıştır. ÖRNEK: CAN Ticaret işletmesi 05.01.2009 tarihinde sürekli çalıştığı X bankası aracılığıyla toplam 10.000 TL değerinde FİLAN A.Ş. hisse senedi, 20.000 TL değerinde FALAN A.Ş. tahvili ve 50.000 TL değerinde de devlet tahvili satın almıştır (bu işlemler için Bankaya ödenen komisyonları ihmal ediniz). c) Devlet tahvili 17.08.2009 tarihinde 57.000 TL’ye satılmıştır. d) FALAN A.Ş. Tahvili 17.08.2009 tarihinde 23.800 TL’ye satılmıştır. 05.01.2009 B A 1 110 HİSSE SENETLERİ 10.000 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET BONOLARI 20.000 112 KAMU KESİM TAHVİL SENET BONOLARI 50.000 102 BANKALAR 80.000

649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR Hisse Senetlerinden elde edilen temettü gelirleri (kar payları) şu hesaba kaydedilir (A’ya): 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR Tahvillerden elde edilen faiz gelirleri şu hesaba kaydedilir (A’ya): 642 FAİZ GELİRLERİ

1 c d 110 HİSSE SENETLERİ 10.000 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET BONOLARI 05.01.2009 B A 1 110 HİSSE SENETLERİ 10.000 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET BONOLARI 20.000 112 KAMU KESİM TAHVİL SENET BONOLARI 50.000 102 BANKALAR 80.000 17.08.2009 c 102 BANKALAR 57.000 112 KAMU KESİM TAHVİL SENET BON. 50.000 642 FAİZ GELİRLERİ 7.000 17.08.2009 d 102 BANKALAR 23.800 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET BON. 20.000 642 FAİZ GELİRLERİ 3.800

Teşekkürler