MERKANTİLİZM

Merkantilizm Avrupa’da , Orta Çağ ile Fizyokratik Dönem arasında gerçekleşen, yaklaşık üç yüz yıl süren iktisadi düşünce dönemidir. XVI.-XVIII. Yüzyıllar arasındaki ekonomik gelişmelere yön veren merkantilizm, ulusal devletlerin gelişmesi ve uluslar arası ticaret olgusunu önem kazanması sonucunda ortaya çıkmıştır.

MERKANTİLİST DÖNEMDE YAŞANAN ÖNEMLİ DEĞİŞİMLER Düşünce alanında yaşanan reform hareketleri Laik düşünce tarzını(materyalist düşünceye geçiş) kiliseye üstünlük sağlaması Akılcılığın gelişmesi(rasyonalite) Deney yöntemi Feodalizmin yerine ulus devletlerin gelişmesi sonucu ulusal ekonomilerin ortaya çıkması Yeni ticaret yollarının önem kazanması

Merkantilizmin Temel Özellikleri Zenginliğin Kaynağı: Nasıl ki insanlar para biriktirdikçe zenginleşiyor ise ülkelerde kıymetli maden biriktirmek suretiyle zenginleşmektedir. Dolayısıyla zenginleşmek isteyen ülkelerin altın ve gümüş gibi kıymetli madenlere sahip olması gerekmektedir. Dünya Zenginliğinin Sabit Olması: Merkantilistlere göre dünyanın zenginliği sabittir. Dolayısıyla birisinin zenginleşmesi, ancak bir diğerinin fakirleşmesi pahasına söz konusu olabilecektir. Bunun içinde daha fazla kıymetli maden biriktirmeye dayalı politikalar uygulanmalıdır. Bu politikaları uygulayacak olan güç ise güçlü, korumacı ve müdahaleci bir devlettir.

İhracatın İthalattan Fazla Olması: İhracatın ithalattan fazla olması durumunda(X>M), dış ticaret fazlası söz konusu olacaktır. İhracatın ithalattan fazla olması ülkeye gelen kıymetli madenin ülkeden çıkan kıymetli madenden fazla olduğu anlamına geldiği için ülke zenginliğine artış meydana gelecektir. İhracat Teşvik Edilmesi: Dış ticaret fazlası verebilmek için ihracatın artırılması gerekmektedir. Bunun için ihracatı teşvik etmeye dayalı politikaların uygulanması önerilmiştir. Merkantilistler mamul mal ihracatını teşvik ederken, hammadde ihracatına karşı çıkmaktadırlar. Çünkü hammaddelerin işlenmiş biçimde ihraç edilmeleri durumunda daha fazla getiri elde edilecektir. Ayrıca, ihracatı artırmak için ihracata konu olan malların yurtiçi tüketiminin engellenmesi gerektiği ileri sürülmüştür.

Üretimin Tüketimden Fazla Olması: Yurtiçi tüketim için gerekenden fazla mal üretilirse, fazla üretilen mal dışarıya satılabilir. Yani ihraç edilebilir. Doğal olarak ihraç edilen mallar karşılığında kıymetli maden elde edilecektir. İthalatın Yasaklanması: Merkantilistler ülkeden kıymetli maden çıkışına yol açtığı için ithalata karşı çıkmışlar; dış ticarette korumacı politikalar izlemiştir. Şöyle ki, hammadde tarihsel bir rastlantı ile ülkenin topraklarında olmakta ya da olmamaktadır. İthalatın yasaklanması durumunda, ilgili hammadde ile yapılabilecek üretimden yoksun kalınacaktır. Kaldı ki hammadde ithal edildiğinde karşılığında verilen kıymetli madenden daha fazlası, hammaddenin mamul mala dönüştürülmesi durumunda yapılan satıştan kazanılacaktır. Yine nitelikli iş gücüne sahip olmanın önemini göz önünde bulundurarak verimliliği artırmak için ithalatına izin verilmiştir.

Devletin Ekonomideki Rolü: Merkantilistler, devletin aktif müdahalesinden yana olmuşlardır. Devletin güçlü olması durumunda ihracatı teşvik edici, ithalatı yasaklayıcı politikaları(gümrük vergileri vb. kısıtlamalar ve yasaklamalar) uygulama gücü olacaktır. Dolayısıyla merkantilistler, dış ticaret fazlası vermeye dayalı politikaların uygulayacak aktif bir devlet öngörmüşlerdir. Merkantilist politikalar Fransa’da Colbertizm, Almanya’da Kameralizm adı altında uygulanmıştır. Güçlü Devlet Anlayışı: Merkantilistler güçlü bir devletten yana olmuşlardır. Güçlü bir devlete sahip olabilmek için merkantilistler devletin güçlü bir ordu ve donanmaya sahip olmasını arzulamışlardır. Coğrafi keşiflerin ve buna bağlı olarak ortaya çıkan sömürgecilik faaliyetlerinin revaçta olduğu bir dönemde güçlü bir ordu gerek sömürgeler elde etmek, gerekse yapılan ticareti kontrol edebilmek için son derece önemlidir. Korumacı,devletçi ve devletin görünen elini kullanan bir anlayış söz konusu olmuştur.

Merkantilist Görüşe Sahip İktisatçılar Merkantilizmin uygulanması açısından ülkeler arasında farklılıklar söz konusudur. Her ülke kendi çıkarları doğrultusunda bu sistemi benimsemiştir. İspanya : Dünyada bulunan değerli madenlerin ilk kez toplandığı yer olarak tanımlanır. Külçeci Merkantilizm (Bulyonizm) olarak da bilinir. Fransa: Fransız Merkantilizmi özellikle sanayileşme sürecini benimsemektedir. Değerli madenlere sahip olmadıklarından para stokunu artırmayı sanayinin gelişimine bağlamışlardır. J

Jean Babtiste Colbert : Merkantilist düşünce tarzını Fransa’daki en önemli öncülerinden biridir. Bu nedenle Fransız Merkantilizmine Colbertizm adı verilir. Devletin temel amacı sanayileşmeyi sağlamaktır. Jean Christian Boudin : Dış ticaret serbestisinin önemli savunucularındandır. Katı bir ithalat sınırlamasını savunmaktadır . De Sully : Ağır vergilerden halkı kurtarmaya çalışmış ve sanayinin yanında tarıma da önem verilmesi gerektiğini vurgulamıştır .

İngiltere : İngiltere’de ticarete verilen önem , sanayi ve tarımdan daha fazladır . Ticaretin gelişmesine bağlı olarak sanayi ve tarım da gelişebilecektir. Thomas Cromwell : ‘ Deniz Nakliyesi Kanunu ’nu uygulamıştır. Edward Misselden : Ticaretin belirli bir denge düzeyinde olması gerektiğini savunmuştur. Thomas Mun : ‘ Ticaret Dengesi Teorisi’ ni geliştiren iktisatçıdır. Ticaretin serveti artırmanın en etkili yolu olduğunu söyleyen Mun, ihracatın ithalattan fazla olması gerektiğini savunur. Ayrıca ödemeler bilançosu kavramını geliştirmiştir.

Sir William Petty :Nüfus artışının istihdamı artıracağını savunur Sir William Petty :Nüfus artışının istihdamı artıracağını savunur.Ayrıca işçilere hak ettiği, geçinebileceği kadar ücret ödenmesi gerektiğini benimser. İtalya : Ticaret önemli bir kazançtır ve ekonomide korunmacı politikalar uygulanmıştır. Savunucuları Antonio Serra Geminiano Montanari Antonio Genovesi Giammaria Ortes

Almanya : Alman Merkantilizmi Kameralizm olarak da bilinir Almanya : Alman Merkantilizmi Kameralizm olarak da bilinir. Bu yaklaşımda amaç ; nüfusu , ekonomik gücü ve ulusal serveti artırmaktır. Ülke içinde üretilen her türlü mal ve hizmet zenginlik unsuru olarak belirlenmiştir . İthal edilen mallar ise fakirleşme süreci olarak benimsenmiştir. Savunucuları : Johann Joachim Becher Veit Ludwig von Seckendorff

Merkantilizmin Yarattığı Sorunlar Merkantilizmde ticaret sonucu refah , özellikle tüccarlar açısından artmış, halk ve soylu kesim bu artıştan yeterli pay alamamıştır. Özellikle Merkantilizmin getirdiği ‘ zenginlik kaynaklarının ülke içinde kalması ’ anlayışı enflasyonist baskılara yol açmış bu nedenle de tüketicilerin satın alma güçleri azalmıştır . Bunun yanında Merkantilizm , sömürgeleşme hareketlerinin hız kazanmasına neden olmuştur. Bu sistemle devletin kaynakları önem kazanmış, uluslar devletleşmeye ve topraklarını genişletmeye başlamıştır.

Merkantilist Politikaların Çöküşü Bu durumun iki nedeni vardır. Birincisi , dış ticaret fazlasının sürekli aynı ülkelerde toplanması o ülkelerde kıymetli maden stokunun artmasına neden olmuştur. Diğer bir ifadeyle o ülkelerde para stoku artmıştır. Para stokunun artması ise paranın değerinin düşmesine yani enflasyona yol açmıştır. İkincisi, tek taraflı dış ticaret fazlası vermeye dayalı bir iktisat politikası sürdürülebilir değildir . Zenginliğin sürekli aynı ellerde toplanması , ticari partnerlerin yoksullaşması anlamına gelmektedir . Ticari ortakların yoksullaşması ise bir süre sonra ticaret yapma imkanının ortadan kalkmasına neden olmaktadır

Kaynakça Yüksel BİLGİLİ , İktisat Okulları Ders Notları , İkinci Sayfa Yayınları , 11. Baskı KPSS 2015 Dörtlü İktisat , İhtiyaç Yayınları Ahmet ATAKİŞİ ,İktisadi Düşünceler Tarihi Ders Notları

HAZIRLAYANLAR 3140703001 ÇİSEM SÖKER 3140703002 ŞEYMA BAŞORMANCI