SÖYLEYİŞ ( TELAFFUZ)

Söyleyiş (Telaffuz): En geniş anlamıyla konuşmayı sağlayan hareketlerin tümüne söyleyiş (telaffuz) denir. Konuşmada ses tonu ve söyleyişin (telaffuzun) önemi büyüktür.

Boğumlama: Seslerden oluşan heceleri gerekli ses değerlerini vererek bazı sesler ve heceleri atlamadan, değiştirmeden doğru, güzel ve iyi anlaşılabilecek biçimde söylemektir.

Tonlama: Anlatıma duygu, düşünce, heyecan, yumuşaklık, sertlik katmak amacıyla seste yapılan farklılığa tonlama denir. İnsan sesi ton bakımından kalın, ince ve tiz olmak üzere üçe ayrılır.

Duraklama:İnsan konuşurken nefes alıp verir Duraklama:İnsan konuşurken nefes alıp verir. Nefes alıp vermesi de konuşmasını kısa bir süre duraklatır. Konuşmanın bu şekilde duraklatmasına duraklama denir.

Duraklar, düz yazıda noktalama işaretleriyle karşılanır Duraklar, düz yazıda noktalama işaretleriyle karşılanır. Bir metni okuyan kişi nefes molalarını virgül, (,) nokta (.), noktalı virgül (;) gibi noktalama işaretlerine denk getirir. Örnek: Her insan, / başarıya ulaşabilir. / Bunun için önce hedef belirlemeli, / sonra bir çalışma planı yapılmalıdır. 

Durak yerleri sadece düzyazılarda değil, şiirlerde de vardır Durak yerleri sadece düzyazılarda değil, şiirlerde de vardır. Durak yerleri aruz ölçüsüyle yazılmış şiirlerde aruz kalıplarıyla sağlanırken, hece ölçüsüyle yazılmış şiirlerde hece sayısının eşitliği ile sağlanır. Örneğin aşağıdaki dizeler “6+5” duraklı olarak yazılmıştır. Bülbül ne yatarsın / yaz bahar oldu. Çağrışup ötmenin / zamanı geldi. Serviler yeşerdi / çiçekler doldu. Cana can katmanın / zamanı geldi Gevheri

Ulama:Ünsüzle biten kelimenin ünlüyle başlayan kelimeye bağlı okunmasına ulama denir. Ulama yazıda gösterilmez, okurken ya da konuşurken yapılır. Sözcükler arasında herhangi bir noktalama işareti varsa ulama yapılmaz. Örnek: Gönlünü şirinin aşkı sarınca Yol almış hayatın ufuklarınca. O hızla dağları Ferhat yarınca Başlamış akmaya çoban çeşmesi

Vurgu:Konuşma sırasında bazı sözcük veya hecelerin diğerlerine göre daha kuvvetli, daha şiddetli söylenmesine vurgu denir. Vurgu ikiye ayrılır:

a) Sözcük (Kelime) Vurgusu Konuşma sırasında bazı hecelerin diğerlerine göre daha kuvvetli, daha şiddetli söylenmesine denir.Anlatımda vurgu söze duygu değeri katar; söylenen sözün daha anlaşılır olmasını sağlar ve ahengi canlandırır.

Türkçede genel olarak vurgu son hecededir * Türkçede genel olarak vurgu son hecededir. Örnek:Gözlük, yumurta, çekingen, açık, arkadaş *Kelimelere ek eklendiğinde, vurgu son heceden bu eke geçer. Örnek:Kitap – Kitapçı – Kitapçılık – Kitapçılar

Yer isimlerinde vurgu ilk veya orta hecededir *Yer isimlerinde vurgu ilk veya orta hecededir. Örnek:Ankara - İstanbul - Sakarya *Pekiştirme ekleri alan sıfatlardaki pekiştirme ekleri vurguludur. Örnek:Dümdüz, Sapsarı, Masmavi

* Birleşik kelimelerde normalde iki vurgu bulunur ancak genelde ilk kelimedeki vurgu daha güçlüdür. Örnek:Çanakkale *Tek heceli kelimelerde vurgu yapılmaz.

b) Cümle Vurgusu Konuşma sırasında bazı sözcüklerin diğerlerine göre daha kuvvetli, daha şiddetli söylenmesine denir. * Türkçede vurgulu sözcük (öğe) yükleme en yakın sözcüktür. * Vurgulu öğe aynı zamanda cümlenin de en önemli öğesidir. Örnek: O elbiseyi dün ben pazardan aldım. Ben o elbiseyi pazardan dün aldım.

HAZIRLAYAN: Mehmet Fatih GÜLLÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRT.