 MBRD hizmetlerinin yaygın olarak ve üstün nitelikte sunulmasını sağlamak üzere yeterliliklere dayalı bir sistemle hizmet sunucuların yetiştirilmesi, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi önem kazanmaktadır.  Bu nedenle MBRD Bileşenine personel yeterliliği faaliyeti eklenmiş MEB ve İŞKUR’da rehberlik ve danışmanlık hizmeti sunan personelin yeterliliklerinin belirlenmesi çalışmaları başlatılmıştır.

 Hizmetin standartlara uygun olarak sunulması,  Sunulan hizmetin ayrıntılarıyla tanıtılması,  Alanda çalışanların kendilerini değerlendirmeleri ve yetiştirilmeleri için olanak sağlanması,  Hizmet sunan kuruluşların paydaşlarına bilgi ve hesap verilebilmesi süreçlerinde yararlanılması için geliştirilmiştir.

 MEB’de uygulanan sürece benzer bir şekilde ve eş zamanlı olarak İŞKUR tarafından iş ve meslek danışmanlarının mesleki yeterliliklerini belirleme çalışması da sürdürülmüştür.  Bu çalışma ile okullarda, RAM’larda ve İŞKUR merkezlerinde sunulan hizmetin benzer kalite standartlarında ve birbirini tamamlayacak şekilde sunulmasının sağlanması hedeflenmiştir.

 Bir işin etkili bir şekilde yapılabilmesi için işi yapanın sahip olması gereken, ölçülebilir bilgi, beceri, yetenek ve kişisel özelliklere (tutum) işaret eder.  Yeterlilik etkili ve verimli bir performans için gereklidir.

 Bilgi: bir işin başarıyla yapılabilmesi için gerekli olguları, kuralları, ilkeleri, yönlendirmeleri, kavramları, kuramları ya da süreçleri farketme, bilgisine sahip olma ve anlamadır. Öğrenme ve deneyimlerle kazanılır; somut, yalın, kolay anlaşılır olabildiği gibi, soyut, karmaşık ve anlaşılması zor da olabilir.  Yetenek: bir işin başarıyla yapılabilmesi için gerekli olan zihinsel ve fiziksel yapabilirlik özelliğidir.

 Beceri: belli bir sonuç/ürün elde edebilmek için zihinsel ve fiziksel iş yapma kapasitesidir. Bireylerde somut ve basit işleri yapma becerisi olduğu kadar soyut ve karmaşık işleri yapma becerisi de vardır.  Kişilik özellikleri: öğrenmeye, deneyime ve doğuştan gelen özelliklere işaret eder. İçe dönük, dışa dönük olmak gibi.

 I. Amaç Belirleme  II. Gerekçelendirme ve Destek Alma  III. İletişim Stratejisi ve Bilgilendirme  IV. Metodoloji  V. Model Geliştirme  VI. Modelin Uygulanması, Değerlendirilmesi ve Sürdürülebilmesi için Öneriler

Çalışmanın Genel Amacı; Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin standardizasyonunu sağlamak ve kalitesini artırmaktır. Bu amaç doğrultusunda hizmetleri sunan personelin yeterliliklerini ve hizmet standartlarını belirlemek; belirlenen yeterlilikler ve standartları kullanarak bir hizmet sunum modeli geliştirmek.

MEB’de Orta Öğretim Projesi kapsamında Personel kapasitesinin Geliştirilmesi ve Proje Denetimi bileşeninde Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü tarafından geliştirilen “Orta Öğretim Kurumları Öğretmen Yeterlikleri Sistemi” ile uyumlu olması, Geliştirilen modelin MEB ve İŞKUR dışında benzer hizmeti veren diğer kurum ve kuruluşlar için de yol gösterici olması hedeflenmektedir.

Personel yeterliliği çalışmaları kapsamında yararlanılan yabancı kaynaklar;  IAEVG (Uluslar Arası Eğitsel ve Mesleki Rehberlik Derneği)  EVGP (Eğitim ve Mesleki Rehberlik Çalışanları Derneği)  ASCA (Amerikan Okul Danışmanları Derneği)  Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi  ECGC (Avrupa Meslek Rehberliği Sertifikası)  Kanada Meslek Gelişimi Topluluğu (Meslek Gelişimi Alanında Çalışanlar için Kanada Standartları)

 NCDA (Ulusal Meslek Gelişimi Derneği)  CEDEFOP (Avrupa Mesleki Eğitimi Geliştirme Merkezi)  MEVOC (Avusturya, Almanya, İngiltere, Hollanda, Romanya, Polonya Eğitim ve İş Danışmanları El Kitabı)  CACREP (Eğitim Programları ve Danışma İle İlgili Akreditasyon Konseyi)  AIOSP (İspanya- Eğitsel ve Mesleki Rehberlik (Çalışanlarının Uluslar arası Yeterlilik Çerçevesi).

Personel yeterliliği çalışmaları kapsamında yararlanılan yerli kaynaklar;  1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu,  Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği (2001),  4306 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu,  17. Milli Eğitim Şurası Kararları (2006),  Mesleki Bilgi, Rehberlik ve Danışmanlık Hizmetleri Mutabakat Belgesi (2009)

 MEB Öğretmen yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan Öğretmen Yeterlikleri Öğretmenlik Mesleği Genel ve Özel Alan Yeterlikleri  İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Sınıf Rehberlik Programı (2007)  Farklı okulların “Okul Psikolojik Danışma ve Rehberlik Servisi Çalışma Plan ve Programları”  ÖERDHGM Rehberlik Ve Araştırma Merkezleri Şubesi’ne gelen yıl sonu raporları

 Psikolojik Danışma ve Rehberlik Alanında Çalışanlar İçin Etik Kurallar (2006)  Üniversitelerin Rehberlik ve Psikolojik Danışma Anabilim Dalları Başkanları Toplantısı sonucunda belirlenen lisans öğrencisi yeterlilikleri (2009)  Psikolojik Danışman Yeterlilik Alanları (Taslak Tartışma Dokümanı) (2009)

Avrupa Komiyonu’na göre bir mesleğe ilişkin yeterlilik şunları içermektedir :  Bilişsel yeterlilik : deneyimlerle kazanılan somut bilgi ve kuram ve kavramların kullanılması,  İşlevsel yeterlilik : bir kişinin belli bir iş alanında işlevini yerine getirirken, öğrenirken veya sosyal etkinlik yaparken yapabildiği şeyler,  Kişisel yeterlilikler: belli bir durumda kişinin kendini yönetmeyi bilmesi,  Etik yeterlilik: kişisel ve mesleki değerlere sahip olma.

 Bu çalışma kapsamında da yeterlilikler Avrupa Birliği’nde kullanılan yeterlilikleri içerecek şekilde tanımlanmıştır.  Çalışmanın başlangıcında rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri için belirlenen yeterlilikler, ‘bilişsel’ ve ‘işlevsel’ yeterlilikler olarak ana iki boyutta ele alınmış,  Kişisel ve etik yeterlilikler ise bunların altında alt yeterlilik alanları olarak değerlendirilmiştir

 Türkiye’de alanda yapılan çalışmalarda kimi zaman ‘yeterlik’; kimi zaman ‘yeterlilik’ ifadesi kullanılmaktadır.  MBRD Hizmetleri Mutabakat Belgesine imza atan taraflardan biri olan Mesleki Yeterlilikler Kurumu’nun yasasında da kullanıldığı şekilde bu çalışmada ‘yeterlilik’ ifadesinin kullanılması benimsenmiştir.

 Bu çalışmalardan edinilen genel bilgilerden yararlanılarak Türkiye’deki düzenlemeler ve uygulamalara göre uzmanların desteğiyle bir taslak liste geliştirilmiştir.  Listenin geliştirilmesi sırasında Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü tarafından geliştirilen yeterlilikler gözden geçirilmiş;Temel yeterlilikler ve Özel alan yeterlilikleri olmak üzere iki alanda gruplandığı gözlenmiştir.  Rehberlik hizmetleri açısından değerlendirilerek hizmetin niteliğinin artırılması amacıyla listeye 3. bir alan olarak “destek yeterlilikler” eklenmiştir.

Kaynaklardan elde edilen bilgiler ve ülkemiz rehberlik hizmetleri doğrultusunda Rehber Öğretmenler için;  a. Temel Yeterlilikler  b. Özel Alan yeterlilikleri Eğitsel Rehberlik Mesleki Rehberlik Kişisel/Sosyal rehberlik Psikolojik Danışma Değerlendirme

 c. Destek yeterlilikleri Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerini yönetme Bilgiyi yönetme Bireysel gelişim İşbirliği Savunuculuk

 Temel Yeterlilikler: Sunulan hizmetin her alanında/anında danışmanın yerine getirmesi gereken yeterliliklerdir. Rehber öğretmenlerin değerlendirme yaparken, bireysel/ grupla danışma yaparken, görüşme yaparken, yöneltme yaparken, rapor hazırlarken vb. her durumda sahip olması gereken bilgi ve becerileri içermektedir.

 Özel Alan Yeterlilikleri: Hizmet sunumunda alana özgü hizmetlerin (danışmanlık, değerlendirme, rehberlik, vb.) yerine getirilebilmesi için gerekli olan özel yeterliliklerdir.  Destek Yeterlilikler: Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin bireylere etkili olarak sunulması sürecini sağlayan/kolaylaştıran yeterliliklerden oluşmaktadır. Bunlar arasında rehberlik hizmetlerinin yönetimi, bilgi yönetimi, kişisel gelişim vb. yeterlilikler yer almaktadır.

 Yeterlilik listesini oluşturmak ve modeli geliştirmek için iki uzman grubu oluşturulmuştur.  I. grupta bir danışman ve iki MEB uzmanı hazırlık çalışmalarını yapmak, ikinci grupta bir akademisyen ve iki uzman yapılan çalışmaları gözden geçirmek ve geri bildirim vermek üzere sürekli görev yapmıştır.  Genel Müdürlüğün diğer birimlerinde çalışan uzmanlardan da zaman zaman görüş alınmıştır.

 Yeterlilik havuzunda yer alan maddeler diğer ülkelerde kullanılmakta olan yeterlilik listelerindeki alt yeterlilik alanlarına göre gözden geçirilmiş ve en sık yer alan alt yeterlilik alanlarının : eğitsel rehberlik; mesleki rehberlik; psikolojik danışma; değerlendirme; bilgi yönetimi; araştırma –geliştirme alt alanları olduğu tespit edilmiştir.

 İlk değerlendirme alanda deneyimli bir akademisyenle yapılmış  179 RAM temsilcisi tarafından bireysel ve grup olarak iki aşamalı değerlendirmiş  Ankara’da çeşitli ilk ve orta öğretim okullarında görev yapan bir grup rehber öğretmen tarafından değerlendirilmiştir

Tüm değerledirmeler; a- Yeterlilikler açık ve anlaşılır mı? b- Alanda çalışanlar bu yeterliliğe sahip olabilir mi? c- Gerekli mi? d- Hazırlanan liste yeterli mi? Geliştirilebilmesi için ne önerilebilir?

 Temel, Özel Alan ve Destek Yeterliliklerden oluşan yeterlilik listesinde her bir yeterlilik alanı “Bilme” ve “Yapabilme” olmak üzere iki boyutta ele alınmıştı.  MEB PKM’nin önerisiyle, hizmet sunanların her bir alanda bir eylemi gerçekleştirebilmeleri/ yapabilmeleri/uygulayabilmeleri için gerekli olan anlama, bilme, analiz edebilme düzeylerini aşmış olmaları gerektiği kabul edilerek Taslak Listede, yeterlilik listelerinin yalnızca “yapabilme” boyutu korunmuştur.

 Yeterlilik Listelerinin Nisan 2010 Taslağı Öğretim Yılında PDR Lisans programı olan 33 kamu ve 4 vakıf olmak üzere toplam 37 üniversitesinin ilgili bölümlerine ve Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği’ne gönderilmiş ve görüş alınmıştır

 MEB Teftiş Kurulu çalışmaları çerçevesinde Bakanlık bünyesinde görev yapan kişiler için “genel” ve “özel” alan olmak üzere iki yeterlilik alanının belirlenmiş olması nedeniyle, hazırlanan taslak yeterlilik listesindeki “Temel” ve “Destek Yeterlilik” alanları birleştirilerek “Genel Yeterlilikler olarak adlandırılmıştır.  İkinci ana yeterlilik alanı da rehber öğretmen/psikolojik danışmanların mesleklerine özgü yeterlilikleri içeren “Özel Alan Yeterlilikleri” olmuştur.

 MEB’de alanda çalışan uygulamacıların görüşleri alınmak üzere 12 NUTS Bölgesi’nden (Ankara, Aydın, Diyarbakır, Erzincan, Gümüşhane, Isparta, İstanbul, Kayseri, Karabük, Sakarya, Tekirdağ, Van) toplam 550 rehber öğretmen/psikolojik danışmana Taslak Yeterlilik Listesi kitapçığı dağıtılmış; anlaşılırlık, gereklilik ve kapsam açılarından görüş bildirmeleri istenmiştir.

1. Rehber öğretmen yetiştirme politikalarının belirlenmesinde, 2. Rehber öğretmen yetiştiren yüksek öğretim programlarının geliştirilmesinde, 3. Rehber öğretmenlerin;  kendilerini tanımaları ve mesleki gelişim sürecinde,  hizmet içi eğitimlerinde,  iş başarımlarının, performanslarının değerlendirilmesinde.

 4-8 Ekim 2010 tarihleri arasında uygulama yapılan 12 ilde (Ankara, İstanbul, Tekirdağ, Aydın, Karabük, Van, Diyarbakır, Erzincan, Kayseri, Isparta, Sakarya, Gümüşhane) ilköğretim, ortaöğretim ve RAM’da görev yapan rehber öğretmenlerden oluşan bir grupla yapılan çalışmalar Teftiş Kurulu Başkanlığı’ın Performans Yönetim Sisteminin formatına uygun hale getirilmeye çalışılmıştır.

 Çalışma grupları; 1. Genel Alan, 2. Özel Alan olmak üzere iki grup halinde çalışmış, daha sonra her iki grup bir araya gelerek çalışmaları paylaşmıştır.

Özel Alanda; 1. Etik ve Profesyonel Davranış, 2. Rehberlik Hizmetlerini Yönetme 3. Bilgi Yönetimi ve İletişim Teknolojileri

 Özel Alanda; 1. Eğitsel Rehberlik 2. Kişisel- Sosyal Rehberlik 3. Mesleki Rehberlik 4. Ölçme ve Değerlendirme 5. Psikolojik Danışma Her bir Yeterlilik Alanı en az 2,en fazla 5 alt yeterlilik alanından oluşturulmuştur.

 Her bir alt yeterlilik için 2 ile 5 arasında “Performans Göstergesi” hazırlanmıştır. Her bir performans göstergesi “Algıya dayalı gösterge” olmak üzere hizmetten yararlanıcılar olarak değerlendirilen paydaşlar açısından değerlendirilmiştir. Aynı zamanda sayısal gösterge belge ve kanıta dayalı olduğundan mümkün olduğunca sayısal veri olabilecek çalışmalara daha çok puan verilmiştir.

 En son aşamada; Genel alan ve özel alanda yer alan yeterlilikleri 100 üzerinden bir puanlama ile değerlendirilerek çalıştay sonlandırılmıştır.

 TEŞEKKÜRLER