PARA POLİTİKASI

V.Para politikasI Para politikasını yürüten Merkez Bankası, kendisini verilen yetkilere dayanarak para arzını denetler ve para piyasasını düzenler. İlke olarak, para politikasını amacı para arzını ekonominin ihtiyacına göre belirlemeye yöneliktir. Para politikası, iktisat politikasının amaçlarına katkıda bulunmaya yöneliktir. İktisat politikasının amaçları şöyle sıralanabilir Hızlı büyüme , yani milli gelirin hızlı artışı, Tam istihdam , Fiyat istikrarı Adil gelir dağılımı, Dış denge,

A)PARA POLİTİKASININ ARAÇLARI Merkez Bankası nakit para ve ticari bankaların yarattığı kaydi para miktarını belirler ve para piyasasını yönlendirir. Para politikasının araçlarını 6 başlık altında inceleyeceğiz.

1.AÇIK PİYASA İŞLEMLERİ (OPEN-MARKET) Para arzını istenilen düzeyde tutmak için en etkili araç açık piyasa işlemleridir. Bu amaçla devlet, Bankası devlet tahvili alır ve satar. Bu alım ve satım işlerinde Merkez Bankası bankalara ve banka dışına müracaat eder. Merkez Bankası piyasadan tahvil satın alırsa, karşılığında piyasaya para sürmüş ve para arzını arttırmış olacak. Merkez Bankası piyasaya tahvil satarsa, piyasadan para emerek para arzını azaltmış olur. Bu alım satım işlemleri para arzı yanında, tahvil fiyatlarını ve dolayısıyla faiz oranını da etkiler.

2.REESKONT ORANI Gerçek ve tüzel kişiler alacak senetlerini bankalara kırdırarak yani iskonto ettirerek bedellerini alabilirler. Bankalar bu yolla alacaklılara vadesinden önce kaynak sağlar ve faiz alırlar. Bankalar müşteriden faiz alır ve Merkez Bankasına faiz öder. Merkez Bankasına ödenen bu faiz oranına reeskont oranı denir.

3.DÖVİZ İŞLEMLERİ Merkez Bankası milli para ile yabancı paralar arasındaki oranı yani pariteyi belirler. Bu amaçla Merkez Bankası esnek kur sisteminde zaman zaman serbest piyasaya müdahale ederek döviz alır ve döviz satar. Merkez Bankası Döviz sattığında döviz kuru düşerken, piyasadaki para miktarı azalır. Döviz satan aldığında ise, para arzı artarken döviz kuru geriler. MERKEZ BANKASININ MÜDEHALESİ PARA ARZINI ETKİLEYEN ÖNEMLİ BİR İŞLEMDİR

4.REZERV ORANLARININ TESPİTİ Mevduat sahiplerini korumak ve mali kesimde güveni sağlamak için, Merkez Bankası ticari bankalara mevduatlarının belli bir oranında rezerv tutmayı zorunlu tutar. Bu oranlar banka sistemindeki likiditelerin azalıp çoğalmasını etkiler. Rezerv oranı aynı zamanda bankaların yaratabilecekleri kaydi para miktarını belirler. Rezerv oranı ile bankaların karlılık oranı ters yönde gelişir. Bir bankanın rezervleri artarsa, bankanın açabileceği kredi ve dolayısıyla karları azalır.

5.KREDİ TAVANI Bankaların açtıkları kredi miktarını sınırlandırmak için, belli miktarlar üstünde kredi açmaları yasaklanabilir. Böyle bir uygulama ile hem keyfi davranış ve suistimaller önlenmiş hem de yaratılabilecek kaydi para miktarı da sınırlandırılmış olur.

6.SELEKTİF KREDİ ÖNLEMLERİ Bu özel uygulama belli mali kuruluşlar tarafından uygulanır. Seçici yani selektif olan bir uygulama ile kredilerde, faiz oranlarında ve kredi koşullarında farklılık yaratılır. Bu yöntemle, bazı faaliyetler özendirilirken bazı faaliyetler frenlenir. Ülkemizde tarım sektörüne düşük faizli kredi bu uygulamaya örnektir. Ayni destek ve özendirme turizm sektörü içinde mevcuttur.

B.PARA POLİTİKASININ ETKİNLİĞİ Ekonomide para arzı ve faiz oranını değiştirerek, iktisadi faaliyet hacmini etkilemeye yönelik bir politikadır. Durgunluktan çıkmak için para arzı arttırılınca faiz oranı düşer, yatırımlar artar ve toplam talep eğrisi (AD) sağa kayar. Bu süreçte yatırım çoğaltanı çalışacağından hem milli gelir hem de istihdam düzeyi yükselir.

Enflasyonu frenlemek için para arzı azaltılınca faiz oranı yükseleceğinden yatırımlar azalır ve AD sola kayar. Bu uygulamada SRAS’ın durumuna göre hem fiyatlar genel düzeyi hem de milli gelir düşer

MİLLİ GELİR VE İSTİHDAM DÜZEYİ Bu mekanizma iki nedenle işlemeyebilir. Bu nedenlerden birincisi, para arzının artması her zaman faiz oranını düşürmez. Bir ekonomide faiz oranı minimum düzeydeyse yani ekonomi likidite tuzağındaysa para arzı artışı faiz oranını düşürmez. İkinci neden ise, faiz oranının düşmesi her zaman yatırımlarda artışa neden olmaz. PARA ARZI FAİZ ORANI YATIRIM DÜZEYİ MİLLİ GELİR VE İSTİHDAM DÜZEYİ

Birinci şekilde para arzı MA’dan MA’e yükselmiş ama faiz oranı (i0) düzeyinde aynı kalmıştır. Çünkü, ekonomi likideti tuzağındadır. İkinci şekilde faiz oranı (i2) den (i1) e düşmesine karşılık yatırımlar artmamış ve Iı olarak kalmıştır. Çünkü bu durumda yatırımlar faiz oranına karşı inelastiktir. O halde bu iki durumda para politikasının etkinliği yoktur.

ÜLKEMİZDE TARIM VE TURİZM KREDİSİ VERİLEREK HANGİ ÖNLEM ALINMAKTADIR?