ÖZEL EĞİTİM AİLE EĞİTİMİ

Çocuklar okul çağına gelmeden önce pek çok beceriyi aile içinde öğrenirler. Ve çocuğun daha sonraki eğitim dönemlerinde ailenin katılımı ve desteği çok önemlidir. Anne babalar evdeki eğitim etkinliklerinde katıldıkları zaman çocuklar birçok beceriyi başarıyla kazanırlar.

Okul açısından çocuğun evde yapmaktan hoşlandığı aktiviteleri öğrenmek sınıf içindeki akademik davranışların pekiştirilmesinde ve geliştirilmesinde önem taşır.

Ayrıca anne babalar, günlük programlarda yer alan etkinlikler için materyal sağlayabilirler, çünkü öğretmenler genelde bu konuda sıkıntı yaşamaktadırlar. Anne-babaların özel yeteneklerinden, ilgi alanlarından ve mesleki deneyimlerinden yararlanabilir. Meslek tanıtımı yapma, enstrüman çalma gibi.

Anne-babalar öğretmenlerin en önemli yardımcıları bilgi kaynaklarıdır Anne-babalar öğretmenlerin en önemli yardımcıları bilgi kaynaklarıdır. Ama Çocukları ile ilgilenmeyen aileler de mevcuttur. Özel gereksinimli çocuğa sahip anne-babalar, normal çocuğa sahip anne babaların hiçbir zaman yaşayamayacağı durumlarla karşı karşıya gelirler. Üstelik bu aileler günlük ve iş yaşamlarına ilişkin görevlerini de yapmak zorundadırlar.

Özel gereksinimli Çocuğun Doğumu ile Ailenin Yaşadığı Tepkilerin Evreleri • ŞOK-İNKÂR-ACI-DEPRESYON • KIZGINLIK-SUÇLULUK DUYGUSU- UTANÇ • KABUL ve UYUM

Ailelerin Üstlenmesi Gereken Sorumluluklar • Özel gereksinimli çocuğun bakımını üstlenme • Finanssal destek sağlama

• Özel gereksinimli çocukların davranış ve öğrenme sorunlarına karşı destek alma: Özel gereksinimli çocuklar günlük yaşamını devam ettirecek becerileri doğal ortam içerisinde kendiliğinden öğrenemezler. Bu nedenle anne-babalar çocuklarının davranış ve öğrenme sorunlarıyla baş etmede özel eğitim desteği almak durumundadırlar.

• Özel gereksinimli çocuklar için psikolojik danışmanlık desteği alma: Anne-babalar, zaman zaman çocuklarının duygularını kontrol etmede sıkıntı çekebilirler. Böyle durumlar karşısında çocuklarına ek psikolojik destek sağlamak zorundadırlar.

• Özel gereksinimli olmayan çocukları ile ilgilenme: Özel gereksinimli çocukları olan ailelerde diğer çocuklar kendilerini ihmal edilmiş hissedebilirler. Anne-babalar özel gereksinimli çocukları gibi olmayan çocuklarının sorunlarıyla da mücadele etmek zorundadırlar.

• Özel gereksinimli çocukları ilgili yasalar hakkında bilgi sahibi olma • Eşler arasında yaşanan sorunlar • Çevrelerindeki kişileri bilgilendirme

Öğretmenlerin Sahip Olması Gereken İletişim Becerileri • Anne-Babanın İfadelerini Kabul Etme Öğretmenler anne-babaların sözel ya da sözel olmayan ifadelerinin değerli olduğunu kabul etmelidirler. Ancak bu anne-babaların söylediği her konuda öğretmenlerin onlarla hem fikir olmaları ve söylediklerini kabul etmeleri anlamına gelmez. Anne-babaların düşüncelerini açıkça paylaşabilmeleri için öğretmene saygı duymaları ve ona güvenmeleri gereklidir.

• Dinleme Becerilerine Sahip Olma Öğretmenin aile görüşmeleri sırasında etkin ve empatik dinleme becerilerini kullanması gereklidir. Etkin ve empatik dinleme esnasında öğretmen aileyi konuşmaya teşvik etmeli, aileye gerektikçe açık ya da kapalı uçlu sorular sormalı ve görüşmenin sonunda konuşulanları özetlemelidir.

• Etkili Sorular Sorma Anne-babaların söylediklerini yorumlama, değerlendirme, gerektikçe sorular sorma önemlidir. -Ali geçen hafta ödeviyle ilgili neler yaptı? -Çocuğunuzun bu yıl hangi becerileri kazanmasını istiyorsunuz? Açık uçlu sorular anne-babayı konuşmaya yöneltir. Sorulan sorular sadece var olan problemleri ve ailenin yaptığı hatalarını ortaya çıkarmaya yönelik olmamalıdır.

• Aileyi Cesaretlendirme Anne-babaların aile eğitim programlarına katılmaları, çocuklarının performans düzeylerinde ilerleme oldukça artmaktadır. Öğretmenler öğrencilere ilişkin kaygılarını ve sorun davranışlarını aileye olumlu ifadelerle açıklamalıdırlar.

Özellikle davranış ve öğrenme sorunları olan çocukların aileleri çevrelerinden sürekli eleştiri alabilirler. Bu yüzden çocukları ile ilgili olumlu şeyler duymaya ihtiyaç duyarlar. Anne-baba geçmişte bit takım olumsuzluklar yaşamışlarsa, okula ve öğretmene karşı olumsuz tutumlar sergileyebilirler.

Anne-Baba ve Öğretmen İlişkisini Güçlendirmek için Öğretmenlere Öneriler • Anne-babalara içtenlikle yaklaşılmalıdır • Ailenin katılımının değerli olduğu onlara gösterilmelidir • Anne-babalar çocuklarının sorunlarını çözmede işbirliği yapılacak ortaklar olarak görülmelidir • Anne-babalardan neler beklenildiği, sorumlulukları ve onlardan beklenenler ifade edilmelidir • Anne-babaların olumlu yaşantılar edinmesi ve yeniliklere açık olmaları için çaba gösterilmelidir.

Öğretmenin Sahip Olması Gereken Etkili İletişim Davranışları • Anne-babanın sözünü kesmeden dinlemeli • Anne-baba ile tartışmamalı, onları eleştirmemeli • Yapamayacağı bir şey için söz vermemeli • Anne-baba öfkelendiğinde sakinliğini korumalı • Ailelerin gerçek duygularından emin olunmalı • Anne-babanın kaygılarını gidermek için görüşmeler düzenlemeli

EV-OKUL İLETİŞİMİ SAĞLAMA Aile Görüşmeleri Aile görüşmeleri, öğretmen ve anne-babanın karşılıklı bilgi alışverişinde bulunduğu, öğrenci hakkında ortak kararların alındığı ve çabaların karşılıklı işbirliğine dönüştüren görüşmelerdir. Aile görüşmeleri sınırlı olmalı ama yıl boyunca düzenli aralıklarla yapılmalı.

• Aile ile görüşmeden önce görüşmenin yapılacağı ortamın hazırlanması gereklidir. • Görüşme için sakin bir yer seçilmeli • Görüşme için zaman belirlenmeli • Görüşme sırasında kullanılacak kalem kâğıt gibi malzemeler hazır edilmeli

Görüşmelerin genelde çocuğun sınıfında yapılması önerilir çünkü; • Öğretmen kendi ortamında kendini rahat hisseder • Öğrenci dosyalarına daha kolay ulaşabilir • Öğretmen yaşanan olumlu olumsuz davranışları daha rahat hatırlayabilir • Sınıf ortamı alınan kararları da hatırlatır

Görüşme sırasında öğrenci hakkında bilgi verirken, öğrencinin ilgileri ve özel olduğu düşünülen olumlu yanları vurgulanarak konuşmaya başlanmalıdır. Görüşmede anne-babaların anlayacağı bir dil kullanılmalıdır. Görüşmelerde ailelerin kişisel özellikleri, eğitim düzeyleri ve kültürel farklılıkları dikkate alınmalıdır.

Öğrenci ile ilgili bilgiler ailelere yazılı notlar şeklinde ( Ali bugün paltosunu kendi başına giydi) verilebilir. Ayrıca aileleri bilgilendirmede e-posta önemli bir haberleşme yöntemidir. Çalışan anne-babaların işleri nedeniyle okul ziyaretleri yapmaları güç olabileceği için telefon görüşmeleri tercih edilebilir.

AİLENİN SINIFA KATILIMI Öğretmen destek alabileceği, istekli anne-babalarla çalıştığında daha etkili sonuçlar alacaktır. Ancak anne-babanın sınıfa katılımı da belli bir hazırlığı gerektirmektedir.

• Etkinliğe katılama süresinin belirlenmesi Başlangıçta kısa olmalı zaman içinde süre ve etkinlik sayısı arttırılmalı • Aileye sınıf hakkında bilgi verme Sınıfta yaşanan öğrenme ve davranış sorunları ile öğretim programı konusunda aileler bilgilendirilmeli

• Aileye sınıf içinde yardımcı olacak öneriler sunma Çocuklarınızı izleyin ve gördüklerinizi sözel olarak ifade edin. Etkinliği izleyin ve siz de etkinliğe katılın Ne düşündüğünü anlamak için açık uçlu sorular sorun Başarılı performanslarını güzel sözlerle pekiştirin Olumsuz davranışları sürekli olarak dile getirmektense zaman zaman görmezden gelin

• Etkinlikleri aile ile birlikte belirleme Anne-baba katılımının kolay olabileceği etkinlikler seçilmeli • Ailenin katılımı aile ile birlikte değerlendirilmelidir

AİLENİN EV ORTAMINDA ÇOCUĞUN EĞİTİMİNE KATILIMI Öğretmenler ailenin ev ortamındaki çalışmalara katılımını planlarken, öncelikle öğrencinin gelişim düzeyini, yapabildiklerini ve ailenin özelliklerini dikkate almalıdır. Öğrenci için eve dayalı bireyselleştirilmiş bir eğitim programı hazırlanmalıdır. Anne-babalar ve öğretmenler etkinlikleri planlamak için düzenli olarak bir araya gelmelidir.

Anne-babalara evde yaptıracakları etkinlikler için önerilerde bulunulmalıdır. • Beceriler basitten karmaşığa sıralanmalı • Öğretimsel tekniklerin nasıl kullanılacağı anne-babalara gösterilmeli • Etkinliğin yapılacağı ortam düzenlenmeli • Gerekli araç-gereçler temin edilmeli • Belli beceri basamaklarının nasıl gerçekleştirileceği aileye gösterilmeli • Aileyi belli sürelerle izleyip dönütler verilmeli

Ailelerin evde yapılacak etkinliklere katılımında öğretmenlerin yapması gereken davranışlar şunlardır: • Ailenin günlük rutinleriyle ilişkili bir etkinlik çizelgesinin oluşturulması Aile ile birlikte gün içinde çocuğun yapması gereken beceriler belirlenir. Bunlar öz-bakım becerileri, ev içi beceriler, boş zaman etkinlikleri, alış-veriş becerileri, ödev yapma vb.

• Belirlenen etkinliklerin önem derecesine göre yazılması ve öncelikli becerinin belirlenmesi Beceriler önem sırasına göre belirlenirken öğretmen aileye bir takım sorular yöneltebilir. ÖRN; - Evde hangi becerileri yaparken sorun yaşıyorsunuz? - En çok hangi becerinin öğretiminde uzman yardımına ihtiyacınız oluyor? - Belirlenen beceri çocuğunuzun yaşına uygun mu?

- Seçtiğiniz beceri farklı bir ortamda çocuğunuzun işine yarayacak mı? - Seçilen beceri sizin ve çocuğunuzun bağımsız yaşamınıza katkı sağlayacak mı? - Seçilen beceri çocuğunuzun iletişim kurmasını kolaylaştıracak mı? Tüm bu sorular doğru becerilerin seçilmesinde öğretmen ve aileye yol gösterecektir.

• Etkinliğin gününü ve saatini belirleme. Çocuk ve aile için en uygun zaman seçilmelidir. Örn; Ayakkabı giyme becerisi için, eve giriş çıkışlar, yemek yeme becerisi için öğünler, otobüse binme becerisi için otobüsün çok kalabalık olmadığı saatler tercih edilebilir.

• Etkinliğe kimlerin katılacağının belirlenmesi Hangi etkinliğe kimlerin katılacağı önceden belirlenmelidir.

• Sorun davranışların belirlenmesi Becerilerin gerçekleştirilmeleri esnasında bazı davranış sorunları ortaya çıkabilir ve bunlar becerinin öğrenilmesini engelleyebilir. Böyle durumlarda öğretmen aile ile birlikte bir davranış değiştirme programı hazırlamalıdır.

• Günlük yaşam içinde etkinliğin nasıl meydana geleceğinin belirlenmesi Öğretim için mümkün olduğunca doğal ortamlar seçilmelidir.Örn; giyinme becerisi çocuk sabah kalktığında pijamasını değiştirirken, alışveriş becerisini ailesi markette alışveriş yaparken geliştirebilir.

• Kullanılacak araç-gereçlerin belirlenmesi Kullanılacak bazı araç gereçlerin uyarlanması gerekebilir. Örn; yemek yeme becerisi kazındırılmaya çalışılırken tutulması kolay çatal ve kaşıkların kullanılması gibi.

• Becerinin nasıl öğretileceğinin belirlenmesi Öğretmen ve anne-baba doğal ortam içinde öğretimin nasıl yapılacağını planlamalıdırlar. Öğretilecek şey bir beceri ise bunun aşamaları ve verilecek ipuçları belirlenir. Eğer bir kavram öğretilecekse, olumlu olumsuz örneklerin nasıl kullanılacağı ve ev ortamında bu örnekleri oluşturacak materyallerin nasıl sağlanacağı anne-babalara gösterilmelidir. Örn; çorapların eşleştirilmeleri ile ilgili çalışmalar rahatlıkla ev ortamında gerçekleştirilebilir.

Anne babalara ev içinde yaptıkları çalışmalarla ilgili olarak nasıl kayıt tutacakları da gösterilmelidir. Sürekli tutulan kayıtlar çocukların gerçekleştirdikleri aşamaların anne-babalar ve ilgililer tarafından kolaylıkla görülmesini sağlar. Ayrıca uygulanan programın etkililiği konusunda bilgi verir.

• Aileyle öğretim programlarının sonuçlarını değerlendirme Anne-baba katılım konusunda cesaretlendirilmeli, ailelerin başarılı yaklaşım ve katılımlarının ne kadar önemli olduğu onlara ifade edilmeli ve öğrencinin öğretim öncesi ve sonrası performansı aile ile birlikte değerlendirilmelidir.