Tahviller ve Diğer Sabit Getirili Menkul Kıymetler Yatırım Analizi Ders 6 Tahviller ve Diğer Sabit Getirili Menkul Kıymetler Hüseyin İlker Erçen

Tahviller Tahvil nedir? Anonim şirketlerin kaynak bulmak amacıyla ticaret ya da sermaye piyasası kanunlarına göre, itibari kıymetleri eşit veibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları, vadesi bir yıldan uzun borç senetidir. Hisse senedine göre, yatırımcı açısından daha az riskli olan bu araç, sabit veya değişken faizli olarak ihraç edilebilir.

Tahvillerin Özellikleri Vade Kupon Faizi ve Anapara Sermaye Kazancı Tahvillerin Geri Çağırılması (Call)

Tahvil Yatırımlarında Karşılaşılan Risker Piyasa veya Fiaz Oranı Riski Getiri Eğrisi Riski Yeniden Yatırım Riski Enflasyon Riski Likidite Riski Geri Çağırma Riski Politik Risk Borcun Ödenmemesi Riski Sektör Riski

Faiz Oranı Riski Tipik bir sabit getirili menkul kıymetin fiyatı, piyasa faiz oranının değişimine karşı zıt yöndedir. Eğer faiz oranları yükselir ise menkul kıymetin fiyatı düşer, vice versa. Sabit getirili menkul kıymeti vadesinden önce satmayı düşünen bir yatırımcı için, faiz oranlarındaki bir artış sermaye kaybının gerçekleşmesine neden olacaktır. Faiz oranı riski bir yatırımcının sabit getirili menkul kıymet piyasasında karşılaşabileceği en büyük risktir.

Yeniden Yatırım Riski Yatırım sonunda veya yatırım devam ederken elde edilen kazançlar yeniden yatırılacaksa söz konusudur. Değişkenliğin ana sebebi piyasa faiz oranlarındaki değişikliklerdir. Yeniden yatırımlarda elde edilen ek gelirler, faize faiz alınması olarak bilinir. Yeniden yatırım riski uzun süreli yatırımlarda daha büyüktür. Yeniden yatırım riski kupon oranları yüksek olan tahvillerde de büyüktür.

Geri Çağırma Riski İhraç edilen bir çok tahvilin üzerinde, tahvili ihraç edenin koymuş olduğu bir koşuldur. İhraççı, tahvilin vadesi gelmeden önce borcun tamamını veya bir kısmını yatırımcıya geri ödeme hakkına sahiptir. İhraç eden taraf bu koşulu gerektiğinde kullanılır. Eğer piyasa faiz oranları, ihraç eden kişinin tahviline ait kupon oranlarının altındaki bir değere doğru inişe geçerse bu hak ihraççı tarafından işleme konulur.

Geri Çağırmanın Üç Sakıncası; Geri çağırma koşulu taşıyan tahvilin nakit akımları bir belirsizlik içindedir. İhraççı, faiz oranları düştüğü zaman bu geri çağırma koşulunu gerçekleştireceğinden tahvil sahibi yeniden yatırım riski ile karşı karşıya kalacaktır Tahvilin sermaye değerlemesinin potansiyeli düşecektir. Geri çağrılabilir bir fiyat tahvilin fiyatı, ihraççının tahvili geri çağırabileceği bir zamandaki fiyatın üstündeki bir fiyata çıkamayabilecektir.

Borcun Ödenmemesi Riski (Kredi Riski) Sabit getirili menkul kıymeti ihraç eden taraftan kaynaklanmaktadır. İhraççı taraf ödenmesi gereken kupon faiz ödemelerini veya almış olduğu borcun ana parasını zamanında ödeyemeyebilir. Menkul kıymetlerin kalitesini sınıflandıran ticari şirketler, kalite oranını belirler (Moody’s Investor Service, Standarts & Poors Corp., Fitch Investors Service). Kredi riski, kalite oranları ile ölçülür.

Getiri Eğrisi Riski (Vade Riski) Tahvillerin vadeleri ile faiz oranları arasında zamana, enflasyon beklentisine veya risk primine bağlı ilişkiler söz konusudur. Kısa vadeli bir tahvilin faizi ile uzun vadeli bir tahvilin faizi aynı değildir. Tahvil yatırımlarında çoğu kez, farklı vadelerdeki tahviller birbirlerine alternatif olarak kullanılır. Bu durumda iki tahvilin vade-faiz ilişkilerinin dengelenme ihtiyacı öne çıkar. Getiri eğrisi riski basit yatırım kararlarından çok, faiz oranı riskini dengeleme işlemlerinde önemlidir.

Enflasyon Riski Bir menkul kıymetin nakit akımlarında enflasyon sebebi ile meydana gelen değişikliklerden ortaya çıkar. Örnek; 5 yıl vadeli ve kupon faiz oranı 7% olan tahvili satın aldığını varsayalım. Bu süredeki enflasyon oranının da 8% olduğunu kabul edelim. Bu varsayımlar altında nakit akımının satın alma gücü ne olacaktır?

Likidite Riski Likid bir menkul değer, gerçek fiyatının üzerinde veya gerçek fiyatına yakın bir değerde kolayca satılan bir varlıktır. Likidite riskinin birincil ölçütü, satıcı tarafından önerilmiş fiyatın ve alıcı tarafından teklif edilen fiyatın faiz farklarının büyüklüğüdür. Almış olduğu tahvili vade sonuna kadar elinde tutmayı düşünen bir yatırımcı için likidite riski daha az önemlidir.

Politik Risk Hükümetlerin gücü ve kararlılığı faiz oranlarının belirlenmesinde çok önemlidir. Zayıf hükümetlerin olduğu dönemlerde faizler daha fazla yükselir. Bazı durumlarda, hükümet tarafından tahvillerle ilgili çeşitli açıklamalar yapabilir.

Sektör Riski Farklı sektörlerde bulunan tahviller çevresel değişikliklere farklı cevap verirler. Nedeni; risk çeşitlerinin hepsi veya bunların bazı kombinasyonlarının tahviller üzerindeki etkileridir. Kamu kuruluşu tahvillerine karşı endüstri tahvillerinin çıkarılması İpoteğe dayalı tahvillere karşı anonim şirket tahvillerinin çıkarılması Primli tahvillere karşı iskontolu tahvillerin çıkarılması

Tahvil Piyasaları Liberalleşme (Deregulation): Kanun yapıcıların pazarları birbirinden ayırmaya yönelik yaptırımları ortadan kaldırmaları ile pazarlar arası iletişim ve alış verişin artmaya başlaması. Artan teknoloji kullanımı: Teknoloji ile dünyanın her yerindeki borsalara kolaylıkla ulaşmak, emirleri girmek, ve analizlere çok kolay bir şekilde erişmek. Finansal pazarlarda artan kurumsallaşma: Kurumsal yatırımcılar teknolojiyi daha iyi kullanmakta ve riske karşı daha akılcı yöntemler oluşturmaktadırlar.

Devlet İç Borçlanma Yönetiminin Hedefleri Borç yöneticisinin devlet adına borçlanırken hedefleri ve buna bağlı olarak nelere öncelik vereceğini belirlemesi gerekmektedir. Devletin borçlanma ihtiyacını karşılama Borçlanma enstürümanlarının ve alıcıların çeşitliliğini sağlama Devletin finansal piyasalara girişinin sürekliliğini sağlama Devlet borç yönetiminin hedefleri Yeni ihraç işlemlerinin etkin yönetimi Etkin bir borç yönetimi sağlama İkincil piyasaların gelişmesine katkıda bulunması Borçlanma operasyonlarının piyasalar üzerindeki istenmeyen etkilerini en aza indirme Dengeli bir vade yapısına ulaşma Para politikası ile uyum sağlama

Devlet İç Borçlanma Senetleri Devletin cari yıl bütçe kanununa dayanarak bütçe açıklarının finansmanı amacıyla çıkartmış olduğu borçlanma senetleridir. Devlet İç Borçlanma senetlerinden vadesi bir yıldan az olanlar Hazine Bonosu, vadesi bir yıldan uzun olanlar ise Devlet Tahvili olarak tanımlanır.

Devlet Tahvilleri 1 Yıldan uzun vadeli borçlanma ihtihaçlarını karşılamak için Hazine Müsteşarlığı tarafından çıkarılan borçlanma senetleridir. Devlet tahvilleri 1, 1.5, 2, ve 3 yıl vadeli olarak ihraç edilirler ve 6 ayda bir faiz ödemesi yaparlar. Vade sonunda nominal değer ile iskontolu satış değeri arasındaki fark faiz geliri olarak rotaya çıkar. Vadesi 1 yıldan daha uzun vadeli olan devlet tahvilleri ise 6 ayda bir kupon ödemesi yaparlar.

Hazine Bonoları Hazine bonoları kamunun kısa vadeli borcunu ifade eden menkul kıymetlerdir. 13 hafta, 26 hafta, 39 hafta, ve 52 haftalık vadeler ile ihraç edilirler. Hazine bonolarının en kısa vadeli menkul kıymetler olması, geri ödeyememe risklerinin olmaması, gelirlerinin vergilerden muaf olması ve devlet ihalelerinde teminat olarak kabul edilmeleri gibi nedenlerle hazine bonoları piyasası geniş ve rekabetçi menkul kıymetler piyasası haline gelmiştir.

Devlet İç Borçlanma Senetlerinin Satış Yöntemi Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu ihaleyle satılmakta ve dolayısıyla faiz arz ve talebe göre belirlenmektedir. İkinci el piyasasında ise bu menkul değerlerin faizi tamamen pazarlıkla belirlenmekte ise de bazı faktörlerde etkili olmaktadır. Hem fiyat hem de miktar teklifleri alıcıların kararına bırakılmış olup, Hazine satacağı miktarı gelen tekliflere ve kendi nakit ihtiyacına göre beklenmektedir. Hazinenin kestiği miktara denk gelen ortalama faiz oranı ihalede oluşan faiz teklifi verenler ihaleyi kazanmaktadır. Hazine ihalelere piyasa yapıcısı olarak seçtiği bankalara bazı imtiyazlar bağlanmakta, bunun karşıkığında piyasa yapıcıları tahvil piyasasında ikinci piyasanın gelişmesine katkı vermketedirler.

Repo ve Ters Repo Sabit getirili menkul kıymetlerin geri alma taahüdü ile satımına repo, Geri satma taahüdü ile alımına ters repo denir. Repo Araçları; Devlet Tahvilleri Hazine Bonoları Banka Bonoları ve Banka Grantili Bonolar Kamu Ortaklığı İdaresince ihraç edilen borçlanma senetleri Varlığa dayalı menkul kıymet hariç Menkul Kıymet Borsaları veya örgütlenmiş piyasalarda işlem gören veya borsada tescil edilmiş olan borçlanma senetleri

Ödev Tahvillerin hisse senetlerinden farkları nelerdir? Açıklayınız. Tahvil yatırımlarında karşılaşılan başlıca riskler nelerdir? Açıklayınız. Kuponlu tahville kuponsuz tahvil arasındaki farkı belirtiniz.