Yrd.Doç.Dr. Mehmet KARATAŞ Tıp Tarihi ve Etik AD Antik Mısır’da Tıp Yrd.Doç.Dr. Mehmet KARATAŞ Tıp Tarihi ve Etik AD

Antik Mısır Medeniyeti MÖ 3100-332 yılları arasında hüküm sürmüşlerdir. Büyük İskender’in Mısır’ı almasıyla bu medeniyet son bulmuştur.

Antik Mısır Medeniyeti Mısırlılar birçok tanrıya tapmıştır. Bu tanrıların çoğu hayvan ya da kısmen hayvan formundaydı. Aynı zamanda hayvana tapma Mısır geleneğinin bir parçasıydı. Büyü günlük hayatta önemli bir rol oynuyordu.

Tıbbi Papirüsler Tıbbi papirüsler Mısır tıbbı hakkında bilgi edinmemizi sağlayan en önemli kaynaklardan biridir. Edwin Smith Papirüsü (MÖ 1550) cerrahi ve travmalarla ilgilidir. Edwin Smith papirüsü sakatlanmalar ve yaralanmaların tedavisi ve prognozu hakkında bilgi verir.

Tıbbi Papirüsler Ebers Papirüsü (MÖ 1500) Genel bilgiler, genel tıp, çeşitli hastalıklar ve ilaç tarifleri içerir. Karın, göz ve deri ile ilgili hastalıkları içerir. Öksürük tedavisi, bitkisel tedavi, mineral ve hayvansal ilaçları listeler. Kahun Papirüsü (MÖ 1820) Jinekolojik bilgi, kontrasepsiyon, hayvan tıbbını içerir. Hearst Papirüsü (MÖ 1450) Genel tıp

Mumyalama Ölümden sonraki yaşam için Mısırlılar fiziksel görünüşlerini korumanın gerekli olduğuna inandılar. Bu durum mumyalamanın temelini oluşturur. Karışık mumyalama tekniklerini ölümden sonraki yaşama olan inançlarından dolayı geliştirmişlerdir.

Mumyalama İnsan ve hayvan mumyaları binlerce yıl var olmasına rağmen Mısırlıların anatomi bilgisi çok yüzeyseldi. Mumyalama sırasında insan vücudunu açmışlar ama yanlış anlamış ve yorumlamışlar. Çünkü mumyalamada amaç insan vücudu hakkında bilgi elde etmek değil dini bir ritüeli yerine getirmektir.

Mumyalama Antik Mısır’da hekimler ile mumyalama işlemi yapanlar arasında hiçbir bağ yoktur. Ruhun kalpte olduğuna inandıkları için kalbi yerinde bırakmışlardır.

Antik Mısır’da Tıp Yaygın Hastalıklar Papirüsler, resimler, yazıtlar ve mumyalardan yararlanarak pek çok hastalık tanımlanabilmektedir. Genel olarak hastalıklar su ve gıdadan bulaşan barsak rahatsızlıklarıdır.

Antik Mısır’da Tıp Barsak solucanları, böcekler ve akrebin neden olduğu tıbbi sorunlar bilinmektedir. Ayrıca bazı parazitler mumyalarda bulunmuştur. Kum fırtınalarından dolayı göz hastalıkları da yaygındır. Trahom antik Mısır’da görülmektedir. Kaynaklardaki bazı hastalıklar gonoreyi tanımlar. Artrit, böbrek-mesane taşları muhtemelen sık görülüyordu.

Hekimler Doktorlara “Sunu” denmektedir. Bazı hekimler rahiptir. Hastalık tanrıçası Sekhmet’in rahipleridir. Hekimler arasında hiyerarşi vardır. Saray hekimleri bu hiyerarşinin tepesindeydi. Tıbbi uygulamalar devlet kontrolündedir.

Hekimler Uzmanlaşma Hekimler belli hastalık ve organlar hakkında uzmanlaşmıştır. Göz, kafa, karın, diş vb. Dişi aslan Sekhmet’in hastalık ve salgınlardan sorumlu olduğuna inanılırdı. O aynı zamanda hekimlerin patronu sayılırdı. Fakat hastalıklarla ilgili başka tanrı ve tanrıçalar da vardı. Örneğin tanrı “Amun” ve “Horus” göz hastalıklarının tedavisinden sorumluydu.

Hekimler İmhotep Firavun Zozer’in başveziri, kıdemli rahip, astrolog, piramit tasarımcısı fakat en önemlisi bir hekim. Öğretileri sonradan kaydedilerek korunmuştur. Mısırlılar onun iyileştirici gücü, tıbbın kurucusu ve tıbbın tanrısı olduğuna inanırdı. Öğretileri yüzyıllarca Mısır’da etkinliğini sürdürdü.

Hekimler İmhotep iyileşme ritüelleri ve tapınak uykusu ile tedavi sağlamıştır. Hastalar tapınak uykusuna yatarak tanrının kendilerini ziyaret edeceğini umarak tedavi beklemektedir. Bu uygulama daha sonra antik Yunan medeniyetinde tanrı Asklepios için yapılmıştır.

Antik Mısır’daTıp Hastalık Kavramı Mısırlılara göre yaşam nefestedir. İnsan vücudunda (Nil nehri gibi) birçok kanal ile kan, idrar, hava, semen, göz yaşı vd. taşınmaktadır. Bu kanalların tıkanıklık durumunda hastalıklar oluşur. Bütün tanrılar hastalık ya da sağlık ile ilgiliydi.

Antik Mısır’da Tıp Tedavi Tedavi mistik ve rasyonel uygulamaların bir karışımı şeklindedir. Papirüslerdeki reçeteler şaşırtıcı kompleks bitkisel tedavileri içermektedir. Muskalar da ilahilerle birlikte tedavide önerilir. Sebze ve meyvelerin tedavi edici özelliklerinin olduğunu biliyorlar. Soğuk sıcak uygulaması ve pansuman da vardı. Sülük uygulaması ile kan alma pratikte yaygındı.

Antik Mısır’da Tıp Cerrahi Cerrahlık kemik kırıklarını ve yaralanmaları tedavi etmekle sınırlıydı. Mısır’da sünnet yapılmıştır. Koterizasyonun da yapıldığı kaynaklardan anlaşılmaktadır.

Antik Mısır’da Tıp Diş Hekimliği Diş hastalıkları sık görülüyor olmalı. Bazı mumyalarda enfeksiyon izleri ve diş kayıpları görülmektedir. Diş çürüklerinin antik Mezopotamya’da olduğu gibi kurtlardan kaynaklandığına inanılırdı.

Hatırlanması Gerekenler Antik Mısır’da hastalık kavramı (Nil nehri) Farklı organlardan sorumlu tanrıların varlığı Yazılı kaynaklar-papirüsler Bitkisel tedavide çok iyi durumdalar Mumyalama yapıyorlar ama anatomi bilgileri yüzeysel Uzmanlaşma ve hekimler arasındaki hiyerarşi, tıbbın devlet kontrolünde olması Sınırlı cerrahi, sünnet, diş hekimliği İmhotep ve onun Yunan kültürü üzerindeki etkisi

Konuyla İlgili SORU/CEVAP Antik Mısır tıbbında özellikle öne çıkan uygulamalar nelerdi? Cevap 1: Bitkisel ürünlerle tedavi, diş tedavisi, sünnet, mumyalama Soru 2: Antik Mısır tıbbının ünlü hekimi aşağıdakilerden hangisidir? Cevap 2: İmhotep

Kaynaklar A. Selim ATAY, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi, çeviri Tolga GÜVEN, Marmara Üniversitesi Tıp Tarihi ve Etik AD ders notları Ali Haydar BAYAT, Tıp Tarihi Emine ATABEK, Şefik GÖRKEY, Başlangıcından Rönesansa Kadar Tıp Tarihi Çağlar Boyu Tıp, Roche Yayınları http://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page