PATOLOJİK PSİKOLOJİ DERSİ Dr.Ayhan Çakıcı Eş Psk. Danışman

4- Rezidüel Şizofreni Bir ya da birkaç aktif şizofrenik depreşmeden sonra daha çok negatif belirtilerin baskın olduğu süreğen şizofrenik bozukluktur. Duygu küntlüğü, vurdumduymazlık, girişim ve eylem azlığı, toplumdan kopukluk, düşüncede somutlaşma ve fakirleşme, kendine iyi bakmama belirtileri vardır. Sanrı ve varsanılar öne çıkan belirtiler değildir.

5-Ayrışmamış Şizofreni Şizofreni tanısını koyduracak belirtiler bulunur, fakat bu belirtiler pafanoid, dezorganize, katatonik türlerden birinin tanısını koyduracak biçimde ayrışmış değildir. Ancak yukarıdaki alt tiplerden hiçbirisi tam olarak ayırt edilemezse bu tanı konur. Diğer tiplerden örneklemeler veren bu tipte hastalığın karışıklığı yanında davranış karışıklığı da vardır. Hasta tamamiyle karma bir şizofreni tablosu çizmektedir.

6-Şizotipal Şizofreni Şizotipal bozukluk gizli şizofreni sınır şizofreni psödonevrotik şizofreni prepsikotik şizofreni tanımlarını içerir. Şizotipal bozuklukta; dışa vuran davranış ve görünümde bir başkalık acayiplik kişiler arası ilişkilerde çekingenlik duygulanımda soğukluk ve iticilik gerçek sanrı derecesine varmamış acayip fantastik düşünceler cinsel ve saldırgan düşünce saplantıları depersonalizasyon ve derealizasyon duyguları yanılsamalar ile belirli yarı psikozların ortaya çıkması görülür. Bu bozukluk süregendir. Çok sık olmamakla birlikte bazen açık şizofreniye dönüşebilir. Kalıtımsal yüklülük vardır

2-ŞİZOAFFEKTİF BOZUKLUK Şizoaffektif bozuklukta hem şizofreni, hem de affektif bozukluk (duygudurum bozukluğu) özellikleri vardır. Aralıksız süregiden bir hastalık dönemi sırasında kimi zaman şizofreni için A tanı ölçütlerini karşılayan semptomlarla eş zamanlı olarak ya bir major depresif sendrom ya da bir manik sendrom olur. Hastalığın ayni dönemi esnasında belirgin duygudurum semptomlarının olmadığı en az 2 hafta boyunca hezeyanlar ya da halüsinasyonlar bulunur.

3-ŞİZOFRENİFORM BOZUKLUK Garip olan hezeyanların, halüsilasyonların ve dezorganize davranış ile konuşmaların görüldüğü şizofreni türüdür. Bu hastalığın özelliği negatif belirtilerin olmaması ve sosyal işlevsel bozuklukların görülmemesidir. Hastalığın belirtileri 1 aydan uzun 6 aydan kısa sürmelidir.

4-KISA PSİKOTİK BOZUKLUK Hezeyanlar, halüsinasyonlar ve dezorganize davranış ve konuşmaların görüldüğü türdür. Bu hastalığın süresi en az 1 gün olabilir ama hastalık 1 aydan az sürer. Bu bozukluğun esas olarak psikolojik kökenli olduğu kabul edilir. Sosyal ve biyolojik etkenler katkıda bulunuyor olabilir. Olguların önemli bir bölümünde kişilik bozukluğuna rastlanır. Gerçek kısa psikotik bozukluğun nadir olduğu, olguların büyük kısmının takip sonucunda şizofreni tanısı aldığı bilinmektedir.

5-HEZEYANLI (PARANOİD) BOZUKLUK En az 1 ay boyunca garip olmayan hezeyanların görüldüğü bozukluktur.Bu bozuklukta sadece bir tek tip hezeyan görülür bu yüzden şizofreni teşhisi konmaz. Halüsinasyon görülmez. -Düşmanlık (perseküsyon) veya kıskançlık hezeyanları ağırlıktadır. Hasta hezeyanlarına uygun, sarsılmaz bir inançla, davranışlarını sürdürdüğünden bariz bir mantık ve düşünce bozukluğu göstermez. Anksiyete ve depresyon halleri görülmez. Kendilerine güvenen, zeki ve kabiliyetli olduklarına inanan kimselerdir.

6-PAYLAŞILMIŞ PSİKOTİK BOZUKLUK O sırada yerleşik bir hezeyanı olan başka bir kişi ya da kişilerle yakın ilişki çerçevesindeki bir bireyde hezeyan gelişmesi olarak tanımlanır. Bu psikiyatrik bozukluk, hezeyanların bir bireyden diğerine aktarılması ile karakterizedir. Kişiler uzun zamandır birbirleriyle yakın ilişkide olan ve tipik olarak nispeten sosyal izolasyon halinde birlikte yaşamaktadır.

7-MADDE KULLANIMINA BAĞLI PSİKOTİK BOZUKLUK Madde kelimesi tıbbi endikasyonu dışında kullanılan ilaçları ve bir çok kimyasal maddeyi tanımlamak için kullanılmaktadır. Sigara, alkol, esrar, kokain, kafein, opioidler, halüsinojenler (LSD, esctasy),  inhalanlar (benzen, toluen), sedatif hipnotikler ve diğer bir çok psikoaktif maddeler bu isim altında yer almaktadır. Maddeler  zihinsel ve  davranışsal aktiviteleri etkileyerek nöropsikiyatrik belirtilere, böylece psikiyatrik bozukluklara neden olmaktadır. Madde kullanımında belirgin halüsinasyonlar ve hezeyanlar görülebilir.

8-GENEL TIBBİ DURUMA BAĞLI PSİKOTİK BOZUKLUK Bazı tıbbi durum ya da rahatsızlıklar psikotik bozukluklara yol açabilir. Bunlardan bazıları; 1.Beyin Tümörleri 2.Kanser 3.Guatr 4.Endokrin Problemleri(Şeker düşmesi) 5.Epilepsi (Sara) 6.Karaciğer ve Böbrek Hastalıkları 7.Enfeksiyonlar (Menenjit) 8.Bunama

DSM-IV Tanı ölçütü:   A.Belirgin hallüsinasyonlar ya da hezeyanlar B. Öykü, fizik muayene veya laboratuar bulgularından elde edilen verilerde bu bozukluğun genel tıbbi durumun doğrudan fizyolojik bir sonucu olduğuna ilişkin kanıtlar vardır. C. Bu bozukluk başka bir mental bozukluk olarak daha iyi açıklanamaz. D. Bu bozukluk sadece deliryumun gidişi sırasında ortaya çıkmaktadır

Genel tıbbi duruma bağlı psikotik bozukluğun teşhisi koyması için bazı şartların sağlanması gerekir. a)Fiziki muayene ya da laboratuvar bulgularından elde edilen verilerde, psikotik bozukluğun, genel tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik bir sonucu olduğuna ilişkin kanıtlar vardır.Eğer orada ilişki yoksa temporal ilişki denilen ilişki olmalıdır.Yani hastalığın başlangıç , alevlenme ve yatışma(düzelme) dönemi ile psikotik bozukluğun ilerlemesi ayni dönemde olmalıdır. b)Tıbbi özelliklere bakılır. Hastalık normal bir seyirde gidiyorsa ve hiç beklenmeyen bir dönemde 60-70 yaşlarında başlıyorsa ya da hiç ilişkisiz halüsinasyonlar bir anda başlayıp bir anda bitiyorsa o zaman tıbbi bir durum söz konusudur. Psikotik bozukluktan bu durumda söz edilemez.

9-BAŞKA TÜRLÜ ADLANDIRILMAMIŞ PSİKOTİK BOZUKLUK Başka türlü tanımlanamayan rahatsızlıklara ya da A tipi bozukluk denir. Bu bozukluk özgül bir tanı koymak için bilginin yetersiz ya da çelişkili olduğu psikotik semptomlara ya da herhangi bir özgül psikotik bozukluk için tanı ölçütlerini karşılamayan psikotik semptomlar gösteren bozuklukları kapsar.

DUYGUDURUM (MİZAÇ) BOZUKLUKLARI Bipolar Bozukluklar(İki Uçlu Duygu Durum Bozukluğu): -Mizaç bozukluklarında kişi şiddetli biçimde depresif ya da manik (aşırı bir biçimde çoşkulu) olabilir ya da mani dönemlerinin yanı sıra depresyon dönemleri yaşanabilir. -Hem mani halinde hem de depresif durumda kişinin işlevsel hayatında bozulmalar olur.

BİPOLAR BOZUKLUK En az bir haftadır süren yükselmiş duygudurum, psikomotor taşkınlık ve irritabiliteyle manik epizodları ve depresif epizodları içeren bozukluk.Hasta epizodlar arasında  tamamen normaldir . Manik depresif sendromlarla birlikte psikotik belirtilerde görülebilir. Mizaç Bozukluklarında üç çeşit epizod görülür. 1-Manik Epizod 2-Depresif Epizod 3-Miks Epizod

1-Mani (Manik Epizod)Halinde Kişide; -Artan enerji, aktivite, yerinde duramama -Aşırı "yüksek", aşırı iyi, öförik duygudurum -Aşırı alıngan (irritable) olma -Uçuşan düşünceler ve çok hızlı konuşma, bir fikirden diğerine atlama -Dikkat dağınıklığı, konsantrasyon güçlüğü -Çok az uyku ihtiyacı -Kişinin yetenekleri ve güçleri konusunda gerçekçi olmayan inançlar -Zayıf karar verme yetisi

-Para Harcama Çılgınlığı -Normalden farklı geçici davranışlar -Cinsel güç artışı -Uyuşturucu, özellikle kokain, alkol ve uyku ilaçları kullanımı -Kışkırtıcı, davetsiz veya saldırgan davranışlar -Herhangi bir şeyin yanlış olduğunu kabul etmeme Eğer bu belirtilerden 3 veya daha fazlası günün çoğunda mevcutsa ve 1 hafta yada daha uzun bir süre neredeyse her gün sürüyorsa manik bir epizot teşhis edilir.

2-Depresif (Depresif Epizod)Durumda İse; -Geçici bir üzgün, endişeli ve boş duygudurum -Umutsuzluk ve kötümserlik duyguları -Suçluluk, değersizlik veya acizlik hissi -Seks dahil daha önce zevk alınan aktivitelere olan ilginin kaybı -Enerjinin azalması, bitkinlik veya "yavaşlama" duyguları -Konsantrasyonda, hatırlama ve karar vermede güçlük durumu -Yerinde duramama (huzursuzluk) veya alınganlık

-Aşırı uyuma veya uyuyamama -İştah değişimi ve/veya istemeden kilo alma veya verme -Fiziksel bir hastalık veya yaralanma nedeniyle olmayan kronik ağrı veya iyileşmeyen başka bedensel belirtiler -Ölüm özkıyım düşünceleri veya özkıyım teşebbüsü Bu belirtilerin en az beşi gün boyunca sürer ve 2 hafta yada daha uzun bir zaman boyunca devam ederse depresif bir epizot teşhis edilir.

3-Miks Epizod: Bununla birlikte, bazı insanlarda, mikst (karma) bipolar denilen durumda mani ve depresyon belirtileri birlikte görülebilir. Karma durum belirtileri çoğu kez ajitasyon, uyku sorunları, iştahta önemli değişimler, psikoz ve özkıyım düşüncelerini içerebilir. Bir insan çok üzgün, umutsuz bir duygudurumdayken aynı zamanda aşırı enerjik de olabilir.

Bipolar Bozukluğun Seyri Nasıldır? Mani ve depresyon epizotları genellikle hayat boyunca tekrarlar. Bipolar bozukluğu olan insanların çoğunluğu ataklar arasında atak belirtileri göstermez, Tedavi görülmesine rağmen hastaların küçük bir oranı remisyona girmez ve kronik semptomlar yaşamaya devam eder. Hastalık önce mizaç bozukluğu yani mani, depresif veya miks epizodla görülmeye başlar, daha sonra A kriterleri görülmeye başlar ve bu belirtiler hastalık bittiği anda kaybolur.

Mizaç Bozukluğu Türleri 1-Depresif Bozukluklar: (Tek Uçlu) a)Major depresyon b)Distimik bozukluk c)Başka türlü adlandırılmamış depresif bozukluk 2-Bipolar Bozukluk: a)Bipolar I Bozukluk b)Bipolar II Bozukluk c)Siklotimik Bozukluk d)Başka türlü adlandırılmamış bipolar bozukluk e)Antidepresanlara bağlı bipolar bozukluk 3-Madde Kullanımına Bağlı Bozukluk 4-Genel Tıbbi Duruma Bağlı Bozukluk 5-Başka Türlü Adlandırılmamış Bozukluk

Kaynak Psikolojik Danışma Kuramları / Ersin Altıntaş ve Mücahit Gültekin Aktüel Yayınları.