İşletmeye Giriş Konu 10: İşletmelerde Üretim Faaliyetleri Yrd.Doç.Dr. Yıldırım Osman Çetmeli Yaşar Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü

Üretim Girdilerin (hammadde, sermaye, emek, vs Üretim Girdilerin (hammadde, sermaye, emek, vs.) çıktılara (mal ve hizmetler) dönüştürüldüğü bir dönüşüm süreci Üretim Yönetimi Girdilerin çıktılara dönüştürüldüğü sürecin yönetimi Üretim yönetiminde temel konular Üretim stratejisini düzenleme Kalite güvence Ürün ve hizmet tasarımı Yer seçimi (location) Yerleşim düzeni (layout) Üretim sürecini planlama İşi ve görevleri tasarlama Tedarik zinciri yönetimi Üretim programlama

Üretim Faaliyeti Ü R E T İ M Sermaye Bilgi MAL İnsan Makine HİZMET Hammadde Teknoloji Üretim Faaliyeti

Üretim Süreç Türleri Proje / Siparişe göre üretim Parti üretimi Seri üretim *Akış hatları *Montaj hattı Sürekli üretim

Proje / Siparişe göre üretim Ü R E T İ M Sermaye Bilgi Teknoloji İnsan Makine Hammadde Proje / Siparişe göre üretim

Parti Üretimi Ü R E T İ M Sermaye Bilgi Teknoloji İnsan Makine Hammadde Parti Üretimi

Sermaye Bilgi Teknoloji İnsan Makine Hammadde Seri Üretim

Sermaye Bilgi Teknoloji İnsan Makine Hammadde Sürekli Üretim

Üretim Süreç Planlama Bir ürün veya hizmetin, eldeki kaynaklarla, nasıl ve ne zaman üretileceğini belirler. Tasarımı yapılan ürünün üretiminin nasıl, ne zaman ve ne şekilde yapılacağı talimat ve prosedürlere dönüşür. İmalat veya satınalma kararları Alet ve makine seçimi Süreç planları

İmalat Teknolojisi Alet, araç ve makineler Robot sistemler Sayısal olarak kontrol edilen makineler Bilgisayarla sayısal olarak kontrol edilen makineler Esnek üretim sistemleri Bilgisayar destekli üretim

Yerleşim Düzeni (Layout) Stratejileri Sabit yerleşim düzeni Süreç odaklı yerleşim Ürüne yönelik yerleşim Büro / Ofis yerleşimi Perakende düzeni yerleşimi Depo yerleşimi

Sabit Yerleşim Düzeni Süreç Odaklı Yerleşim Kaynak Atelyesi Pres Atelyesi Hammadde Deposu Mamul/Ürün Deposu Isı-İşlem Atelyesi Süreç Odaklı Yerleşim

Ürüne Yönelik Yerleşim Perakende Düzeni Yerleşim Et Mamulleri Hammadde Deposu A Ürün Atelyesi B Ürünü Atelyesi C Ürünü Atelyesi Ürüne Yönelik Yerleşim Mamul/Ürün Deposu Et Mamulleri Süt Mamulleri Kasa Perakende Düzeni Yerleşim Meyveler İçecekler Sebzeler Kasa Basılı Yayınlar Konserve Ürünler Kasa Kasa GİRİŞ

Yer Seçimi (Location) Kararlarını Etkileyen Faktörler Pazarla ilgili faktörler * Pazarlara yakınlık * Rakiplerin yeri Maliyet ve ulaşılabilirlikle ilgili faktörler * Nakliye maliyetleri * Enerji ve su kaynakları maliyetleri * Vergiler, teşvikler * Tesis ve inşaat maliyetleri Maddi olmayan faktörler * Yasal düzenlemeler * Yaşam kalitesi * Uluslararası faktörler

Tedarik Zinciri Stratejileri Tedarik Zinciri (Supply Chain) Yönetimi Hammadde tedariki ve üretimden, malların son kullanıcıya ulaştırılmasına kadar tüm faaliyetlerin bütünleştirilmesi Tedarik Zinciri Stratejileri Çok sayıda tedarikçiyle iş yapma Az sayıda tedarikçiyle uzun süreli ortaklık kurma Dikey bütünleşme Bazı tedarikçi / müşterilerle destek ve işbirliği (Keiretsu) Şebeke veya sanal tedarikçilerin geliştirilmesi

Tedarik Zinciri Yönetiminde Kurumlar ve Faaliyetler Tedarikçiler Nakliye şirketleri Pazarlama aracıları Faaliyetler Kredi ve nakit muameleleri Borç ve alacak hesapları Depolama Stoklar Bilgi akışı

Stok Talepleri karşılamak için şirketin elinde bulundurduğu mallar Stok Yönetimi Müşteri taleplerini verimli bir şekilde karşılayabilmek için uygun ölçüde bir stok tutmak Stok Maliyetleri Stok taşıma maliyetleri Stok sipariş maliyetleri Stokta bulunmayan malların kurum için oluşturduğu maliyetler Stok Kontrol Sistemleri Sürekli stok sistemi Periyodik stok sistemi ABC sınıflandırma yöntemi (Değere göre dağılım)

Tam Zamanında Üretim Sistemleri (Just-In-Time JIT) Gerektiği an ve miktarda kullanılmaya yönelik az sayıda satın alma ve/veya üretim Çekme Sistemi Kavramı (“JIT”ın arkasında yatan kavram) Tam ihtiyaç duyulduğu anda gerektiği kadar malzemeyi tedarik etme İtme Sistemi Kavramı Üretim planları, stok erişim çizelgelerini dikkate almadan malzemeleri tedarik etme ve gönderme

Kapasite Belirli bir zaman dilimi içindeki üretim oranı veya üretim miktarı Kapasite Planlaması Üretim konusunda müşteri taleplerinin belirlenen zaman ve miktarda karşılanabilmesi için bir dizi faaliyet ve kaynağın belirlenmesi ve hedeflenen sonuçlara göre düzenlenmesi Kapasite Çeşitleri Aşırı kapasite Yetersiz kapasite Kapasite Stratejileri Talebe odaklı kapasite stratejisi (Öngörülen ve tahmin edilen talep) Üretim odaklı kapasite stratejisi (Gerçekleşmiş talebe göre) Ortalama kapasite stratejisi

Kapasite Türleri Aşırı Kapasite Durumu Eksik Kapasite Durumu Birim TALEP TALEP Kapasite Zaman Zaman Aşırı Kapasite Durumu Eksik Kapasite Durumu

Kapasite Artırımı ve Azaltılması İşletmeler kısa ve orta vadedeki talep dalgalanmalarını karşılayabilmek için; Yeni tesisler inşa etmek / satmak Yeni teçhizat veya makinalar satın almak / elden çıkartmak Çalışma saatlerini artırıp azaltarak, Geçici işçi istihdamı veya işçilerin içten çıkartılmasıyla, İlave vardiya koyarak, Bazı işlerin taşeronlara yaptırılması yoluyla çıktıların / ürünlerin miktarını ve zamanlamasını ayarlayabilirler

Kapasite Stratejileri Birim TALEP Yüksek Kapasite Stratejisi Birim TALEP Zaman Ortalama Kapasite Stratejisi Birim TALEP Zaman Düşük Kapasite Stratejisi Zaman

Malzeme Gereksinim Planlaması - MGP (Material Requirements Planning - MRP) Parça veya hammaddeler için zamana bağlı ihtiyaçların belirlenmesini içerir “MRP”nin Ana Girdileri Ana üretim programları Stok durumu kayıtları Ürün yapısı “MRP”nin Ana Çıktıları Satın alma emirleri (siparişleri) İş emirleri (siparişleri)

Üretim Kaynak Planlaması - ÜKP Bir imalat işletmesinin tüm kaynaklarını bir arada ve ahenkli bir şekilde düzenlemeyi amaçlar ÜKP uygulamaları: Kapasite planlaması Malzeme sevkiyatları Ekipman değişiklikleri İş tasarımı Nakit akışının planlanması Tamir-bakım planlaması Kalite konuları İşletme dışı faaliyetler ve garanti konuları Pazarlama desteği

Malzeme Gereksinim Planlaması - MGP Üretim Kaynak Planlaması - ÜKP MGP ve ÜKP nin uygulaması ile; Tüm işlerin zamanında tamamlanmasının sağlanması Stok düzeylerinin düşürülmesi Kapasite ve diğer faaliyet konularında gereksinimlerin planlanması için veri sağlanması İşgücü verimliliğinin artması Destek faaliyetlerinde üretkenliği artırması İşletmenin bütünü içerisinde ahenk ve uyumun gerçekleştirilmesi sağlanabilecektir.

Proje Belirli bir hedefe, belirli bir zamanda ulaşmak için tamamlanması gereken, tek bir üretim işiyle ilgili, yarı düzenli, birbiriyle ilişkili iş/faaliyetler bütünü Proje Yönetimi Projeyi, belirlenen zaman içinde mümkün olduğunca çabuk ve ucuz bir şekilde tamamlamak için faaliyetlerin yönetilmesi Proje Planlama Proje Kontrol Bir projede en yaygın şekilde izlenen; kaynaklar, zaman ve maliyettir.

Proje Planlaması Kaynakları Proje belirle program hedeflerini karşılaştır Bitiş tarihini belirle Süre tahminlerini yap İlişkileri oluştur Faaliyetleri belirle Proje hedefi tanımla

Gantt Tablosu V X X X V İşin Başlama ve bitme zamanı Tamamlanan iş Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Sip.1 Sip.2 Sip.3 Sip.4 Sip.5 V X X İşin Başlama ve bitme zamanı Tamamlanan iş X Bakım/Tatil V Bugünkü Tarih

GANTT Chart ID Task Name Start Date End Date Duration August September 2013 1 Make legs 8/1/13 8/28/13 20d 2 Cut tops 8/22/13 8/28/13 5d 3 Drill 8/29/13 9/4/13 5d When a job has relatively few activities and relationships, many production managers keep the process on schedule with a Gantt chart. Developed by Henry L. Gantt in the early 1900s, the Gantt chart is a bar chart showing the amount of time required to accomplish each part of a process. It allows managers to see at a glance whether the process is in line with the schedule they had planned. 4 Sand 9/5/13 9/11/13 5d 5 Assemble 9/12/13 9/25/13 10d 6 Paint 9/19/13 9/25/13 5d 29

Simplified PERT Diagram for Store Opening (PERT: Program Evaluation and Review Technique) (PDİT:Program Değerlendirme ve İnceleme Teknikleri) 15 Days 24 Days 3 Days 4 Days 21 Days Training Completed Merchandise Received Staffing Ordered Staffing Plan Plan Ads Placed Ads Created Promotion Project Launch 5 Days 8 Days 14 Days 7 Days Opening Day 4 Days 2 Days This PERT diagram shows a subset of the many tasks involved in opening a new retail store. The tasks involved in staffing are on the critical path because they take the longest time to complete (51 days), whereas the promotion tasks can be completed in 38 days, and the merchandise tasks can be completed in 39 days. In other words, some delay can be tolerated in the promotion or merchandise tasks, by any delay in any of the staffing tasks will delay the store’s opening day.

İşletmeye Giriş Konu 10: İşletmelerde Üretim Faaliyetleri Yrd.Doç.Dr. Yıldırım Osman Çetmeli Yaşar Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü