FİRMA MALİYETLERİ VE GELİRLERİ

Her firmanın birinci amacı maksimum kar elde etmektir Her firmanın birinci amacı maksimum kar elde etmektir. Firmanın karı ya da zararı iki faktöre bağlıdır. Birincisi üretip satacağı mal miktarı için katlanacağı maliyettir. İkincisi ise sattığı mallardan elde ettiği hasılat ya da gelirdir.

Maliyet Kavramı İşletmelerin faaliyet konusuna giren mal veya hizmetlerin elde edilmesi için katlandığı her türlü faktörlerin para olarak ifade edildiği toplam değere maliyet denir. İşletmeler için son derece önemli bir kavram olan maliyet, gider ve harcama ile karıştırılmamalıdır. Harcama, işletmelerin bir ödeme yapmasıdır. Harcama, sermayede bir azalma meydana getiriyorsa yani işletme varlıklarında azalma söz konusu ise bunlar harcama olarak tanımlanabilir. Gider ise, ödemelerin sonunda varlığa dönüşebilen ve varlıklar arasında yer alan harcamalar şeklinde tanımlanabilir.

Kısa Dönem Üretim Maliyetleri Üretimde kullanılan girdilerden en az birinin kullanım miktarında değişiklik yapılamayan zaman dilimidir. Üçe ayrılır: Toplam maliyetler Ortalama maliyetler Marjinal maliyet

Toplam maliyetler (TM) Firmanın belirli bir üretim seviyesine ulaşabilmesi için katlanması zorunlu olan maliyetleri ifade etmektedir. Toplam maliyet, toplam sabit maliyet ile toplam değişken maliyetlerin toplanması ile elde edilir.  İki gruba ayrılır. Toplam sabit maliyeti Toplam değişir maliyetler

Toplam Sabit Maliyet (TSM) Üretim miktarı ile değişmeyen, üretim sıfır olsa bile kaçınılamayacak maliyetlerin toplamına denir. Firmalar kısa dönemde sabit maliyetlerini değiştiremezler. Bu sebepten dolayı, kısa dönemde sabit maliyetlere batık maliyet de denir. Toplam Değişir Maliyet (TDM) Firmanın kısa dönemde üretimini sürdürebilmesi için üretim faktörlerine yaptığı ödemelerdir. İşçilik ücretleri, hammadde, elektrik- su giderleri gibi. Hiç üretim yapılmazsa değişkin maliyetler sıfırdı.

Üretim miktarı (Q) Belli miktardaki üretim için yapılan TSM’lere TDM’leri ekleyerek toplam maliyetleri buluruz. Şekil 72’de üretim 50 birikimden 200 TL’lik TSM ve 300 TL TDM yapıldığından toplam maliyet 500 TL olmuştur. O halde bir birimin ortalama maliyeti (500/50)=10 dur. Şekil 70’de üretim Q1 de olsa Q2 de olsa firma 200 TL toplam sabit maliyete katlanacaktır. Şekil 71 de üretim Q1 iken firma 80 TL Q3 olunca 400 TL değişir maliyete katlanmaktadır.

ORTALAMA MALİYET Ortalama maliyet üretilen bir malın firmaya maliyetini gösterir. Toplam maliyeti (TM) üretim miktarına (Q) bölersek ortalama maliyeti buluruz. OM=TM/Q İkiye ayrılır. Ortalama sabit maliyet (OSM) Bir birime düşen sabit maliyet tutarını gösterir. Toplam sabit maliyetler (TSM) üretim miktarına (Q)bölünürse ortalama sabit maliyet elde edilir. OSM=TSM/Q Üretim artınca OSM’ler azalır ama sıfır olmaz. Ortalama değişir maliyet Bir birim üretimdeki değişir maliyet payıdır. O halde toplam değişir maliyeti (TDM) üretim miktarına (Q) bölersek ortalama değişir maliyeti (ODM)buluruz. ODM=TDM/Q

Ortalama maliyet eğrisi Marjinal maliyet eğrisi ortalama maliyet eğrisini minimum noktasında (A noktası) keser. 

MARJİNAL MALİYET Firmanın üretimini bir birim arttırması sonucu toplam maliyette meydana gelen değişmedir. Bir başka tanımla da, üretilen son malın maliyetidir. Marjinal maliyetin ortalama maliyetin üstünde kalan bölümü firmanın arz eğrisini oluşturur. Bu firmanın kar maksimizasyonu davranışının doğal bir uzantısıdır. Piyasa fiyatı değiştiğinde firma üretim düzeyini kar maksimizasyonu koşuluna, buna firma dengesi de denebilir, bağlı olarak belirleyecektir. Piyasa fiyatı satılan son birim maldan elde edilen hasılatı yansıtırken MM eğrisi de son birim malı üretmek için katlanılan maliyeti göstermektedir. Bu durumda fiyatın marjinal maliyet ile kesiştiği noktada üretim düzeyi belirlenir.

UZUN DÖNEM FİRMA MALİYETLERİ Uzun dönemde firmalar yeni yatırımlar yaparlar, üretim kapasitelerini arttırırlar ve dolayısıyla büyürler. Bu nedenle küçük bir atölye uzun dönemde orta büyüklükte bir firma haline gelir ve hatta bazen büyük bir firmaya dönüşür. Firmanın büyümesi maliyetlerini etkiler. Bir firmanın ölçeğinin büyümesine paralel olarak firmanın toplam ortalama maliyetleri azalabilir, yükselebilir veya aynı düzeyde kalır. Genellikle büyümesi toplam ortalama maliyetleri düşürdüğünden firmalar uzun dönemde toplam ortalama maliyeti minimum bir ölçeğe yönelirler. En uygun ölçeği yakalayan firma diğer firmalara rekabette üstün konuma gelir.

Küçük firmalar Elli kişiden az çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya yıllık mali bilançosu beş milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler. Büyük işletme(modern işletme) tanımına bakıldığı zaman, çok iyi tanımlanmış özellikler gösterirken; aynı kolaylığı küçük işletmeler açısından söylemek güçtür.

Küçük işletmelerin sahip olduğu üstünlükler -Esneklik -Niş Pazar (Bir pazarın içinde belli bir konuya odaklanmış pazardır.(örnek: motor Pazar)) -Hızlı karar alma süreci -Tüketicilerle direkt temas Dezavantajlara da sahiptir: a-)Küçük işletmeler bilgiye ulaşmada bazı sıkıntılara sahiptir b-)Çevre ile ilgili maliyetlerin katlanabilme zorunluluğu vardır. c-)Finansal kaynaklara ulaşabilmede güçlüklerle karşılaşmaktadır. Bu nedenle de yetersiz sermaye ile çalışmaktadır d-)İnsan kaynaklarının kalitesi düşüktür. Kalifiye elemanları bünyesine almada sıkıntılar vardır e-)Teknolojiden yararlanma olanakları sınırlıdır. f-)Sınırlı yönetsel becerilere sahip olmasıdır.

Firmaların Büyümesi Büyümeler stratejik olarak ele alınmalıdır. Çok iyi bir planlama sürecinden geçirilmelidir. Büyümeyi gerektiren ve destekleyen alt yapılar şirket hedeflerinin içeresine serpiştirilmeli, bir bütün olarak değerlendirilmeli ve planlaması yapılmalıdır. İkiye ayrılır. Yatay ve Dikey Yığışım Kümelenme

Yatay ve Dikey Yığışım Büyümenin yatay olması halinde aynı malı üreten firma maliyetini genişletir, ama işin niteliği değişmez. Örneğin bir küçük market içten ya da dıştan büyüyerek bir süper market olur ve sonra da bir şehre, bir ülkeye ve hatta başka ülkelere yayılarak süper marketler zinciri kurabilirse yatay yığışımdan uzmanlaşma hep aynı alanda ilerler ve genişler. Dikey yığışımda ya birbirini tamamlayan firmalar bir araya gelir ya da firma büyüyerek yaptığı faaliyeti tamamlayacak bir konuma gelir. Örneğin bir kasap büyüdüğünde, bir et lokantası açar. Sonra besiciliğe başlar ve eti bizzat kendisi üretir. Bu aşamada deri, kemik, kan gibi yarı ürünleri işleyecek şekilde yeni yatırımlara girer. Arazi alır ve yem üretimine girişir. Derileri işlemek için konfeksiyon işine girer. Böylece et satışının gerisine doğru ve önüne yani perakende satışa doğru uzanır.

Kümelenme Kümelenme yapılanmasının temelinde, firmaların karlılığı ve sürdürülebilirliği yer almaktadır. İşbirliği içinde hareket eden firmalar başta girdi maliyetlerinin azalması olmak üzere birçok alanda, tek başlarına ulaşamayacakları bazı avantajlara sahip olabilmektedir. Küme içindeki firmaların ihracat, satış ve verimliliğinin artırılması, yenilik ve yeni teknolojilerin teşvik edilerek yenilikçilik düzeyinin yükseltilmesi ve işletmeler arasında ağ oluşturulması ile yeni işletmelerin bölgeye çekilmesi kümelenme yapılanmasının firmalara sağladığı başlıca faydaları arasında sayılmaktadır.

Büyük İşletmelerin Üstünlükleri 1. Teknik üretim yöntemleri uygulanır. Büyük özel makinalar kullanılır. 2. Kütlesel üretimle yüksek kârlar sağlarlar. 3. Teknik ve yönetsel görevler için ayrı uzmanlar çalıştırılır. 4. Daha iyi örgütleme yaparlar. 5. Alımlarını büyük nicelikler üzerinden ve zamanında yaparlar. 6. Makinalarını tam olarak değerlendirirler. 7. Para ve sermaye pazarlarından daha kolaylıkla yararlanırlar. 8. Maliyet hesaplarını daha iyi ve ayrıntıyla yaparlar. 9. Yeni buluşlardan, bilimsel araştırmalardan kolayca yararlanırlar. 10.İş bölümünün sağladığı olanaklardan yararlanırlar

İçsel ekonomiler Büyük firmaların avantajları da denebilir. Firmaların büyük, yani daha çok üretmek yoluyla emek ve teçhizatı daha verimli kullanmalarını pazarlama ve yönetim masraflarını azaltmalarını ifade eder.

Dışsal ekonomiler Bir işletmenin kendi dışından kaynaklanan fakat maliyetlerinin azalmasına ya da artmasına yol açan etkiler. Ele alınan bir firmanın maliyet durumunu etkileyen bu faktörler diğer firmaların faaliyetlerinin ya da onun bağlı bulunduğu endüstrinin bir bütün olarak gelişmesinin sonucudur. İçsel Ekonomilerden farkı, bunların doğrudan firmanın kendi faaliyetlerine bağlı olmayıp firma dışından kaynaklanmış olmalarıdır.

Ölçeğe Göre Getiri Üretim ölçeğinde meydana gelen değişmeler karşısında verimlilikte ortaya çıkan değişmelerdir. Girdilerin (Emek, Sermaye, hammadde vb.) bileşim oranı değiştirilmeden her bir girdinin kullanım miktarı sözgelimi bir misli arttığında, firmanın üretimi de bir misli artıyorsa, ya da girdiler on misli fazlalaştırıldığında, ürün miktarı on misli yükselirse, bu durumda üretim ölçeğinin değişmesi karşısında verimlilik aynı kalmaktadır. Üretim ölçeğindeki değişmelerin verimliliği etkilemediği, böyle bir durumda ölçeğe göre sabit getiri söz konusu olur. Bütün girdilerin, örneğin bir ya da iki misli arttırılması halinde firma üretim seviyesi bir ya da iki misli değil de daha az artıyorsa, ölçeğe göre azalan getiri hali ortaya çıkacaktır. Firma üre­timdeki artışların girdilerde meydana gelen artıştan daha fazla olması durumu ise ölçeğe göre artan getiriyi ifade eder.

Firma Gelirleri Bir firmanın karını toplam maliyetler ve toplam gelirler belirler. Firmanın geliri ya da hasılatı satılan mal miktarı ile satış fiyatının çarpımından oluşur. Firmanın toplam geliri ve toplam maliyetleri bir dönem için anlam ifade eder. Örneğin firma bir ayda, 5 milyonluk maliyete katlanmış ve 7 milyonluk satış hasılatı elde etmişse 2 milyon kar etmiştir. Üçe ayrılır: Firmanın toplam gelirleri Firmanın ortalama gelirleri Firmanın marjinal gelirleri

Firmanın Toplam Gelirleri(TG) Firmanın toplam geliri (TG) üretim miktarı (Q) ile satış fiyatının(P) çarpımına eşittir. TG=Q.P Tam rekabet piyasasında faaliyet gösteren firma fiyatı(P) etkileyemez. Bu nedenle(P)i sabit kabul edebiliriz. O halde firma geliri attıkça TG de artar.

Firmanın Toplam Geliri Şekil de fiyat sabit olduğundan toplam gelir bir doğru şeklindedir. Doğrunun eğimi bize fiyatı gösterir. Fiyat P1 iken toplam gelir doğrusu 0TG dir. Fiyat P2 olursa toplam gelir doğrusu 0TG2 olur. Firma (Q3) kadar mal üretip sattığında fiyat P1 ise100 TL ve fiyat P2 ise 150 TL gelir elde eder.

Firmanın Ortalama Geliri(OG) Firmanın sattığı bir birim malın sağladığı gelire ortalama gelir (OG) denir. Toplam gelir (TG), satış miktarına bölünerek ortalama gelir (OG) bulunur. OG=TG/Q Tam rekabet piyasasında firmanın ortalama geliri sabittir ve malın fiyatına eşittir.

Firmanın Marjinal Geliri (MG) Firmanın sattığı son birim maldan elde ettiği gelire marjinal gelir denir. Tam rekabet piyasasında her birim aynı fiyata satılacağına göre, ilk ve son birimin fiyatı aynıdır. Marjinal gelir malın fiyatına eşittir.

Toplam maliyet nedir kaça ayrılır? SORU Toplam maliyet nedir kaça ayrılır?

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER