ÜRETİM YÖNETİMİ PROF. DR. ORHAN TORKUL ARŞ. GÖR. M. RAŞİT CESUR NORMAN GAITHER,GREG FRAZIER, OPERATIONS MANAGEMENT Slides prepared by John Loucks  2002 South-Western/Thomson Learning TM

Bölüm 2: Küresel Ekonomide İşletme Stratejileri

İçerik  Giriş  Bugünün Küresel İş Koşulları  İşletme Stratejisi  İşletme Stratejilerinin Şekillenmesi / Sıralanması  Ek (tamamlama) : İşletme Uygulamaları

Giriş  İşletme etkinliği benzer operasyonların/ işlerin rakiplere kıyasla yapılmasıdır.  Bir firma için uzun vadede sadece işletme etkinliğini kullanarak mücadele etmek zordur.  Firma aynı zamanda işletme etkinliğinin, sürdürülebilir rekabet avantajına ulaşmada nasıl kullanılabileceğini belirlemelidir.  Etkili bir rekabet stratejisi kritik önem taşımaktadır.

Bugünün Küresel İş Koşullarını Etkileyen Faktörler  Küresel rekabet gerçeği  Kalite, müşteri hizmetleri ve maliyet yarışı  İleri teknolojideki hızlı gelişim  Hizmet sektörünün sürekli büyümesi  İşletme kaynaklarının kıtlığı  Sosyal sorumluluk

Küresel Rekabet Gerçeği  İş dünyasındaki doğal değişim  Uluslararası şirketler  Stratejik anlaşmalar ve üretim paylaşımı  Uluslararası finans koşullarındaki dalgalanmalar

İş Dünyasındaki Doğal Değişim  Amerika’nın Gayri Safi Milli Hasılası (GSMH), 10 trilyon $ ile dünyanın en büyüğüdür.  Tüm dünya üzerindeki şirketler ürettikleri ürün veya hizmetleri ABD’ye ihraç etmeye çalışmaktadır.  Çoğu ABD şirketi karlarını arttırmak için yabancı pazarları hedeflemektedir.  Tüm ulusların ekonomilerini birbirine bağlayan küresel ekonomi, global köy olarak adlandırılmaktadır.  Yeni dünya pazarının en önemli bölümü Çin’dir.

Uluslararası Şirketler  Uluslararası şirketlerin kapsamı satınalma, üretim ve satış gibi operasyonlar zincirini kapsar.  Uluslararası şirketler ulusal sınırlandırmalarla kısıtlanmamış olan kar imkanlarını araştırır.  İşletme yöneticileri, coğrafik olarak yayılmış işletmelerin koordinasyonunu sağlamalıdır.

Uluslararası Şirketler  Dünyanın En Büyük Şirketleri 1. General MotorsABD 2. Wal-Mart StoresABD 3. Exxon MobilABD 4. Ford MotorABD 5. DaimlerChryslerAlmanya 6. MitsuiJaponya 7. MitsubishiJaponya 8. ToyotaJaponya 9. General ElectricABD 10. ItochuJaponya

Stratejik Anlaşmalar  Stratejik Anlaşmalar küresel iş fırsatlarından yararlanmak için uluslararası şirketler arasında yapılan ortak girişimlerdir.  Anlaşmalar genellikle şu amaçlarla yapılır:  Ürün veya üretim teknolojileri  Pazar erişimi  Üretim kabiliyeti  Sermaye birleştirme

Stratejik Anlaşmalar General Motors (US) & Kia Motor Corp. (S.K.) Kia, GM arabalarının Güney Kore’de satışına yardım eder. yardım eder. Renault (France) & Moskova Yıllık 100,000 adet aracın Moskova’da üretimi. Sino Aerospace Invest- ment Corp. (Taiwan) & Swearingen Aircraft (US) Texas-based Sino Swearingen Aircraft Co.

Stratejik Anlaşmalar  Japon şirketleri uzun süredir zincir sistemi (keiretsu) yapısını uygulamaktadır, bu yapıda şirketler bir endüstriyel grup bünyesinde birbirine bağlanır.  Bir finansal zincir sistemi (keiretsu) ağı, şirketleri çapraz-holding paylaşım yöntemi ile birbirine bağlar. Satış, satınalma ve danışma bu grup içerisinde gerçekleştirilir.  Bir üretim zincir sistemi (keiretsu) ise büyük bir üretici firma (Toyota) ile onun tedarikçilerini birbirine bağlayan ağdır.

Üretim Paylaşımı  Üretim paylaşımı bir ülkede tasarlanan ve finanse edilen bir ürünün, bileşenlerinin başka bir ülkede üretilmesi, diğer bir ülkede montajının yapılması ve başka ülkelerde satışa sunulmasıdır.  Yüksek kalite ve düşük maliyetli üretim yapabilen ülkeler ürünlerin üretim aşamasından pay alır.

Küreselleşmenin Artıları ve Eksileri  Artıları  Verimlilik çok hızlı biçimde artar (yaşam standardı hızla yükselir)  Küresel rekabet ve ucuz ithalat fiyatların yükselmesini engeller (düşük enflasyonun ekonomik büyümeyi engellemesi)  Açık ekonomi innovasyonu teşvik eder (yurtdışından gelen taze fikirler)  İhracata diğer işlerden daha çok önem verilir  Amerika daha çok yabancı yatırıma ulaşmaktadır (faiz oranlarını düşük tutarak)

Küreselleşmenin Artıları ve Eksileri  Eksileri  Milyonlarca Amerikalı ithalat ve üretim faaliyetlerinin yurtdışına kaydırılması nedeniyle işini kaybetti  İşten çıkarılan işçilerin çoğu daha düşük ücretli yeni işler buldular  İşçiler, işverenlerin maaş kesintisi teklifi ile karşılaşmıştır  Hizmet sektörü ve beyaz yaka çalışanlarında az da olsa artış görülmüştür  Şirketlerin yurtdışındaki gelişmiş fabrikalarla yaptığı karşılaştırmada Amerikan işçileri avantajlarını kaybetti

Uluslararası Finansal Koşullar  Uluslararası Finansal Koşullar aşağıdaki sebeplere bağlı olarak karmaşık bir yapı sergiler:  enflasyon  döviz kurundaki dalgalanma  faiz oranlarının düzensizliği  uluslararası sermaye piyasalarındaki değişkenlik  bazı ülkelerin yüksek miktardaki borç sorunu  ülkeler arasındaki büyük ticari dengesizlik

Uluslararası Finansal Koşullar  Yen ve Mark’a karşı Dolar Yıl Yen / Dolar Mark / Dolar

Uluslararası Finansal Koşullar  Döviz Kuru Değişiklik Oranı Örneği  Bir ürün Amerika’da üretiliyor ve 1 $’a satılıyor. Japonya’da 1990 yılında 135 yen ve 1995’te 85 yenden satılıyor, fiyat düşüşü %37.  Bir ürün Japonya’da üretiliyor ve 135 yene satılıyor. Amerika’da 1990 yılında 1 $ ve 1995’te 1.57 $’dan satılıyor, fiyat artışı %57.

Uluslararası Finansal Koşullar  Doların arsı dönemde değer kaybetmesi sonucu şunlar meydana geldi:  ABD ürün ve hizmetlerinin yurtdışında fiyatları düştü ve talep arttı  Japonya ve diğer ülkeler ABD’de fabrikalar inşa ettiler  Japon üreticiler yüksek fiyatlı lüks ürünlere yöneldiler

Uluslararası Finansal Koşullar  Şirketler Dünyadaki finansal değişimlere ayak uydurabilmek için hızlı bir biçimde strateji değiştirmeye hazır olmalıdır.  Riski düşürme fırsatları:  Daha küçük ve daha esnek fabrikalar yapmak  Malzeme, parça ve ürünler için yabancı tedarikçiler kullanmak  Dikkatli planlama ve tahminle koşullardaki değişmelerin öngörülmesi

Kalite, Hizmet, ve Maliyet Yarışı  Kalite  Yeterli kalite anlayışının yerini kusursuz ürün ve hizmet amacı almıştır.  Kurumsal şirket kültürü mükemmel kalite anlayışına yönlendirir.  Tüm işçilere aksiyon yetkisi verilmelidir.  Organizasyon genelinde sürekli-iyileştirme faaliyetleri uygulanmalıdır.

Kalite, Hizmet, ve Maliyet Yarışı  Müşteri Hizmetleri  Şirketlerin ürün yeniliklerindeki gelişmelere ve müşteri ihtiyaçlarına çok hızlı cevap verebilmesi gerekir.  Değişikliklerin hızla uygulanabilmesi için organizasyon yapısının olabildiğince yatay olması gerekir.  Pazarda daha iyi bir yer edinebilmek için farklı disiplinleri biraraya getiren karar verme mekanizmasının oluşturulması gerekir.  Büyük ve hantal şirketler işin bütününü otonom iş birimleri şeklinde yürütecek şirketlere bölmektedir. Böylece küçük ve saldırgan rakiplerle mücadele edilebilmektedir.

Kalite, Hizmet, ve Maliyet Yarışı  Maliyet  Direk maliyetler(üretim ve satış) ve genel giderlerin azaltılması için sürekli bir baskı vardır.  ABD otomobil üreticileri 1980 yılı itibariyle Japon otomobil üreticilerine göre otomobil başına 1.500$ daha fazla işçilik maliyetine katlanıyordu. 1990larda bu rakam neredeyse sıfıra yaklaştı.  Dev parekendeciler (Wal-Mart gibi), tedarikçilerini ve operasyonlarını güçlendirerek maliyetlerini/fiyatlarını düşürmek yoluyla küçük rekabetçileri ezdiler.

Kalite, Hizmet, ve Maliyet Yarışı  Maliyet  Maliyetlerin kısılmasında kullanılan ölçütler:  Üretimin düşük-işçilik-ücreti olan ülkelere taşınması  Sendikalarla ve işçilerle ücret pazarlığı  Özellikle emek-yoğun proseslerde işgücü ihtiyacının azaltılması için prosesin otomasyonu.

İleri Teknolojiler  Geçen yüzyılda üretim ve hizmet sektörünü etkileyen en önemli gelişme otomasyon kullanımı idi.  Otomasyon yatırımlarının başlangıç maliyetleri yüksektir.  Faydası ise işçilik maliyetlerinde oluşan azalmadır.  Ürün/servis kalitesinin artması  Malzeme ve hurda maliyetlerinin azalması  Müşteri ihtiyaçlarına daha hızlı cevap verme  Yeni ürün ve hizmetlere daha kolay giriş

İleri Teknolojiler  ABD şirketleri otomatize edilmiş üretim teknolojilerini, uzun dönem rekabet avantajı olarak kullanamadı.  Otomasyon sistemleri maliyet açısından bazı firmalar için zor olsa da, bugün dünyadaki tüm firmalar için uygundur.  Otomasyon yatırımını yapmama veya erteleme şirket için felaket kararı olabilir.

Servis Sektörünün Sürekli Büyümesi  Sağlam bir hizmet sektörü üretim sektörüne destek verir.  ABD hizmet firmalarında kalite geliştirme için pekçok fırsat mevcuttur.  Pekçok işletme yöneticisi hizmet sektöründe çalışmaktadır.  Üretimin planlama, analiz ve kontrol yaklaşımları hizmet sistemlerine uyarlanabilir.  ABD hizmet sektörü, üretim sektörü gibi, varlığını sürdürebilmek için operasyonlarını daha verimli hale getirmeli ve geliştirmelidir.

İşletme Kaynaklarının Kıtlığı  Nikel, kömür, doğalgaz, su, ve petrol ürünleri gibi hammaddelerin tedariği zaman zaman sınırlı olabilir veya uygun olmayabilir.  Bir dönüşüm alt sistemi için gerekli bir girdinin kıtlığı, bu nitelikli işgücü de olabilir, işletme yöneticisinin çözmesi gereken bir problemdir.  İş stratejisi düzenindeki önemli konulardan biri, kıt kaynakların farklı iş fırsatlarına nasıl atanacağıdır.

Sosyal Sorumluluk  Şirket davranışları; yasal hakların kullanımından, hakkı olanı yapmaya doğru yönelmiştir.  Bu yönelmeye sebep olan faktörler:  Tüketici Davranışları – Tüketiciler beğendikleri ve beğenmediklerini sermaye sahibi, mali sorumluluklar ve satınalma tercihleri ile belirlemektedir.  Düzenlemeler –EPA (çevre Koruma Dairesi), OSHA (işçi sağlığı ve güvenliği), Hava Temizliği, ve Aile Yaşantısı- Toplum Kuralları gibi kısıtlar.  Hususi-menfaatler – Şirketler gerekli sosyal sorumluluğu yüklendikleri durumda karlarının artacağının farkına varmıştır.

Sosyal Sorumluluk  Çevresel Etki  Ürün-Güvenlik Etkisi  İşçi Etkisi

Sosyal Sorumluluk  Çevresel Etki  Atıkların düzenli biriktirilerek azaltılması  Geri dönüşüm  Enerji koruma  Kimyasal yayılımı  Asit yağmuru  Radyoaktif atık düzenlemesi  … ve fazlası

Sosyal Sorumluluk  Çevresel Etki  Devletin çevre ile ilgili düzenlemeleri standartlaştırması gerekir.  Aksi takdirde, firmalar daha az mevzuat uygulayan ülkelere yönelecektir.  Uluslararası Standardizasyon Kurumu, ISO olarak adlandırılan bir çevresel yönerge geliştirmiştir.

Sosyal Sorumluluk  Ürün-Güvenlik Etkisi Kötü ürün tasarımı insanlara ve hayvanlara zarar verebilir:  Şirketin itibarı zedelenir  Yüksek miktarda tazminat gerekebilir  Devleti daha çok mevzuat uygulamaya yönlendirir

Sosyal Sorumluluk  İşçiye Etkisi İşçiye faydaları:  Güvenlik ve sağlık programı  Adaletli işe alım ve teşvik uygulamaları  Kreş  Lojman  Sağlık sigortası  Emeklilik  Eğitim yardımı  … ve fazlası

Sosyal Sorumluluk  İşçiye Etkisi İşçiye olan fayda uzun dönemde karlılığın artışına etki eder:  İşçi moral ve verimliliği  İstihdam politikası ve işçi sadakati  Şirket ürünlerine olan talep  Dava, boykot, grev gibi durumların maliyeti

Bölüm 2 Sonu