KARDİOVASKÜLER RİSK FAKTÖRLERİ Öğr Gör. Ali Erman KENT

Koroner kalp hastalığına bağlı mortalite hızı 60’lardan bu yana yarı yarıya azalmıştır. Bu azalmanın 1/3’ü tedavideki gelişmeler 2/3’ü ise risk faktörlerinin azalmasına bağlıdır.

Cinsiyet: Erkekler de daha sık 50 yaşın üstündeki kadınlarda önde gelen ölüm nedenidir.

Menapoz öncesi dönemde kadınlarda erkeklere göre risk daha az iken menapoz sonrası dönemde risk eşitlenir 2002 yılında Anadolu Kardiyoloji Dergisi’nde yayınlanan bir makaleye göre;ilk kez MI geçiren kadınların erkeklere göre daha yaşlı olduğu ve eşlik eden hastalık sayısının daha fazla olduğu belirlenmiştir

Yaş: Yaş ile birlikte ateron plak gelişimi olur Artan yaş ile ateroskleroz oluşma riski artar Ayrıca yaş ile birlikte koroner arter hastalığının diğer risk faktörlerinin de (HT. Serum kolesterol seviyesinin artması gibi..) ortaya çıkma olasılığı artar.

Hipertansiyon: Hipertansiyon tek başına bir hastalık olmaktan çok, bir risk faktörü olarak kabul edilen arteryel kan basıncı yüksekliğinin devamlılık halidir Sistolik basıncın 140 mmHg veya üzerinde olması ; Diastolik basıncın 90 mmHg veya üzerinde olması getirilen tanımlardır.

Hipertansiyon nedeniyle artan iş yükü kardiak kasta hipertrofi yapar. Hipertansiyon ve genetik geçiş arasında önemli bir ilişki vardır Uzun süreli stres veya çok tuzlu beslenme kan basıncını yükselten nedenlerdir Obezitenin de önemli rolü vardır.

Tropikal iklimlerde yüksek kan basıncına daha az rastlanmaktadır Tropikal iklimlerde yüksek kan basıncına daha az rastlanmaktadır. Bu da muhtemelen iklim şartlarından çok, daha rahat yaşam biçimlerinin olmasıyla ilgili görülmüştür . Stres , hareketsizlik , alkol ve sigara kullanımının ve bazı ilaçların yüksek tansiyonu hazırladığı bilinmektedir.

Hipertansiyon , tüm yaşlarda beyin, kalp , periferik damarlar ve böbrekleri etkileyen bir risk faktörüdür Her iki cinsiyet benzer etkilenir

Diyet ve ilaç tedavisiyle hipertansiyonun düşürülmesi uzun süreli koroner damar hastalığı gelişme riskini azaltmaktadır. Değerlendirmesi:İstirahat kan basıncının en az 2 ölçümü

Tedavi: Sistolik kan basıncı:130-139 mm/Hg , Diastolik kan basıncı : 85-90 mm/Hg ise; Yaşam tarzı modifikasyonu : egzersiz,kilo kontrolü,sodyum kısıtlaması ve sigaranın bırakılması Diabet,kalp yetmezliği ve renal yetersizliği olan hastalarda ilaç tedavisi Sistolik kan basıncı>140 mm/Hg , Diastolik kan basıncı>90 mm/Hg ise; Yaşam tarzı modifikasyonu ve ilaç tedavisi Birincil sağlığın sağlanması için ilaç tedavisi

Hedefler: Kısa dönem SKB < 130 mm/Hg ,DKB < 85 mm/Hg ‘nın altına inene kadar tedaviye devam edilmesi Uzun dönem SKB< 130 mm/Hg ,DKB < 85 mm/Hg ‘nin altında kalması

Lipid metabolizması bozuklukları: Majör ve düzeltilebilir kardiyovasküler risk faktörlerinden birisidir Yapılan tüm büyük çalışmalarda, serum kolesterol düzeyi ile kardiyovasküler risk arasındaki ilişki gösterilmiştir Günümüzde, kardiyovasküler risk açısından toplam kolesterolden ziyade LDL-kolesterol düzeyi temel alınmalıdır. Kardiyovasküler riski azaltmak için toplam kolesterol düzeyi 200 mg/dl ve LDL-kolesterol düzeyi 130 mg/dl'nin altında tutulmalıdır.

Diyetin kolesterol içeriği ile kardiyovasküler risk arasında da doğrudan ilişki vardır Hipertansif hastalara, düşük kolesterol ve liften zengin diyet önerilmelidir Hastalar katı yağ yerine sıvı yağ, kırmızı et yerine beyaz et kullanmalıdır.

Diyetle istenen kolesterol düzeyi sağlanamayan hastalarda, kolesterol düşürücü ilaçlar kullanılmalıdır

Değerlendirmesi : Total kolesterol.HDL,LDL seviyelerinin belirlenmesi Lipid seviyesini etkileyen diet,ilaç kullanımı vb.durumların belirlenmesi Sık kontrol !!!

Tedavi: LDL <100 mg/dl ise; diyet önerilir 100mg/dl<LDL<130 mg/dl ise;ilaç tedavisi LDL >130 mg/dl ise ; yoğunlaştırılmış ilaç tedavisi uygulanır. HDL’yi 35mg/dl’nin üstüne çıkarmak için egzersiz,sigaranın bırakılması ve ilaç tedavisi

Hedefler: Kısa dönem : LDL 100 mg/dl’nin altına düşene kadar değerlendirme ve tedavilerin devam etmesi Uzun dönem : LDL 100 mg/dl’nin altındayken HDL>35mg/dl

Obezite Obezite ile koroner arter hastalığı arasındaki ilişki, birçok çalışmada gösterilmiştir Hipertansiyon fiziksel aktivite azlığı, Diabet lipid metabolizmasında bozukluklar

Günümüzde, obesite tanım ve sınıflandırmasında, beden kitle indeksi kullanılmaktadır. Beden kitle indeksi=Beden ağırlığı(kg) / (Boy(m) x Boy(m)) formülü ile hesaplanır. Örneğin; ağırlığı 85 kg, boyu 1.74 m olan bir insanın beden kitle indeksi= 85/ (1.74x1.74) =28

Beden kitle indeksine göre; <18.5 –zayıf, 18.5-24.9 – normal (sağlıklı), 25-29.9 – fazla kilolu, 30-39.9 – şişman, >40 – tehlikeli şişman kabul edilir.

Değerlendirmesi: Boy, kilo, bel çevresi ölçümleri yapılır BKI ölçülür

Tedavi: BKI> 25kg/m2 bel çevresi erkeklerde:102cm üstü kadınlarda:88cm üstü ise ; 6 ay içerisinde kilolarının en az %10’unu kaybetmeleri Beslenme alışkanlıklarında değişiklik Günde en az 500-1000 kcal kaybetmeleri

Hedefler: Kısa dönem: Kilo kaybı elde edilene kadar değerlendirme ve modifikasyonlara devam edilir. Uzun dönem: Hedeflenen kiloya ulaşılması ve aynı kiloda kalmak

Yetersiz Egzersiz : Kardiovasküler riski artırır Sedanter yaşam;kan şekeri, kolesterol ve kan basıncı kontrolünü zorlaştırır Düzenli egzersiz yapanlarda, koroner arter hastalığı riski de azalır. Fizik aktivitesi düşük olanlarda ise HDL-Kolesterol seviyesi düşük bulunmaktadır.Düzenli egzersiz yapanlarda HDL-kolesterol seviyesi kanda artmaktadır.

Değerlendirmesi: Fiziksel aktivite seviyesinin(GYA,İş-Uğraşı ve reakreasyonel aktivitelerinin) belirlenmesi Sportif aktiviteler için ev,bahçe işleri,seksüel aktivitelerin,yaş ve cinsiyetin sorgulanması Davranış modifikasyonunun,fiziksel aktivite engellerinin kaldırılmasını ve kendine güvenin artırılması

Tedavi Günde 30dk’dan,haftada 5 gün’den fazla olacak şekilde egzersizin artırılması. Günlük aktivite modifikasyonlarıyla egzersizin artırılması(arabayı uzağa parketme,yürüyen merdivenleri kullanmama vb.) Yaralanma riskini minimale indirmek için aşırı egzersizden kaçınılmalı,dereceli olarak ilerlenmelidir.

Hedefler: GYA ve iş-uğraşı aktivitelerde artış Psikososyal iyileşme,stresin azaltılması, bağımsız aktivitelerde artma, kuvvetlenme tavsiye edilen aktivitelerde artış sağlanması

Diabetes mellitus: İyi bilinen bir kardiyovasküler risk faktörüdür Diabetik hastalarda lipid metabolizmasi bozuklukları, hipertansiyon, şişmanlık gibi diğer kardiyovasküler risk faktörleri de görülmektedir

Değerlendirmesi: Glikoz oranı,Hipoglisemik reaksiyonların belirlenmesi

Tedavisi Egzersiz ve diyetle kilo kontrolü,hipoglisemik ilaçlar,insulin tedavisi ve risk faktörlerinin azaltılması

Hedefler: 80 mg/dl <glikoz< 110 seviyesine ulaşılması Diabetik komplikasyonların azaltılması Obezite kontrolü Hipertansiyon ve hiperlipidemi kontrolü

A Tipi kişiliğine sahip kişiler: Mükemmeliyetçi, obsesif, hırslı ve gergin bir özellik sergilerler. Stres: Adrenalin ve kimyasal kan dolaşımını arttırır, solunum yüzeyelleşir, kaslar gerilir.

Değerlendirmesi: Standart testlerle depresyon,anksiyete,sosyal izolasyon,seksüel disfonksiyon,ve bağımlılık değerlendirmesi

Tedavisi: Küçük grup terapileri, stress kontrolü ve yaşam tarzının değiştirilmesi Ailenin de katılımı Hasta ve ailesinin sosyal seviyesinin artırılması için destekleyici rehabilitasyon Kendine yardım stratejilerinin öğretilmesi

Hedefler: Klinik iyileşmenin kanıtlanması Bu dönemde gelişebilecek zararlı alışkanlıklardn sakınılması Rehabilitasyonun uzun süreli devamı

Sigara Sigara içenlerde koroner kalp hastalığı riski içmeyenlere göre 2-3 kat artmıştır. Bu nedenle esas hedef sigaranın tam olarak bırakılmasıdır. Bunun için; sigara bırakma fikri empoze edilmeli, gönüllü olunmalı, geçmiş başarısızlıklar değerlendirilmeli, ve bırakma konusunda destek ve takip sürdürülmelidir.

Değerlendirmesi: Sigara içme seviyesinin belirlenmesi(hiç içmeyenler,ara sıra içenler,sürekli içenler) Günde içilen sigara paketi sayısı,ne zamandır sigara içtiği Psikososyal sorunlar

Tedavisi: Hasta bırakmaya hazırsa uygun tedavi stratejileri belirlenir Minimal:Kişiye özel eğitim verilir. Aile ve görevlilerin teşviki Optimal:Gruplar halinde bırakmaya teşvik Doktor eşliğinde farmakolojik destek Akapunktur,hipnoz vb. Tekniklerin kullanımı 6,12 ay süreyle kontrol edilir.

Hedefler: Kısa dönem: hasta kanıtladıysa bütün tütün ürünleriyle ilgili tedavi stratejisi en kısa zamanda belirlenir. Uzun dönem:12 ay hiç bir tütün ürünü içmemesi sağlanır.

KARDİOPULMONER REHABİLİTASYONDA DEĞERLENDİRME

Kardiyopulmoner rehabilitasyonun genel amaçları Her Hastaya Özel Yaklaşımlarla; Semptomların giderilmesi, Fonksiyonel aktivitelerin arttırılması, Yaşam kalite ve beklentilerinin geliştirilmesi amaçlanır.

Kardiak Rehabilitasyonun Uygulama Yaygınlığı Kardiak rehabilitasyon akut hastane bakımından uzun vadeli toplum temelli takiplere kadar uzanan bir fizyoterapi ve rehabilitasyon yaklaşımları yelpazesidir. Bununla birlikte ülkemizde sadece birkaç üniversite hastanesi başarılı bir şekilde programlarını geliştirmişlerdir.

Kardiyak Rehabilitasyonun Yararları Kardiak rehabilitasyon egzersiz toleransını artırır Psikolojik iyi olma hissini artırır Sağlıkla ilişkili yaşam kalitesini geliştirir, Koroner risk faktörlerini azaltır İkincil önleme programları ile koroner hastalığı olan hastalarda sağlık beklentilerini geliştirir.

Kardiyopulmoner Rehabilitasyonun çalışma sonuçları ve yararları Diyet, lipit seviyelerinin düzenlenmesi Hipertansiyon riskinin azaltılması Kilo ve diyabet kontrolü Sigara bırakma Psiko-sosyal yaklaşımlar Fiziksel aktivite önerileri ve egzersiz eğitimi sonuçları,

Kardiak rehabilitasyonda Hasta Değerlendirmesi Kararsız angina, Ciddi aritmiler, Konjestif kalp yetmezliği, Egzersiz sırasında kardiyak arrest varlığı, Aşırı düşük aktivite seviyesi, Çok yüksek risk içeren kontraendikasyonların olması nedeniyle hasta değerlendirmesi önemlidir.

Fizyoterapi Amaçlı Hasta Değerlendirmesi Yapılan değerlendirme sonuçları dikkate alınarak; klinik hikaye fizik muayene Labaratuar kayıtları incelenir. Sonuçta ; hastalığın şiddeti evresi hastanın durumuna göre bireysel bir fizyoterapi rehabilitasyon tedavi programını çizilir ve uygulanır.

Değerlendirmenin Ana Hatları Demografik bilgiler Sosyal ve kültürel durum Risk faktörleri Hastalıkla ilgili faktörler Birlikte olan diğer hastalıklar

Ko-morbiteler: Demografik Bilgiler: Yaş, KOAH Cins, Duyu kaybı Vücut ağırlığı, Vücut kütle indeksi Sosyal ve kültürel: Sosyal durum, Evlilik ve eğitim durumu, Ko-morbiteler: KOAH Duyu kaybı Osteoartrit Geçici iskemik atak

DEĞERLENDİRME Kalp hastalığı bilgisi, Uyku bozuklukları, Cinsel hayat Çalışabilirliktir.

Total iş kapasitesinin değerlendirilmesi Kardiyopulmoner kapasitenin değerlendirilmesi; Bisiklet veya kol ergometre, koşu bandı testleri Oksijen tüketimi ölçümleri Düşük kapasiteli hastalarda yürüme testleri 12 ve 6 dakika yürüme,

Solunumun değerlendirilmesi Solunumun tipi, Derinliği, Frekansı, Solunum sıkıntısının derecelendirilmesi, Göğüs ekspansiyonunun değerlendirilmesi, Solunum fonksiyonlarının ve solunum kas kuvvetinin ölçülmesi

Genel değerlendirme Postür değerlendirmesi Esnekliği değerlendirme Eklem hareketlerini değerlendirme

Çevre ölçümleri, Manuel kas testi

Değerlendirmelerin tekrarı Belli aralıklarla yapılmalı Tedavinin sonunda yapılmalıdır Kardiak rehabilitasyonun etkinliğini kanıta dayalı bulgularla ortaya koymada yararlı olacaktır.