Yaratıcı Düşünme Yrd. Doç. Dr. Cenk Akbıyık
Yaratıcı düşünme Yaratıcı düşünme, yeni, özgün ürün ve çözümler ortaya koymaya yönelik yapılan düşünmedir. Yaratıcılık esnek, akıcı, özgün, alışılmışın dışında düşünmektir.
Yaratıcı bireylerin en önemli özelliği; bir durumun farklı yönlerini görerek alternatif fikirler üretebilmeleridir.
Yaratıcılık, ilerlemenin ve değişimin önemli bir etmenidir Yaratıcılık, ilerlemenin ve değişimin önemli bir etmenidir. Günümüz dünyasında sanayiden sanata, mimariden hizmet sektörüne kadar her alanda farklı tasarım ve fikirler talep edilmektedir.
Yaratıcı ürünler genellikle yoğun bir istek ve hazırlığın sonucunda ortaya çıkmaktadır. Yalnızca hayal ederek yaratıcı bir ürün ortaya koymak olası değildir.
Bireyin sınırlayıcı kalıp düşüncelere sahip olmaması da yaratıcı ürünler ortaya koyabilmesi için gereklidir. Güdülenmiş olma da yaratıcılığın ortaya çıkmasında etkilidir.
Yaratıcı düşüncelerin üretilmesi genellikle bir süreç gerektirmektedir Yaratıcı düşüncelerin üretilmesi genellikle bir süreç gerektirmektedir. Diğer bir deyişle, insanlar her istediği zaman yaratıcı düşünceler üretememektedir.
Jacques Hadamard ve Graham Wallas adlı bilim insanlarına göre yaratıcı düşünme süreci dört adımdan oluşmaktadır: Hazırlık Kuluçka Aydınlanma Doğrulama
Hazırlık Hazırlık döneminde bir durum, güçlük ya da problemle karşı karşıya gelinir. Durumla ilgili bilgi edinilerek durumun anlaşılmasına çalışılır. Durumla ilgili bilgi toplama işi araştırma yapma, diğer insanlarla görüşme, yeni yerler gezme, kitap okuma, toplantılara katılma, gözlem yapma gibi farklı biçimlerde yapılabilmektedir. Bu dönemde karşılaşılan durumun farklı boyutlarıyla ele alınması gerekmektedir.
Kuluçka Kuluçka dönemi zihnin beklemede olduğu, orijinal bazı düşüncelerin ortaya çıktığı dönemdir. Kuluçka döneminde günlük yaşama devam edilir, hayal kurma, sorun üzerinde düşünme gibi çeşitli zihinsel etkinlikler yapılır. Bu aşamada birey, durumla ilgili doğrudan çalışma yapmasa bile bazı bilişsel süreçleri durum üzerinde çalışmaya devam etmektedir.
Aydınlanma Aydınlanma dönemi çözümün zihinde canlandığı dönemdir. Aydınlanma döneminde yaratıcı bir fikrin birden bire insanın aklına gelivermesi sık karşılaşılan bir durumdur.
Doğrulama Doğrulama döneminde bulunan çözüm incelenip değerlendirilir, diğer insanlarla paylaşılır ve düzeltilir.
Yaratıcı düşünme günümüz dünyasında sahip olunması beklenen bir özellik olmasın karşın bireylerin yaratıcı düşünmeleri önünde bazı engeller bulunmaktadır. Bu engeller birey ya da toplum kaynaklıdır.
Örneğin utangaçlık, heyecan kaygı gibi duyuşsal özellikler bireyin yaratıcı düşünmesine engel olabilmektedir. Yaratıcı düşünmenin önündeki engeller toplumun yeniliklere kapalı olması gibi kültürel de olabilmektedir.
Diğer taraftan alışkanlıklarımız da yenilikleri denememizi zorlaştırabilmektedir. İşleve takılma yani nesneleri hep alışılagelmiş biçimde kullanma eğilimi de yaratıcılığı engelleyen diğer bir etmendir.
Yaratıcı düşünme yeni fikirlerle ilgili olmasına karşın her yeni fikir yaratıcı olmayabilir. Yaratıcı düşünmenin temel boyutları şunlardır: Esneklik (farklı bakış açılarından bakabilme) Akıcılık (farklı çözüm ve alternatifler üretebilme) Orijinallik (özgün düşünceler ortaya koyma)
Kaynaklar Akbaş, O. (2014). Eğitim Bilimlerinde Yeni Yönelimler. Eğitim Bilimlerine Giriş (Ed. Emin Karip). PEGEM Akademi, Ankara. Emir, S. (2001). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yaratıcı Düşünmenin Erişiye ve Kalıcılığa Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.