PARKİNSON Öğr. Gör. Ali Erman KENT

1817’de James Parkinson tarafından tanımlanan PARKİNSON; tremor, akinetik sendrom, rijidite ve postüral instabilite ile karakterize bir hareket hastalığıdır. Dünya genelinde 6 milyon kişinin Parkinson Hastası olduğu tespit edilmiştir.

Risk Faktörleri 1-Yaş: 50 Yaşından sonra insidans hızlı bir şekilde artar. 2-Aile hikayesi: Birinci derece yakınlarında PH olan kişilerde risk 3 kat daha fazladır. 3-Cinsiyet: Erkeklerde insidans kadınlara oranla hafif şekilde daha yüksektir. 4-Irk: Beyazlar, Afrikalı Amerikalılar veya Asyalılara kıyasla 5-Sigara kullanımı: Sigara içenler, içmeyenlere oranla daha yüksek riske sahiptirler.

TANI Bradikinezi Kaslarda rijidite. 4-6 hz lik istirahat tremoru. primer olarak görsel, vestibüler, serebellar veya proprioseptif fonksiyon bozuluğuna bağlı olmayan postural instabilite

Destekleyici Kriterler: Kesin PH tanısı için aşağıdaki kriterlerden 3 veya daha fazlası gerekir. Tek taraflı başlangıç İstirahat tremoru İlerleyici semptom ve bulgular Kalıcı asimetri Levodopa’ya mükemmel erken yanıt 5 yılın üzerinde klinik seyir

GENEL BULGULAR

Tremor Ellerde para sayma tremoru vardır Doktora en sık başvurma nedenidir. Parkinson hastalarının yaklaşık % 80’inde tremor ortaya çıkmaktadır Tremor sıklıkla bir taraftaki elde, bazen de bir ayakta ortaya çıkar. Titreme tek bir parmağın titremesine sınırlı kalabildiği gibi bazen de dili, dudakları ve çeneyi etkileyebilir Ellerde para sayma tremoru vardır Ayakta ortaya çıktığı zaman pedala basma hareketini andırır

Parkinson hastalığında etkilenmiş olan el veya ayak, diğer hastalıklarda görülebilen titremelere benzemeksizin, dinlenme sırasında meydana gelir (istirahat tremoru) !!!

Rijidite Pasif harekete karşı sürekli bir direnç bulunmasına “rijidite” denir Normalde kasların dinlenme halinde yumuşak ve gevşek olması gerekirken rijidite varlığında dinlenme halinde bile sabit biçimde gergin ve elle hissedilebilen belli bir sertlikte olduğu görülür. Parkinson hastalığında rijidite en sık el, ayak bileği, dirsek veya diz gibi eklemlerde saptanır.

Bazen kas sertliği eklemde sanki “dişli çark” takılması varmış gibi hissedilir. Hastalar kas sertliğini yorgunluk, batma hissi, ağrı veya kramp şeklinde hissedebilirler.

Bradikinezi (Hareketlerde yavaşlama) Hareketlerdeki yavaşlama yani “bradikinezi”, her parkinson hastasında erken veya geç olarak gelişir. Hareket yavaşlığı günlük yaşamdaki faaliyetlerin tümünün belli bir yavaşlıkta olmasına yol açar. Hareketlerin düzenli aralarla tekrarı ve eklemlerin hareket açıklığı azalmıştır

“Akinezi” ise hareketsizlik anlamı taşır ve genellikle hastalığın ilerlemiş olduğu dönemlerde ortaya çıkar. Böyle hastalar sadece kıpırdamadan oturur ve sabit bir bakışla bakarlar.

Diskinezi: istemli hareketlerdeki bozulmadır.

Postural instabilite: Rijidite ve akinezi nedeniyle ortaya çıkar. Ektansör kaslar fleksör kaslardan daha zayırfıtr ki bu öne doğru eğik postür oluşmasına yol açar.

Yürüyüş Bozuklukları Yürüyüş bozukluğunun en önemli işareti kol salınımlarındaki azalmadır. Küçük ve hızlı adımlar atarlar destek yüzeyleri oldukça küçülmüştür. Yürüme bozukluğu olan hastalar bazen düzgün biçimde yürürken aniden ayakları yere yapışmış gibi kalakalırlar ve “kilitlenme” olarak tanımlanan durum ortaya çıkar.

Zamanla kol alınımları tamamen kaybolur ve ayaklarını sürüyerek yürümeye başlarlar. Hasta gravite merkezini yakalamaya çalışıyor gibi öne doğru kısa ve hızlı adımlarla yürür. Buna “fastinating gait” denir

Maske yüz: Mimiklerin azalması ve mırıldanır tarzda konuşma ile karakterizedir.Yutma güçlüğü de görülebilir

El yazısının bozulması Hareket yavaşlığı ön planda olan Parkinson hastalarının el yazısında harfler küçülme eğilimindedir. Harflerin şekilleri normaldir, ama yazı yazdıkça giderek küçülür ve okunamayacak hale gelebilir. Bu duruma “mikrografi” adı verilir.

Aşırı terleme Parkinson hastalığında terleme vücudun bir yarısında ya da ufak bir alanda olabildiği gibi yaygın da olabilir. Ter bezlerinin kontrolü zayıflamıştır ve hastanın bulunduğu ortam normal bir ısıdayken bile, hastayı ileri derecede rahatsız eden düzensiz boşalmalar halinde aşırı terleme olabilir.

Bunama hali (Demans) Parkinson hastalığında hastalığın ileri dönemlerinde ve özellikle ileri yaşlarda unutkanlık ve hafıza kusurları ortaya çıkabilir. Normal topluma göre bu hastalıkta iki–üç kat daha sıklıkla bunama (demans) gelişebilir. Ancak bu durum hiçbir zaman Alzheimer hastalığındaki kadar ileri boyutlarda değildir. Bir çok hastanın, Parkinson hastalığına bağlı olarak hareketleri ileri derecede kısıtlanmış ve günlük yaşamları bağımlı hale gelmiş olsa bile zihinsel faaliyetleri normal işlevlerini sürdürür.

TEDAVİ YAKLAŞIMLARI 1- Medikal Tedavi 2- Cerrahi Tedavi 3- Fizik Tedavi

DEĞERLENDİRME Solunum Kas Kuvveti NEH Kısalık testleri Akinetik komponent Rijidite Postür analizi Ağrı Yürüyüş analizi Koordinasyon testleri GYA Psikososyal El fonksiyonlarının değerlendirilmesi

DEĞERLENDİRME Kısalık testleri:Fleksiyon postürü nedeniyle özellikler pektoral kaslar ve hamstringler kısalır. Akinetik komponent: Bradikinezi. Hipokinezi: Akinezi: Solunum:Fleksiyon postürü nedeniyle kifoz,yutma güçlükleri vs. solunumu olumsuz yönde etkiler. Kas kuvveti:Hareketlerin yavaşlamasından ve kısıtlanmasından dolayı belirgin bir kas kuvvet kaybı oluşmaktadır. NEH:Akinetik sendrom ve Rijidite nedeniyle limitasyonlar oluşabilir.

Rijidite:Karşılaşılan dirence göre minimal,orta şiddetli ve şiddetli olarak kaydedilmelidir. Postür analizi: Üç yönlü olarak bakılır.Genellikle kifoz ,başın anterior tilti,kalça ve dizlerin fleksiyonda olması ve anterior denge gözlemlenir. Ağrı: VAS veya Mc Gill Ağrı Anketi Kullanılabilir. Lokalizasyonu, şiddeti,süresi,tarzı kaydedilmelidir. Yürüyüş Analizi: “Fastinating gait” tipik yürüyüşleridir.İtildiklerinde koşma eğilimi gösterirler.

Koordinasyon testleri:Denge,dengesel koordinasyon ve dengesel olmayan koordinasyon testlerine bakılır. GYA değerlendirmesi:GYA’daki bağımsılığı değerlendirilir.Barthell indeksi,FIM vs. kulanılabilir. Psikososyal değerledirme:Depresyon ve anksiyete hastaların büyük çoğunluğunda görülür.Begg depresyon skalası kullanılabilir El fonksiyonlarının değerlendirilmesi. Tremor ve akinezik sendrom nedeniyle el becerilerinde azalmalar ve kısıtlanmalar gözlemlenir.

Tedavi Prensipleri Hastalığın her evresinde solunum, postür, antigravite kaslarını kuvvetlendirme egzersizleri ve rijiditenin inhibisyonu ön planda olmalıdır. Egzersizler parçadan bütüne, basitten karmaşığa doğru ilerletilmelidir. Statik pozisyonlarda eğitimden kaçınılmalıdır. Egzersizler sırasında hareketi kolaylaştırıcı etkisi olan görsel ve işitsel uyaranlardan yararlanılmalıdır.

Fizik Tedavi Uygulamaları Göğüs Fizyoterapisi: Aktif solunum döngüsü, torakal ekspansiyon egzersizleri ve postural drenaj Rijiditenin inhibisyonu için: Gevşeme egzersizleri, sıcak banyolar, hot-pack uygulamaları, klasik masaj , biofeedback, PNF tekniklerinden resiprokal aktif paternler, alt gövdenin üst gövdeye karşı ritmik pasif rotasyonu. Ağrının inhibisyonu için: Tens, hot-pack. Postür bozuklukları için: Solunumla kombine postür egzersizleri

Kısalan kaslar için: Germe egzersizleri Limitasyonlar için: PNF teknikleri (tut-gevşe) Denge bozukluğu için: Statik ve dinamik denge egzersizleri Yürüme bozukluğu için: Yürüme eğitimi Koordinasyon bozukluğu için: Frenkel koordinasyon egzersizleri,değerlendirilmelerde yapılan testlerdeki hareketler Parkinsona özel egzersizler:

YÜZ EGZERSİZLERİ Gülümseyin, tutun, gevşeyin Dudaklarınızı büzüp, tutup, gevşeyin Artarda dudaklarınızı büzüp gülümseyin Ağzınızı açın ve dilinizin ucunu dudaklarınızda gezdirin Ağzınızı kapatın ve dilinizin ucunu diş etlerinizde gezdirin Ağzınızı açabildiğiniz kadar açın, tutun, gevşeyin Uzatarak, yapabildiğiniz kadar yüksek ve güçlü bir sesle “KA” deyin Yapabildiğiniz kadar hızlı ve yüksek sesle “PA\TA\KA” deyin

YÜRÜME EGZERSİZLERİ 8 çizerek yürüme Dönerken yapılacaklar Kol salınımlarının arttırılması Yürüme ve el çırpma Eğilmek ve sallanmak Sırtüstü yüzme tarzında egzersiz

Göğüs Çevre Ölçümü

Kısalık Testleri Kalça Fleksörleri

Lumbal Ekstansörler

Hamstringler

Pektoraller

Kas Kuvveti Testi Rectus abdominus

Torakal ve lumbal ekstansörler

Kalça abduktörleri

Omuz fksörleri

Lateral postür analizi

Anterior postür analizi

Posterior postür analizi