HUKUKTA BİLGİ YÖNETİMİ BBY 369 4- Türk Yargı Sistemi Nazan Özenç Uçak 2015-2016 Güz

YARGI Yargı devletin üç fonksiyonundan birisidir (Yasama- Yürütme-Yargı) Yargı uyuşmazlıkları ve hukuka aykırı konuları çözümler Yargı yetkisi bağımsız mahkemelerdedir Yargı birliği ve yargı ayrılığı olarak iki farklı sisteme dayanır Yargı birliğinde kamu ve özel hukuk ayrımı yoktur (Anglo-Sakson ülkeler) Yargı ayrılığı sisteminde kamu ve özel hukuk adli ve idari mahkemeler tarafından uygulanır (Avrupa ülkeleri, Türkiye)

Türk Yargı Sistemi Roma /Germen (Kıta Avrupası) hukuk sistemine dayanmaktadır. Yargı ayrılığı sistemi benimsenmiştir. Pek çok yargı koluna ayrılmaktadır Büyük ölçüde Fransız yargı sistemine dayanır.

Yargı ile ilgili terimler Yargı kolu: kararları aynı yüksek mahkemede temyiz edilen mahkemelerin oluşturduğu düzen Yüksek mahkeme: kesin hüküm verme yetkisine sahip mahkeme Kesin hüküm: itiraz, temyiz edilemeyen karar

Türk Yargı Sisteminin Gelişimi... 1. İslamiyetin kabulünden önceki dönem, 2. İslamiyetin kabulünden sonraki dönem, bu dönemi kendi içinde a) Tanzimat fermanının ilanına kadar olan dönem b) Tanzimat dönemi olarak Cumhuriyetin kuruluşuna kadar olan dönem 3. Cumhuriyet dönemi hukuku

Türk Yargı Sisteminin Gelişimi.. Modern Türk hukukunun gelişimi II Mahmut dönemine kadar uzanmaktadır. II Mahmut Şeriat ile bozulan devlet –vatandaş ilişkilerinin yeniden düzenlenmesi Yerine geçen oğlu Abdülmecit zamanında Tanzimat fermanıyla birlikte Fransa’dan alınan ceza ve ticaret yasalarının uygulanmasına başlandı. 1868 tarihinde «Şurayı Devlet» (Danıştay) kuruldu. 1876 da ilk yazılı anayasa ilan edildi.

Türk Yargı Sisteminin Gelişimi.. 1879 yılında ilk hukuk okulu olan “Mekteb-i Hukuk-i Şahane” açıldı. 1900 da ilk üniversite “Darülfünün” ün kurulması ile hukuk eğitimi kurumsallaştı. Cumhuriyet dönemi şeriatın bütünüyle terk edildiği ve çağdaş anlamda hukuk sisteminin uygulandığı dönemdir. 1921 ve 1924 anayasası hazırlanmıştır.

Türk Yargı Sisteminin Özellikleri Bugünkü Türk yargı sistemi “resepsion” olarak nitelenen yabancı yasaların aynen alınması esasına dayanmaktadır. 1926 yılında İsviçre’den “medeni kanun” İtalya’dan “ceza kanunu” Almanya’dan “ticaret kanunu” ve “ceza yargılama kanunu” alındı. 1961 ve 1982 yıllarında anayasalar yeniden hazırlandı.

Türk Yargı Sisteminin Yapısı Yagı Kolu Yüksek Yargı Organı Anayasa Yargısı İdari Yargı Adli Yargı Askeri Yargı Mali Yargı Uyuşmazlık Yargısı Anayasa Mahkemesi Danıştay (Temyiz) Yargıtay (Temyiz) Askeri Yüksek İdari Mahkemesi (Temyiz) Askeri Yargıtay (Temyiz) Sayıştay Uyuşmazlık Mahkemesi

Anayasa Yargısı Yasaların Anayasaya uygunluğunu denetler. Kuvvetler ayrılığının sağlaması, anayasanın üstünlüğünün, hukuk devleti ilkelerinin ve insan haklarının korunması esasına dayanır. Denetim Anayasa mahkemesince yürütülür. Türkiye’de ilk 1961 anayasasında yer verilmiştir.

Anayasa Mahkemesi Özel mahkemedir 1982 Anayasası ile kanunların Anayasaya uygunluğunu denetlemekle görevlidir. Denetim iki yoldan yapılır İptal Davası Yolu Bir kanunun iptali İtiraz Yolu Görülen bir davaya uygulanan hükmün iptali Kişisel başvuru Kişisel hak ve hürriyetlerin ihlalinde

Anayasa Mahkemesi Kararları Kararları kesindir, temyiz edilemez. Gerekçeleri yazılmadan açıklanamaz. Resmi Gazetede yayımlandıktan sonra geçerlilik kazanır. İptal edilen kanun kararı RG yayımdandıktan sonar yürürlülükten kalkar. İptal kararı geriye işlemez. Tüm yargıyı, kişi ve kurumları bağlar.

İdari Yargı İdari makamların faaliyetlerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümlendiği yargıdır. Kapsamına merkez ve taşra devlet teşkilatı, belediyeler girer. İdari mahkeme kararları Danıştay’da temyiz edilir. Bu mahkemelerin yargılama usulleri ve çalışma yöntemleri “İdari Yargılama Usulu kanunu” ile belirlenmiştir.

İdari Mahkemeler Kendi içinde iki dereceli olarak örgütlenmiştir. A-İlk Derece Mahkemeleri 1. İdari mahkemeler 2. Vergi Mahkemeleri B-Üst Derece Mahkemeleri 1. Bölge İdare mahkemesi İdare ve vergi mahlemelerinin kararlarına yapılan itiraz ve iki mahkeme arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarına bakar 2. Danıştay Temyiz amaçlıdır. Verilen kararları inceler, yetki ve içtihatlar arası uyuşmazlıkları çözer.

Adli Yargı Kapsamı en geniş yargı koludur (diğer yargı koluna girmeyen her tür uyuşmazlık bu yargı koluna girer) Bir suçun işlenip işlenmediği, kim tarafından işlendiği, müeyyidesinin ne olacağını araştırır. Suçun niteliğine göre davalar farklı mahkemelerde görülür. Soruşturma ve kovuşturma aşamalarını içerir. Soruşturma savcı tarafından yapılır. Kovuşturma yetkili mahkeme tarafından iddia ve savunmanın katılımıyla yapılır.

Adli Mahkemeler İki dereceli yapılanır. A-İlk Derece Mahkemeleri 1. Hukuk Mahkemeleri a)Sulh Hukuk Mahkemeleri b)Asliye hukuk Mahkemeleri 2. Ceza Mahkemeleri a)Sulh Ceza mahkemeleri b)Asliye Ceza mahkemeleri c)Ağır Ceza Mahkemeleri B-Üst Dereceli Mahkeme 1. Yargıtay

Askeri Yargı 1. Askeri Ceza Yargısı 2. Askeri İdari Yargı Kendi içinde ikiye ayrılır 1. Askeri Ceza Yargısı A- İlk Derece Mahkemeleri 1. Disiplin Mahkemeleri 2. Askeri mahkemeler B-Üst Derece Mahkemesi 1. Askeri Yargıtay 2. Askeri İdari Yargı Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (AYİM)

Mali Yargı Kurumların harcamalarının denetimi ve sorumluların tazminata mahkum edilmesinden sorumludur. Sayıştan bu hesapları inceler. Sayıştay’ın yargı kararları kesindir, bir başka merciye karşı başvuru yapılamaz

Uyuşmazlık Yargısı Yargı kolları arasında görev ve hükümle ilgili uyuşmazlıklara bakan yargı koludur. Uyuşmazlık Mahkemesi Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay yargıçlarından oluşur. Verdiği karar kesindir.