Amiloidoz Prof. Dr. Gamze Mocan

Amiloid, çeşitli dokularda ve organlarda ekstrasellüler alnda biriken patoloji proteinöz materyaldir. Işık mikroskobunda hematoksilen eozin boyasında amiloid; amorf, eozinofilik hiyalin ekstrasellüler materyaldir.

Amiloidin diğer hiyalin birikimlerden (kollajen, fibrin) ayrımında çeşitli histokimyasal teknikler kullanılır: Kongo red boyası: Embe veya kırmızı renk Polarize mikroskobunda yeşil röfle verir.

Bütün birikimler benzer görünüme sahiptir ve karakteristik boyanma şekilleri vardır. Amiloidin 3 major ve çok sayıda minör formu vardır. Farklı birçok patolojik mekanizma ile gelişebilirve amiloido tek bir hastalığa bağlı değildir.

Amiloidin Fiziksel Yapısı: Elektron mikroskobunda amiloid; büyük dallanmayan fibrillerden oluşur. Tüm amiloid tiplerinde elektron mikroskobik yapısı aynıdır.

Amiloidin Kimyasal Yapısı: Amiloin %95’lik kısmı fibril proteininden kalan %5’lik kışı iseP komponentinden ve diğer glikoproteinlerden oluşur. 20den fazla biyokimyasal formu tanımlanmıştır ancak en sık 3 formu bilinir: AL (Amiloid Light Chain) AA (Amiloid Associated) Aβ amiloid

AL (Amiloid Light Chain): plazma hücrelerinden üretilen Ig hafif zincirden gelişir. AL tip amiloidin fibril proteini plazma hücreerinin monoklonal popülasyonunun serbest Ig hafif zincirinden üretilir. Bu birikim plazma hücreli tümörleri ile ilişkilidir.

AA (Amiloid Associated): Karaciğerden sentezlenen Ig dışı proteinlerden gelişir. SAA (serum amiloid associated) protein dolaşımdaki yüksek dansiteli lipoproteinlerle ilişkilidir. SAA protein üretimi inflamatuar durumlarda artar. Bu tip amiloidoz kronik inflamasyon ile ilişkilidir ve sekonder amiloidoz olarak adlandırılır.

Aβ amiloid: β amiloid prekürsör proteininden üretilir Aβ amiloid: β amiloid prekürsör proteininden üretilir. Alzheimer hastalığında serebral lezyonlarda bulunur.

Amiloid birikimlerde çeşitli farklı biyokimyasal proteinler bulunur Amiloid birikimlerde çeşitli farklı biyokimyasal proteinler bulunur. Bunlardan en sık bulunanları: Transtretin Β2-mikroglobulin Prion proteini

Transtretin (TTR) normal serum proteinidir; tiroksin ve retinole bağlanır ve onun taşınmasını sağlar. TTR mutant formu familyal amiloid polinöropatiler olarak bilinen genetik hastalıklarda birikir. Β2-mikroglobulin MHC Class I molekülünün komponentidir ve normal serum proteinidir. Amiloidozda amiloid fibril subunit (A β2m) olarak tanımlandı ve uzun dönem hemodializ hastalarında görülen bir komplikasyondur.

Amiloidozun Sınıflandırılması: Sistemik amiloidoz Herediter amiloidoz Lokalize amiloidoz

Sistemik Amiloidoz: Primer Amiloidoz: Multipl myelom ve diğer monoklonal plazma hücre proliferasyonu AL Sekonder Amiloidoz: Kronik inflamasyon veya doku hasarı yapan olaylar AA Hemodiyaliz ilişkili Amiloidoz: Kronik renal hasar A β2m

Herediter Amiloidoz: Ailesel Akdeniz Ateşi (AAA-FMF) Ailesel Amiloidotik Nöropati (ATTR) Sistemik Senil Amiloidoz (ATTR)

Lokalize Amiloidoz: Senil serebral Ekdokrin İzole Atrial Amiloidoz Medüller Tiroid Karsinomu Langerhans Islets İzole Atrial Amiloidoz

Morfoloji: Böbrek, karaciğer, lenf nodu, adrenal ve tiroid gibi birçok organı etkiler. Makroskopik olarak etkilen organlar büyür ve sertleşir. Mumsu bir görünümü olur. Depozitler büyük ise iodin uygulanmış kesit yüzünde sarı renk mavi mora dönüşür.

Amiloidin histolojik tanısı boyanma özellikleri ile konur. Kongo red (Kongo kırmızısı) en sık kullanılan yöntemdir. Işık mikroskobunda amiloid birikimler pembe kırmızı renkte görülür. Polarize mikroskopta Kongo red ile boyanmış amiloid birikimi yeşil röfle verir.

Klinik Görünüm: Amiloidoz umulmadık anatomik değişiklikler yapabilir yada herhangi bir klinik bulgu vermez veya ölüme neden olabilir. Oluşacak semptom, tutulan organ veya depozitin büyüklüğüne bağlıdır. İlk klinik bulgular nonspesifiktir: kilo kaybı, senkop, başağrısı Spesifik bulgular daha ileriki dönemlerde görülür; sıklıkla renal, kardiak ve gastrointestinal tutulum olur.

Amiloidozun tanısı: Dokuda amiloid birikimin histolojik olarak gösterilmesine dayanır. Biyopsinin en sık alındığı organ böbrektir. Rektal veya dişeti örnekleri sistemik amiloidoz için kuşkulu hastalarda tercih edilir.

Sistemik amiloidoz da hastalarda prognoz kötüdür.