Araştırma Yöntemleri 1- Giriş: Bildiğimiz Şeyden Nasıl Emin Olabiliriz? Neden Araştırma Yöntemleri?

Bildiğimiz şeyleri gerçekten bildiğimizden nasıl emin olabiliriz?

Gezi olayları ile ilgili yapılan araştırmalar üzerine bir değerlendirme ahrolsun-bagzi-veriler/ ahrolsun-bagzi-veriler/

Gündelik hayatta bilgi bombardımanı TV Radyo Billboard Cep telefonları Kataloglar, gazeteler İnternet icat edildi…? İnternet ile her an ağa bağlı hayatlar..

Araştırma yöntemleri dersine ne gerek var? İhtiyacımız olan bilgileri tüm bu farklı kanallardan kolayca sağlayamaz mıyız? Dolaşan bilgilerin büyük bir kısmı yanlış bilgiden oluşuyor. – Yakınlarda bir TV programına konuk olan müzisyen Haluk Levent sanal alemde özellikle ‘sözlük’lerde kendisiyle ilgili hayali şeylerin yazıldığından yakınmaktaydı (korsan kitap satıcılığı gibi). – Tolga Abi – Hugo olayı

Bilgi deryasıyla karşılaştığımızda hangi bilginin doğru, hangisinin güvenilir olduğunu nasıl bileceğiz? Bu soruya cevap verebilmek için bilginin farklı kaynaklarına ve bu kaynaklardan bazılarının diğerlerine göre daha güvenilir olup olamayacağına bakmak gerekiyor

Bilgi kaynakları Deneyim: görmek, duymak, koklamak, tatmak, dokunmak Başkalarıyla aynı fikri paylaşmak (görüş birliği) Mantık: Tüm insanlar ölümlüdür. Ayşe bir insandır. Ayşe ölümlüdür. (bu bilginin geçerliliği ilk iki önermenin doğru olmasında bağlıdır) (insanları kesmek suçtur, cerrahlar insanları keser, cerrahlar suçludur)

Zamana dayalı bilgi: Geleneksel bilgi: Bir bilgiyi defalarca ve uzun süre duyduğumuzda onun doğru olduğuna kolayca ikna oluruz. Ancak bir fikrin ya da inancın ‘yaşı’, başlı başına onun kesinliğine, geçerliliğine kanıt olabilir mi? – Ör. Dünyanın uzun süre düz olduğuna inanılması ya da dünyanın evrenin merkezi olduğuna inanılması. – Benzer şekilde 15. yüzyıla kadar dünya, evrenin merkezi sanılıyordu ve bu fikre karşı bir fikir öne sürmek akla gelebilecek bir şey değildi.

Ehliyete dayalı bilgi: uzmanlık bilgisi: Uzmanların verdiği bilgiye bağımlı olma? ‘Uzman-bağımlı toplum’ muyuz? Bu konuda ilk akla gelen grup finans uzmanlarıdır. Onları açıklamaları kesin doğru kabul edilir (bunlara göre yatırımlar yapılır) Otoriteye / bilirkişiye karşı sorgusuz olmaya dair en bilindik örnek (Stanly) Milgram Deneyi’dir Uzmanlık bilgisi yanılmaz değildir: bkz. Meteorologların tahminleri, seçim tahminleri, finans tahminleri Uzmanlık bilgisi bazen de bilinçli bir biçimde yanlış kullanılır: ABD’nin Vietnam savaşı boyunca oluşturmaya çalıştığı olumlu tablo, sigara firmalarının sağlığa zararlı olmadığına yönelik tütün tanıtımları

Daha riskli bilgi kaynakları: Sağduyu ve sezgi. Sağduyu (gündelik bilgi), kendi tecrübelerimizden kaynaklanan bilgidir, pratiklerden kaynaklanır (neredeyse tüm insanlarda – common- bulunan algı, kavrayış ve yargılama becerisi): Örneğin yemek hazırladığımızda üç yaşındaki çocuğumuzu kişi sayısına katmayız (sağduyu bilgisine dayanarak). Yine sağduyu bilgisi bize örneğin evlenmeden önce vuran birisinin evlendikten sonra da vuracağını işaret eder. Sezgi, doğrudan bilgi olarak düşünülebilir: içgüdüsel ve herhangi bir entelektüel kaynak kullanmadan. Sezgilerime çok güvenirim, sezgilerim hiç yanılmaz, sezgilerim beni yanıltmaz: kırmızı kablo mu mavi kablo mu? Bu bilgi kaynağı da hatadan azade değildir. Çünkü sağduyu temelde kişisel deneyimlere dayanır ve genellemeye uygun olmayabilir. Bize uyan bir kalp ilacı eşimize de uyar mı acaba? Aynı şey sezgi için de geçerlidir: fiziksel alemde bu bilgi türünün geçersiz olduğu sayısız örnek sunmak mümkündür: sezgilerim Fırtına’nın birinci geleceğini söylemişti ama o, yarışı kazanamadı (Ganyan).

Tüm bu bilgi kaynakları, bilginin eleştirilmeden kabul etme eğilimini göstermektedir: uzun süre mevcut olan bir fikir, uzmanlarca öne sürülen bir bilgi ve tecrübelerden veya duygulardan kaynaklanan bir veri yanlış / hatalı da olsa ‘doğru’ olarak kabul edilebilmektedir (eleştiri yok). Bu anlamda burada bahsedilen tüm bu kaynaklardan farklı olan bir kaynak daha var: bilim – Bilim ve bilimsel araştırma yöntemleri, bir bilgi ‘tam doğru’ bilgi olarak kabul edilmeden önce onun eleştirel bir biçimde değerlendirilmesini öngörür.

Güvenilir bir bilme yolu olarak bilim: Eğer en nitelikli bilgiyi elde etmek istiyorsak, bilme yolu olarak bilimsel yöntemle meşgul olmamız gerekiyor. Anlaşılabilir bir araştırma yöntemi, bizlere bilginin eleştirel müşterileri olmamız gerektiğini vaaz eder. Araştırma yöntemlerini anlamak, her gün karşı karşıya olduğumuz bilgi yığınlarını değerlendirme imkânı verir.

Kökler Bilim kelimesine karşılık gelen kelimenin kökeni dış dünya hakkındaki bilgiye işaret eden Latince bir kelime: scientia Genel olarak bilim, dünya hakkında, doğal dünya ve sosyal dünya hakkındaki bir soruşturmadır. Peki bu tip başka soruşturmalar yok mu? – Bilimi bunlardan ayıran nedir? (sunumun sonunda bunlara değineceğiz)

Bilimin dayanağı olan duyulara dayalı verilere yönelik algı hep böyle miydi? – Antik filozofların peşinde düştükleri bilgi yanlışlığı söz konusu dahi olmayacak bilgi türüydü (episteme). – Yani hakikat arayışı – Hakikat bilgisi duyularla elde edilen veriler olamazdı, çünkü bu tür veriler sürekli değişim halindedir. – Platon’a göre değişim bozulma demekti. oysa önemli olan değişmeyen şeylerdir, çünkü değişmesi- bozulması sözkonusu olan nesneler hakkında değişmeyen bilginin oluşması mümkün değildir. İnsan ancak değişmeyen nesneler hakkında değişmeyen bilgilere sahip olabilir.

Bunda dolayı Platon’a göre düşünme algıdan daha üstündür çünkü hep daha doğrudur. Algıların insan sağladığı şey kanıdır (doxa). Düşünmenin insana sağladığı şey ise bilgidir (episteme). Dolayısıyla Platon, konusu fizik nesneler olan duyuların insana sağladığı şeye bilgi bile demez. – Çünkü bilgi ancak ideler hakkında olabilir (yani düşünülür nesneler hakkında).

Bu gelenek ortaçağlarda da sürdü: hem Platon’cu hem de Aristotelesçi filozoflar kaynağa bakarak bilgiyi ikiye ayırdılar: – Duyulara dayalı bilgiler (ancak bunlar yanıltıcı olabilirler ve dolayısıyla güvenilmezlerdir) – Tanrı hakkında bilgiler ile matamatik ve mantığın bazı ilkeleri

Aydınlanma Aydınlanma, bilginin ancak doğa hakkında olabileceği düşüncesini yerleştirdi. – Dolayısıyla ilahiyatla ilgili bir bilimsel alanın olamayacağına karar verildi. – Doğa hakkındaki bilgi ise kesinlikle kanıtlanmalıydı. Aydınlanma nedir?

Bilim nedir? Olguları açıklamaya çalışan bir yanıyla eylemsel (gözlem, deney, sayım, ölçüm vb.) öbür yanıyla zihinsel (kavram, hipotez, tümevarım ve tümdengelim çıkarım) bir etkinliktir. Bilim olgudan kurama gider Olgular hakkında doğrulanabilir kuramlar geliştirir

Bilimin özellikleri Olgusaldır Mantıksaldır (çelişkisiz ifadeler) Objektiftir (nesnel sonuçlar) Eleştireldir (her kuram yeni olgular karşısında değiştirilebilir) Genelleyicidir Realisttir (dış dünya özneden bağımsızdır) Rasyonalisttir (dünya anlaşılabilir, akla uygun bir dünyadır) Nedenselcidir (doğadaki tüm olgular arasında neden sonuç ilişkisi vardır) Nicelcidir (her şey ölçülebilir)

Bilim, metodolojik prosedürler izleyerek hataları azaltma veya kontrol etme amacıyla diğer kaynaklardan farklıdır. Örneğin bilimsel yaklaşım, dünyayla ilgili her hangi bir tezi desteklemek için ampirik (deneysel) kanıtlar talep eder. – Örneğin: X çayı sağlığa zararlıdır, çünkü internette öyle okudum. Bu ifade bilimsel açıdan oldukça problemlidir, çünkü kanıta dayanmamaktadır. Bilimsel bilgi, bir tezin geçerliliği için duyumsal / deneysel kanıtlar ister. Bilim, bu deneysel kanıtları toplarken bizden sistematik, metotlu kuralları izlememizi talep eder (sistematik olmayan yöntemlerin güvenilirliği azdır). Yine bilim, tezimizin güvenilir olabilmesi için, tezimizi desteklemek için bulduğumuz kanıtların başka araştırmalarda da tekrarlanmasını ister.

Bilginin eleştirel müşterileri olmak için araştırma yöntemlerini kullanmak Çok azımız bilgi üretiminde yer alırken hepimizin bu bilginin tüketilmesi sürecine dahil olduğumuzu söylemek mümkün. Bundan dolayı da araştırma yöntemlerini öğrenmeyi bir kişisel gelişim / nitelik güçlendirme meselesi olarak görmek mümkündür. Çünkü bilgi çağında her yerde karşı karşıya olduğumuz bilgi yığınlarını değerlendirebilme yeteneği hayati bir niteliğe dönüşmüş durumdadır. Bilgiyi değerlendirebilme yeteneğimiz doğrudan araştırma yöntemleri bilgimizle bağlantılıdır.

Dikkatli bir bilimsel araştırmanın ürünü olan bir bilgi daha az hatalı olma eğilimindedir. Sonuçta araştırma yöntemleri anlayışınız alacağınız bazı kritik kararlarda size yardımcı olacaktır: – Cep telefonu kullanmak gerçekten tehlikeli midir? – Hangi tedavi yöntemi benim için daha iyidir? – Organik sebze ve meyvelere daha fazla para ödemek için iyi bir sebep var mı? Tüm bu sorulara ve sıralanabilecek birçok başka soruya vereceğiniz yanıtlar büyük ölçüde göreli bilginin niteliğini değerlendirebilme yeteneğinize bağlı olacaktır.

Kaynak Ruane, Janet M (2005). Essential of Research Methods: A Guide to Social Science Research, Blackwell Güzel, Cemal (2010). Bilim Felsefesi, İstanbul: Kırmızı Özlem, Doğan (2010). Bilim Felsefesi, İstanbul: Notos Büyüköztürk, Şener. Ebru Kılıç Çakmak, Özcan Erkan Akgün, Şirin Karadeniz, Funda Demirel (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Pagem Akademi