Araştırma Yöntemleri Nedensellik.

Slides:



Advertisements
Benzer bir sunumlar
BİLİMSEL ARAŞTIRMA SÜRECİ
Advertisements

İLİŞKİLERİ İNCELEMEYE YÖNELİK ANALİZ TEKNİKLERİ
MIT563 Yapay Zeka ve Makine Öğrenmesi
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
Sosyal Bilimlerde Kullanılan Temel Kavramlar
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
SOSYOLOJİDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
Yrd. Doç. Dr. Kemal DOYMUŞ K.K.E.F İlköğretim Bölümü
BİLİMSEL BİLGİNİN ÖZELLİKLERİ VE FEN - TEKNOLOJİ OKURYAZARLIĞI
PSİKOLOJİNİN ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
MODELLERDEN ÖĞRENME Enver CANER
Yorumlayıcı Paradigma ve Nitel Araştırmanın Bilimsel Araştırma Geleneğindeki Yeri Yrd. Doç. Dr. Cenk Akbıyık.
MANTIK DERSİ AKIL YÜRÜTME YÖNTEMLERİ
H.Ü. Bilgi ve Belge YönetimiBölümü
DEZAVANTAJLI VE RİSK ALTINDAKİ ÇOCUKLAR KİMLERDİR?NASIL TESPİT EDİLİR?
Bilimsel Araştırmanın Alternatifleri
BİLİMSELLİK GÜNCELLİK FAYDALILIK Öğretimde Planlama ve Değerlendirme Dersi Danışman: Prof.Dr.Mustafa ERGÜN Hazırlayan: Özlem K.GENELİOĞLU.
ÖNGÖRÜMLEME (Forecasting)
Roma Rakamları - Sayıları I = 1 II = 2 III = 3 V = 5 X = 10 L = 50 C = 100 D = 500 M = Önce gelen küçük sayı, sonra gelen büyükten çıkartılır. IV.
ARAŞTIRMA TÜRLERİ Araştırma Nedir? Araştırma Türleri
Örnekleme Yöntemleri Şener BÜYÜKÖZTÜRK, Ebru KILIÇ ÇAKMAK,
Araştırma Yoluyla Öğretim Stratejisi
EŞANLI DENKLEMLİ MODELLER. Eşanlı denklem sisteminde, Y den X e ve X den Y ye karşılıklı iki yönlü etki vardır. Y ile X arasındaki karşılıklı ilişki nedeniyle.
PHILLIPS EĞRİSİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİNDE ANALİZİ
ÇOKLU DOĞRUSAL BAĞLANTI
5 Esneklik BÖLÜM İÇERİĞİ Talebin Fiyat Esnekliği
CASE FAIR OSTER Prepared by: Fernando Quijano & Shelly Tefft.
Meta Analizinde Son Gelişmeler
ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ.
EĞİTİMDE ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ
ÖĞRENME AMAÇLARI İki değişken arasındaki “ilişki” ile neyin kastedildiğini öğrenmek Farklı yapıdaki ilişkileri incelemek Ki-kare analizinin uygulandığı.
ARAŞTIRMA TÜRLERİ.
EĞİTİMDE ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ
Araştırma Yöntemleri 3- Bilimsel araştırmanın amacı
Tefsir İlmi ve Temel Kavramları
Eğitim Psikolojisi -Eğitim Psikolojisinin Kapsamı-
IMGK 207-Bilimsel araştırma yöntemleri
İNCELEME Bilimin İşlevleri İstatistiksel Yöntemler Değişken Türleri
Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve İstatistik
Bilimsel düşünme becerileri
IMGK 207-Bilimsel araştırma yöntemleri
NİCEL ARAŞTIRMA DESENLERİ
Bilimsel Araştırma ve Bilimsel Araştırma Süreci II
NİCEL ARAŞTIRMA NEDİR? Bir amaca yönelik, belirli aşamalar içerisinde ve bir yöntem dahilinde yapılan çalışmalara araştırma denir. Araştırmacı yaptığı.
Maliye’de SPSS Uygulamaları
Bölüm 1. Regresyon Çözümlemesi
Nedensellik BBY252 Araştırma Yöntemleri Güleda Doğan
OLASILIK ve İSTATİSTİK
ARAŞTIRMA YÖNTEM ve TEKNİKLERİ
Korelasyon Analizi Yrd. Doç. Dr. İlknur KESKİN.
REGRESYON VE KORELASYON ANALİZLERİ
Bilimsel Araştırma Yöntemleri Örnekleme Yöntemleri
PSİKOLOJİDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
Yrd.Doç. Dr. Özcan PALAVAN
BİLİMSEL SÜREÇ BECERİLERİ
plan modelinin ana öğeleri
BİLİM KAVRAMI TANIMI-AMACI-SINIRLARI-ÖZELLİKLERİ
ARZ, ARZ FONKSİYONU VE ARZ EĞRİSİ
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
Bilimsel Araştırmanın Alternatifleri
SOSYAL PSİKOLOJİNİN TEMEL YÖNTEMLERİ
EĞITIME FELSEFI YAKLAŞıMLAR IDEALIZM REALİZM NATÜRALİZM PRAGMATİZM VAROLUŞÇILIK (EGZİSTANSİYALİZM)
GELİŞİM VE ÖĞRENME PSİKOLOJİSİNE GİRİŞ.
ÖLÇME DEĞERLENDİRME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ
Toplumsal Araştırma.
Araştırma Problemi Nasıl Yazılır?
Bilimsel Araştırma Yöntemleri
Nicel ve Nitel Araştırmalar
Sunum transkripti:

Araştırma Yöntemleri Nedensellik

Nedensellik Aydınlanma ve sonraki gelişmelerle yaygınlaşan pozitivist anlayış temelde nedensellik üzerinden ilerler. Bu anlayışa göre doğadaki bütün nesneler bir sebep-sonuç ilişkisi içindedirler ve bu ilişki içinde değişim gösterirler. Şayet nedensellik ilişkisini oluşturan yasalar bilinirse, bu ilişkinin sonuçlarını da açıklamak mümkün olacaktır. Örneğin yüksek bir yerden bırakılan bir cismin yere düşüşünü açıklayan yasayı anladığımızda, belirli bir yükseklikten yere bırakılan cismin düşüş hızını, yere çarpma şiddetini vb. hesaplamak mümkün olabilecektir. Sosyal bilimler de benzer bir yaklaşım sergiler: sosyal hayatı ya da ilişkileri nedensellik ile açıklamaya çalışır. Doğal alan ile sosyal alan arasındaki düzenlilikler aynı mıdır, aynı ilkelere göre mi işler? Eğitim düzeyi ile yoksulluk arasındaki ilişki ile havaya atılan cismin yere düşmesi ilişkisi benzer midir?

Nedensellik Nedensellik bağlamında bakıldığında ‘neden’ veya ‘niçin’ sorusunun peşine düşen araştırmaların hayli önemli olduğu söylenebilir. Tartışma: Bu çerçevede tanımlayıcı ve keşif amaçlı araştırmalar ile açıklayıcı araştırmaları kıyasladığımızda nasıl bir sonuca varabiliriz? Açıklayıcı araştırmalar, sosyal bir olgunun nedenlerini ve sonuçlarını ortaya çıkartmak ve bu olgu ile ilgili bir veya daha çok sayıdaki faktörün değişmesiyle o olguda nasıl bir değişimin ortaya çıkacağını tahmin etmeye çalışır.

Nedensellik Nedensellik, her olayın bir nedeni olduğu ve aynı koşullar altında aynı nedenlerin aynı sonuçları doğuracağı anlamına gelir. İki olgu arasındaki bu sebep-sonuç ilişkisine nedensel bağ veya illiyet bağı denir. Kullanım: Gündelik: Ayşe, Ali ile zengin olduğu için evlendi Sosyal bilimci: Kişinin mal varlığındaki artış, evlenebilirlik ihtimalinde artışa neden olur. Burada dikkat edilmesi gereken nokta normal kullanımda daha çok bireysel durumlarla ilgilenilirken bilimsel bir açıklamada nadiren bireysel durumlarla ilgilenilir. Sosyal bilimci daha çok toplam durumlara ve değişkenlere odaklanır (genel geçer sonuç çıkarma çabası).

Nedensellik Bir sosyal araştırmayı güçlü kılan en önemli özelliklerden birisi sonuçlarının toplumun geneline uyarlanabilmesi, yani dışsal geçerliliğidir (external validity). Bağımsız değişken, araştırma problemini etkileyen çevre ve kişi özellikleridir. Bağımlı değişken ise, bağımsız değişkenin etkisinin araştırıldığı, ona göre değişen özelliklerdir. Yani bağımsız değişken ‘neden’, bağımlı değişken ise ‘sonuç’tur. İstanbul’daki sokak suçluluğu oranı bağımlı değişken (sonuç), buna etki eden işsizlik, gelir düzeyinin düşüklüğü gibi faktörler ise bağımsız değişkenlerdir (neden)

Nedensellik işsizlik sokak suçları X Y

Nedensel açıklamalar Sadece bilimsel araştırma kapsamında değil fakat gündelik hayatta da karşılaştığımız olayların nedenlerini anlamaya çalışırız. Ailem ile aram neden sürekli iyi olmuyor. Arkadaşlarımla aram neden bozuldu? …. Sorulara cevap ararken iki nedensel açıklama tarzından bahsetmek mümkündür. İdiografik açıklama Nomotetik açıklama

Nedensel açıklamalar İdiografik açıklamalar: Bazen belirli bir olayın nedenlerini anlamak veya bir sorunu çözmek için aklımıza gelebilecek tüm nedenleri detaylarıyla sıralarız. Örneğin sözel derslerde başarılı ancak sayısal derslerde fazla başarılı olamayan birisi bunun nedenlerine dair farklı açıklamalar geliştirebilir. Benim kafam sayısal derslere fazla çalışmıyor. Sınıfın geneli zaten bu derslerde başarısız. Matematik dersinin öğretmenini sevmiyorum. Üniversitede sözel bölüm okuyacağım için sayısal derslere fazla önem vermiyorum.

Nedensel açıklamalar İdiografik açıklamada yalnızca bir kişi hakkındaki durum, yalnızca bir konu veya sadece belirli bir olay derinlemesine incelenir ve nedenleri tespit edilmeye çalışılır. İdiografik mantıkla yürütülen bir araştırmada sadece bir durum hakkında detaylı nedensel açıklamalar yapılır ancak toplumun geneline uyarlanabilecek genel geçer sonuçlara ulaşılamaz. Bu yönüyle idiografik mantık yürütmenin genelde nitel araştırmalarda kullanılan bir yaklaşım olduğunu söylemek mümkündür.

Nedensel açıklamalar Nomotetik açıklamalar: Bu açıklama tarzı ise genel durumları ve sorunları ele alarak bunlara yol açan en önemli nedenleri ortaya çıkarmaya çalışır. Sadece bir kişi, olay veya sorundan ziyade kişiler, olaylar ve sorunlar grubunu inceleyerek genele uyarlanabilecek açıklamalar geliştirmeye çalışılır. Belirli bir örnekten toplanan veriler gelişmiş istatistiki yöntemlerle analiz edilerek toplumun geneline uyarlanabilecek nedensel bağlar tespit edilmeye çalışılır. Bu tür araştırmalarda, tüm nedensel faktörler değil ancak bir veya birkaç faktör belirlenir.

Nedensel açıklamalar Toplumun geneline uyarlanabilecek fakat daha az detaylı sonuçlara ulaşmak için nomotetik; belirli bir konuyu derinlemesine incelemek için ise idiografik mantıkla araştırma problemine yaklaşılır. Açıklayıcı araştırmalar, nomotetik mantık yürütme yoluyla nedensellik bağlarını tespit etmeyi amaçlarlar.

Nedensel açıklamalar için gerekli şartlar Diğer şartlar sabit kalmak üzere (ceteris paribus), bağımlı değişkendeki değişiklik, bağımsız değişkendeki değişikliği takip ediyorsa, yani neden, sonuçtan önce geliyorsa nomotetik mantıkla nedensel açıklamadan bahsedebiliriz. Bu durumda üç nokta ön plana çıkmaktadır: 1- Bağımlı ve bağımsız değişkenlerdeki değişiklik 2- Bağımsız değişkendeki değişikliğin daha önce ortaya çıkması 3- Diğer değişkenlerin değerlerinin sabit kalması Öyleyse iki olgu arasındaki nedensel bağdan bahsedebilmek için üç şarta gerek vardır: Korelasyon Zaman sıralaması İlişkinin üçüncü bir değişkenle açıklanamaması

Nedensel açıklamalar için gerekli şartlar Korelasyon: İki değişkenin senkronize bir şekilde birlikte değişmesi, yani birlikte artması veya azalması veya birinin artarken diğerinin azalması demektir. Korelasyon tek başına nedenselliği kanıtlamaz (örneğin bir öğrencinin ayakkabı numarası ile akademik bilgisi arasında bir korelasyondan bulunabilir ancak bu bir nedensellik ifade etmez). Pozitif ve negatif ilişkide bağımlı ve bağımsız değişkenler aynı yönde değişirler. Pozitif: fakirlik ve suç oranı Negatif: ör. Caydırıcılık teorisi, suç oranı ile cezaların ağırlığı, kesinliği ve çabukluğu Korelasyon tek başına nedenselliği gösteremezse de onun yokluğunda da bir nedensellikten bahsetmek mümkün değildir.

Nedensel açıklamalar için gerekli şartlar Zaman sıralaması: nedensel bir ilişkinin tespiti için gerekli ikici şart zaman sıralamasıdır. Neden sonuçtan önce oluşmalıdır. Neden sonuç sıralamasını bulmak her zaman kolay olmayabilir. Mafya dizileri suça teşvik mi ediyor? Ya bunlardan etkilendiği söylenen kişiler zaten suça eğilimli kişilerse ve bundan dolayı dizileri izliyorlarsa? Öyleyse yapacağımız araştırmada nedenin sonuçtan önce oluştuğundan emin olmamız gerekir.

Nedensel açıklamalar için gerekli şartlar İlişkinin üçüncü bir değişkenle açıklanamaması: iki değişken arasındaki nedensel ilişki için gerekli üçüncü şart, bağımlı değişkendeki değişikliğin üçüncü bir değişkenle açıklanamamasıdır. Yani araştırmamızı öyle dizayn etmeliyiz ki sadece bağımsız değişken değiştiğinde bağımlı değişkene ne olduğunu görebilelim. Eğer üçüncü bir etken, bir dışsal değişken, söz konusu ilişkiye neden oluyorsa bu sahte bir nedensel ilişkidir.

Sahte nedensel ilişki Sahte nedensel ilişki Ayakkabı Akademik bilgi numarası Akademik bilgi Yaş

Nedensel açıklamalar için gerekli şartlar İlişkinin üçüncü bir değişkenle açıklanamaması (2): Örnek: Bebekleri leylekler mi getiriyor? Kırsal alanda leylekler çok, bebekler de çok. Leylek sayısının artışı ile bebek sayısının artışı arasındaki ilişki sahte bir nedensel ilişkidir. Bu her iki oranın artışını belirleyen başka bir faktör bulunmaktadır. O da kırsal veya kentsel karakter olabilir. Yangına müdahale eden ekip sayısı ile yangın hasarı arasındaki pozitif korelasyon, bir başka örneği oluşturur.

Ekolojik hata ve indirgemecilik Nedensel açıklamalar, incelenen analiz birimini yansıtmak zorundadırlar. Birey seviyesindeki sonuçlar birey seviyesinde toplanan verilere, gruplarla ilgili çıkarılacak sonuçlar gruplarla ilgili toplanan verilere dayanmalıdır. Analiz birimlerinin karıştırılması ekolojik hata ve indirgemeci hayalara yol açar.

Ekolojik hata ve indirgemecilik Ekolojik hata: analiz birimi olarak grup veya başka toplu birimler üzerinde yapılan incelemelere dayanarak daha alt seviyede veya birey seviyesinde sonuçlar çıkarılmasıdır. Ör. Bir araştırmacı polisin aşırı güç kullanması ile ilgili bir araştırma yapıyor. Araştırmasını şikayet dilekçeleri üzerinden yürütüyor ve üniversite mezunu polislerin olduğu müdürlüklerde şikayetlerin daha fazla olduğunu görüyor ve ‘üniversite mezunu polislerin aşırı güç kullanma olasılığı fazladır’ sonucuna varıyor. Burada veriler grup seviyesinde (il emn. md.) olmasına rağmen nedensel ilişki bireysel düzeyde kuruluyor. İndirgemeci hata: Burada da tam tersine, birey seviyesinde toplanan verilere dayanarak grup hakkında nedensel sonuçlara varıldığında bu hata ortaya çıkar. Ör. Birinci Dünya Savaşı’na bir Sırp milliyetçisinin bir veliahtı vurmasının yol açtığını iddia etmek, indirgemeci bir hatadır.

Ekolojik hata ve indirgemecilik Veri topladığınız birim Gruplar bireyler Hakkında sonuç çıkarttığınız birim İndirgemeci hata Ekolojik hata gruplar bireyler

Kaynaklar Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Ed. Kaan Böke, İstanbul: Alfa