ÜROGENİTAL SİSTEM CERRAHİSİ VE HEMŞİRELİK BAKIMI DOÇ.DR. DİLEK AYGİN

İÇERİK Üriner Sistemin Yapısı Üriner Sistemin Fonksiyonları Ürogenital Hastalıklarda Tanı Yöntemleri Ürogenital Sistem Hastalıklarının Tanı ve Tedavisinde Kullanılan Aletler Kataterizasyon Amaçları Ürolojik Hastalıklar Hastalıkların Tedavisi Ürogenital Sistem Hastalık Belirti ve Bulguları İdrarın Fiziksel Yapı ve Bozuklukları İdrarın Kimyasal Yapı Bozuklukları İdrarın Yapım Bozuklukları Böbrek Anomalileri *Sayı Ve Pozisyon Anomalileri *Volüm Ve Şekil Anomalileri *Yapı Anomalileri Mesane Anomalileri Üretra Anomalileri Testis Anomalileri Ürogenital Sistem Enfeksiyonları Testislere İlişkin Sorunlar Ürogenital Sistem Tümörleri

ÜROLOJİ Erkek ürogenital sistem ve kadın üriner sistem anomali ve hastalıklarını inceleyen, tanı ve tedavisiyle ilgilenen cerrahi bilimidir. Erkeklerde genital sistem, anatomik olarak üriner sistemle ilişkilidir. Her iki sistem bedenden aynı yolla atılır.(Üretra) Prostat mesane boynunun altında yer alır ve üretrayı sarar. Bu bezin üriner sistemle direkt ilişkisi olmamakla birlikte, büyümesi erkekteki üriner sistem bozukluklarının başlıca nedeni olur.

. ÜRİNER SİSTEM Homeostazisin sürdürülmesinde çok önemli olduğu için, sadece ürogenital problemi olan hastalarda değil, tüm ameliyat olacak hastalarda üriner sistem fonksiyonları değerlendirilmelidir Bu nedenle hemşirelerin, ürogenital sistemin fonksiyonunu, sistemin hastalıklarına ilişkin belirti ve bulguları, tanı testlerini, tedavi ve bakım ilkelerini bilmeleri gerekir.

1. ÜRİNER SİSTEMİN YAPISI Böbrekler, Üreterler, Mesane ve Üretra Böbreklerde kandan süzülen idrar üreterler yoluyla mesaneye iletilir. Buradan da üretra yoluyla dışarı atılır.

Erkek Genital Sistem Kadın Genital Sistem

2. ÜRİNER SİSTEMİN FONKSİYONLARI Yıkım ürünlerini vücuttan atmak. Bedendeki sıvı-elektrolit dengesi ve kan basıncını düzenlemek. Bu fonksiyonlar idrarın oluşturulması esnasında gerçekleşir. Ayrıca böbrekler: Eritrosit yapımında, Prostoglandin sentezinde, İnsülin yıkımında, Kalsiyum ve fosforun düzenlenmesinde, D-vitamini metabolizmasında da rol oynarlar.

3. ÜROGENİTAL HASTALIKLARDA TANI YÖNTEMLERİ Laboratuar Yöntemleri İdrar incelemesi İdrar kültürü Kreatinin klirensi Konsantrasyon testi Dilüsyon testi Rezidüel idrar testi Protein incelenmesi Ürik asit incelenmesi Kan incelemeleri BUN Kreatinin incelemesi -----

İdrar Analizi Genellikle sabah ilk yapılan idrarın alınması uygundur. Genital bölge temizlendikten sonra temiz ve kuru bir kap içine 75-100 ml idrar alınır.

Normal İdrar Analiz Bulguları RENK :AÇIK SARI pH :4.5-8 GLİKOZ :NEGATİF ERİTROSİT :0-3 LÖKOSİT :0-4 KRİSTAL :NEGATİF DANSİTE :1002-1035

İdrarın Mikroskopik İncelemesi Glikoz :Normal koşullarda negatiftir. Eritrosit :Santrifüj edilmiş idrar örneğinde her büyütme alanında 3-4 kadar görülmesi normal kabul edilir. Kadınlarda mensturasyon döneminde görülebilir. Lökosit :Bir mikroskopik alanda erkekte 1-2 kadında ise üretra vajene yakın olduğundan 3-4 tane görülür. Silendir :Normal idrarda negatiftir Epitel :Her mikroskopik alanda 1-2 tane görülür. Kristal :Bekletilmiş idrarda ürat kristali görülebilir.

İdrar Kültürü Enfeksiyondan şüphelenildiğinde istenir. Aseptik olarak alınmalıdır, bunun için genital bölge temizlenir. Alınan idrar örneği hemen laboratuara iletilmelidir.

Rezidüel İdrar Testi: Kreatinin Klirensi: 24 saatlik idrar toplanır. Sabah ilk çıkarılan idrar döküldükten sonra 24 saat boyunca yapılan tüm idrar biriktirilir. Vücudun kas ve protein yıkım ürünlerinin böbreklerin GFH' na bağlı olarak temizlenebilme yeteneğinin değerlendirilmesi amacıyla incelenmesidir. Normal değer: 85-135 ml/dak. Rezidüel İdrar Testi: İdrar yaptıktan sonra mesanede kalan idrar miktarının belirlenmesi için yapılır. Hasta idrarını yaptıktan sonra kateterle rezidüel idrar alınır.

3.1. Radyolojik, Radyoizotopik ve Ultrasonografik Yöntemler Direkt üriner sistem grafisi Ürografi (ivp) Retrograd pyelografi Sistografi Üretrografi Renal angiografi Bilgisayarlı tomografi Nükleer magnetik rezonans Ultrasonografi Sintigrafi Ürodinamik yöntemler: Mesanenin duyu, motor fonksiyonunu ve idrar yapma işlevinin etkinliğini kontrol eder.

IVP

İntravenöz Piyelografi (IVP): İntravenöz kontrast madde uygulamasının ardından belirli aralıklarla yatarak direkt karın grafisi çekilerek yapılan IVP, böbreklerin boyutları, şekli, anomalileri, fonksiyonu, obstrüksiyon, hidronefroz, taş ve kitle konusunda bilgi sağlar. Retrograd Piyelografi: Sistoskopi sırasında kontrast maddenin doğrudan üreterlere enjeksiyonu ile gerçekleştirilir. Bu yöntem özellikle intravenöz piyelografide görüntüye girmeyen böbrekte, üreter ya da renal pelvisteki tıkayıcı lezyonların tanımlanmasında yararlıdır. Kontrast madde verildikten sonra seri filmler çekilir. Film çekimleri yaklaşık bir saat sürer.

Radyoizotop İncelemeler: Renal Anjiyografi (Renal arteriografi): Renal anjiyografi femoral arterden kateter ile girilerek opak maddenin verilmesi ile böbrek damarlarının görüntülenmesidir. Renal arteriografi böbrek arteri daralmasından ya da trombozundan kuşkulanılmış hastaların değerlendirilmesinde ve böbrekte kitle olanlarda özellikle yararlıdır ve böbrek transplantasyonundan önce de yapılmaktadır. Radyoizotop İncelemeler: Böbrek Sintigrafisi: IV yolla verilen radyoopak maddenin böbrek damarlarına ulaşması ve böbrek dokusunda tutulumunu izleyerek böbrek perfüzyonu ve böbrek işlevleri değerlendirilmesi amacıyla yapılır. Böbreklerde radyoaktif maddenin tutulumuna göre böbreklerin biçimi, tümör, kist, abse gibi yapıların saptanmasına yardımcı olur.

Endoskopik incelemeler Sistoskopi: Ucunda optik gözü bulunan ışıklı bir sistoskop aracılığıyla üreterden mesaneye girilerek Taş, tümör, ülser ve hematüriye neden olan patolojilerin görüntülenmesi, İdrar örneği, Biyopsi materyali alınması gibi tanı amaçlı olarak Taş, tümör ve yabancı maddelerin çıkarılması, Radyoizotop yerleştirilmesi, Üreterlerin genişletilmesi gibi tedavi amacıyla uygulanır.

Sistoskopi(devam…) Mesanenin gözle görülmesine olanak sağlayan, tanı ve tedavi amacıyla kullanılan metal bir alettir. Uçta mesaneyi aydınlatacak bir lamba, mesaneye sıvı verilmesini sağlayan bir kanal, mesanenin görüntüsünü yansıtacak bir mercek sistemi vardır.

Sistoskopi (devam…) Lokal yada genel anestezi ile uygulanabilir. İşlemden önce hastanın barsak temizliği yapılır. Genel anestezi yapılacaksa aç bırakılır. Lokal anestezi yapılacaksa bol sıvı alması sağlanır, böylece işlem sırasında yeterli idrar çıkışı olur.

Sistoskopide Hemşirelik Bakımı-1 Hastanın anksiyetesi ve endişesini azaltmak için işlem açıklanır. Hemşire işlem sırasında komplikasyon belirtilerini izlemelidir. Karnın alt kısmında ani ağrı; üretra, mesane yada üreter perforasyonunu gösterebilir.

Sistoskopide Hemşirelik Bakımı-2 Sistoskopiden sonra açık pembe renk idrar normaldir. Kan ve pıhtı görülürse hekime haber verilmelidir. Sistoskopiden sonra hasta kısa süreli yatak istirahatine alınır. Hasta idrar retansiyonu açısından yakından izlenmelidir. Enfeksiyonu önlemek için antibiyotik verilir.

Ürodinamik incelemeler: Boşaltma sistoüretrografisi: Fuloroskopi altında mesanenin idrar tutma kapasitesi ve alt üriner bölgenin incelenmesi amacıyla yapılır. İnvaziv girişimler: Böbrek biyopsisi

Böbrek Biyopsisi-1 Böbrek hastalığının tipini, evresini yada prognozunu belirlemek amacıyla yapılır. Perkutan iğne biyopsisi veya ameliyatla açık şekilde yapılabilir. İğne biyosisi için hastaya açıklama yapılır. İşlemden önce kanamaya eğilimi belirlemek için kan tetkikleri yapılır. Lokal anestezi ve cilt hazırlığını takiben hastaya derin nefes alması ve nefesini tutması söylenir ve iğneyle girilir.

Böbrek Biyopsisi-2 Doku örneği alındıktan sonra işlem yerine 20 dk bası yapılır ve basınçlı pansuman uygulanır. İşlem tamamlandıktan sonra 1 saat aynı pozisyonda yatırılır. Yaşam bulguları sık aralarla kontrol edilir ve idrar hematüri yönünden takip edilir. Hasta 24 saat yatak istirahatine alınır Hastaya bu süre içinde öksürme, dönme gibi zorlayıcı hareketlerden kaçınması söylenir.

5. ÜROGENİTAL SİSTEM HASTALIKLARININ TANI VE TEDAVİSİNDE KULLANILAN ALETLER Kataterler ve bujiler Sistoskop Panendoskop Rezektoskop Litotriptör Kataterler ve Bujiler Nelaton Tieman Foley Malecott Pezzer Loeffort Beniquet Dittel

FOLEY KATETER

NELATON KATETER

PEZZER KATETER

6. KATATERİZASYON AMAÇLARI Sistemin herhangi bir seviyesinde idrar akımının engellenmesi, Üriner sistemin irrigasyonunu gerektiren durumlar, Tanı amacı ile steril idrar alınmasını, böbreklerden ayrı ayrı idrar alınmasını ve sistemin belli kısımlarına radyoopak madde verilmesini gerektiren durumlar,

Kataterler üriner sisteme üretra yoluyla ya da vücut dışından yapay bir açıklık yoluyla yerleştirilir ve yerleştirildikleri yere göre isimlendirilirler. Nefrostomi Pyelostomi Sistostomi

Katateri Olan Hastalarda Enfeksiyonu Önleme Drenaj sistemi kapalı olmalı, İdrar geri akmamalı, Perine temizliği yapılırken, gerekmedikçe katatere dokunulmamalı, İdrar torbasından mikroorganizmaların yayılmasını önlenmeli, Katater tıkanmamalı, Hastaya bol sıvı verilip, idrar miktarı 2 litrenin üzerinde tutularak, kataterin sürekli idrarla yıkanması sağlanmalı, İdrar pH ‘sı asit tarafta tutulmalı,

İdrar Retansiyonu Nedeni İle Katater Uygulandığında-1 Mesane yavaş boşaltılmalıdır. (Mesaneden bir kerede 100-300 ml) Bir saatte 500-800 ml idrar boşaltılması önerilir. Hemşire bu işlem sırasında hastanın yaşam bulgularını ve hematüriyi izlemelidir. Ya Hızlı Boşaltılırsa?????

İdrar Retansiyonu Nedeni İle Katater Uygulandığında-2 Hızlı boşaltılırsa???? Mesane uzun süre dolu olduğundan duvarındaki damarlar zayıflar, bu basınç birden ortadan kalkarsa hızla genişleme, yırtılma sonucu hematüri Dolu mesane batındaki büyük damarlara bası yapar, birden boşalınca bu damarlar dolar ve beyine giden kan miktarı azalarak bayılma meydana gelir.

7. Ürolojik Hastalıklar ve Bu Hastalıkların Tedavi ve Bakımı

ÜROGENİTAL SİSTEM HASTALIK BELİRTİ VE BULGULARI Ağrı (Böbrek ve idrar yollarının taş sancısına renal kolik). Renointestinal refleksler (Gastrointestinal ve renal semptomların aynı anda ortaya çıkmasıdır. Örneğin; üriner sistem hastalıklarında bulantı, kusma, ishal görülebilir.) İdrarın fiziksel yapı ve bozuklukları İdrarın kimyasal yapı bozuklukları İdrarın yapım bozuklukları

Ağrı Tipi Yerleşimi Özelliği Belirti ve Bulgular Olası Neden BÖBREK Kostavertebral aralıkta, göbeğe yayılabilen Sürekli künt sızı Kapsülün ani geriliminde şiddetli, keskin, saplanıcı ve kolik biçiminde Bulantı kusma Terleme Solgunluk Şok belirti bulguları Akut tıkanma Böbrek taşı Akut piyelonefrit Pıhtı travma MESANE Pubis üstü bölge Künt, sürekli Miksiyon gereksiniminde artma, mesanenin dolu olduğu durumda şiddet artabilir. Sıkışma duyusu Miksiyondan sonra ağrı Ağrılı idrar yapma Mesanede aşırı gerginlik Enfeksiyon Sistit tümör

Ağrı Tipi Yerleşimi Özelliği Belirti ve Bulgular Olası Neden ÜRETRAL Kostavertebral aralıkta alt karın bölgesinde testis ve labiumlarda Şiddetli, Keskin, Saplanıcı ve kolik biçiminde Bulantı Kusma Paralitik İleus Üretra taşı ödem ya da üretral kanalda daralma pıhtı PROSTATİK Perine ve rektum Erkekte: penis boyunca meatusa kadar Perineumda dolgunluk duyusu, Belirsiz rahatsızlık duyusu ve sırt ağrısı Pubis üstü bölgede duyarlılık artışı, İdrar akımında engellenme, Sık ağrılı idrar yapma, Sıkışma duyusu, Noktüri Prostat kanseri Akut ya da kronik prostatit Kadında: Üretradan meatusa kadar Değişik türde ağrı Çoğunlukla idrar yapma sırasında ve idrar yapmadan sonra oldukça şiddetli Sık, ağrılı idrar yapma, Mesane boynun tahrişi, Üretra enf., Travma, Alt üriner bölgede yabancı cisim

ÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARINDA FİZİK DEĞERLENDİRME İnspeksiyon Deri: Solukluk, sarı-gri(toprak rengi) görünüm, üremik kristaller kaşıntı/tırmalama izleri, turgor, kuruluk ya da kalınlaşma, morarma Ağız: Stomatit, nefeste amonyak kokusu Yüz, karın ve ekstremiteler: Yaygın ya da periferal ödem, mesanede gerginlik, böbrek kitlesinin artışı Tırnaklar: Tırnak yatağında birden fazla yatay beyaz çizgi (müehrecke çizgileri) Kilo: Ödeme bağlı kilo artışı Genel sağlık durumu: Yorgunluk, laterji, dikkat azalması

Palpasyon Böbrekler: Böbreklerin büyüklüğü ve hareketliliğini değerlendirmek için direkt palpasyon uygulanır. Sırtüstü yatar pozisyonda iki elle yapılır. Hidronefroz, polikistik böbrek, böbrek tümörleri ve hassasiyetin arttığı alanlar değerlendirilir. Mesane: Göbeğin üst orta çizgisinden başlayıp, aşağıya doğru palpe edilir. İdrar yaptıktan sonra mesane palpasyonu ile rezidü idrar kontrolü yapılır. Mesanenin palpe edilebilmesi için 150ml üzeri idrar olmas gerekir.

Karın ön duvarı, retroperitonel bölge: Perküsyon Oskültasyon Böbrekler Böbrek ve retroperitoneal bölgede ağrı, hassasiyet ve aşırı sıvı birikimini değerlendirilir. Karın ön duvarı, retroperitonel bölge: Abdominal aorta ve böbrek arterlerindeki kan akım hızı değişiklikleri değerlendirilir. Kalp ve akciğerler: atan sıvı hacmi değerlendirilir.

Üriner Sistem Ameliyatlarından Sonra Görülen Komplikasyonlar Kanama Ağrı Abdominal distansiyon Enfeksiyon Stenoz Diğer genel postoperatif komplikasyonlar

İdrarın Fizik Yapı Bozuklukları Hematüri Pyüri:İdrarda 5’ ten fazla lökosit bulunmasıdır. Bakteriüri:1 ml idrarda 100.000 üzeri bakteri bulunmasıdır. Kristalüri:İdrarda Kalsiyum-oksalat, amorf-ürat, ürik asit, fosfat kristalleri bulunmasıdır. Silendirüri:Önemli bir böbrek hastalığını düşündürmelidir.

İdrarın Kimyasal Yapım Bozuklukları Proteinüri: İdrarda protein görülmesine denir. 24 saatlik idrarda 150 mg’dan fazla olması anormaldir. Ağır egzersiz, soğukta kalmada, ateşli hastalıklarda ve konjestif kalp hastalıklarında geçici proteinüri olabilir Hemoglobinüri: Aşırı kan yıkımı olduğunda görülür. Zehirlenmelerde, serum reaksiyonlarında, yanlış kan transfüzyonları ve kan hastalıklarında görülür.

İdrar Yapım Bozuklukları-1 Anüri :24 saatte 100 ml’den az idrar çıkarılmasıdır. Oligüri:24 saatte 600 ml’den az idrar çıkarılmasıdır. Poliüri: idrar miktarının günlük 2000 ml’ den fazla olmasıdır. Pollaküri: Sık aralarla idrar yapmadır. Noktüri: Gece sık idrar yapmadır. Benign prostat hipertrofisi’nin en sık rastlanan bulgusudur. Dizüri:Ağrılı idrar yapmadır. Genelde alt üriner sistem inflamasyonuyla beraberdir.

İdrar Yapım Bozuklukları-2 Strangüri: Ağrılı zor ve az idrar yapmadır. Sıklıkla sistit’ te görülür. Tenezm: Üretrada bulunan yabancı maddelere (genelde kataterdir) karşı disüri ve ani idrar yapma hissidir. Urgency: Ani idrar yapma hissi ve bunu en kısa zamanda gerçekleştirme isteğidir. Genelde üriner sistem enfeksiyonu, alt üriner sistem taşı ve mesane taşında görülür.

İdrar Atım Bozuklukları İdrar ileri atımında ve kalibresinde azalma İdrar retansiyonu İnkontinans

Üriner İnkontinans Tipleri 1. Stres inkontinans: Kadınlarda en sık görülen tiptir. Mesane kaslarının zayıflaması ile öksürme, hapşırma ve ıkınma gibi aktiviteler sırasında olur. Kadınlarda doğumlara bağlı veya menopoz sonrası mesaneyi kontrol eden kasların zayıflaması ile olur.

Sıkışma tipi (urge) inkontinans: Aşırı aktif mesaneye sahip olan kişilerde aniden bastıran idrar yapma ihtiyacı ve tuvalete yetişemeden idrar kaçırılması. 40 yaş üstü erişkinlerin 5 de birinde sıkışma inkontinansı belirtileri vardır.

Karışık tip inkontinans: Urge inkontinansı ve stres inkontinansı genelde aynı kişide olabilir. Taşma tipi (overflow) inkontinans: Genelde erkeklerde olur. Mesanenin tamamen boşalmasını engelleyen prostat büyümesi gibi, sebeplerden dolayı olur. Tamamen dolan mesaneden su taşması gibi sürekli idrar damlar.

•Fonksiyonel inkontinans: Fiziksel yetersizliklerinden dolayı Parkinson gibi hastalarda, artritli hastalarda ve Alzheimer gibi hastalarda zamanında tuvalete gitmemekten dolayı olan inkontinans. •Üriner sistemin devamlılığını bozan patolojilere veya deformitelere bağlı inkontinans

ÜRİNER RETANSİYON Ani ortaya çıkan işeyememe veya işemeden sonra mesanede önemli miktarda artık idrar kalması durumudur. Kadınlarda görülme sıklığı oldukça düşüktür. (20-24 yaş aralığı) Doğum, jinekolojik operasyonlar ve diğer pelvik operasyonlar etyolojide en önemli yeri tutar.

ÜRİNER RETANSİYON TEDAVİ Tedavideki amaç; semptomların giderilmesi ve retansiyon ve yüksek basınçlı depolamanın zararlı olabilecek sonuçlarının tedavisi veya önlenmesidir. Altta yatan nedenin düzeltilmesi, Temiz aralıklı kateterizasyon, Sürekli kateterizasyon, Sakral nöromodülasyon önemli tedavi seçeneklerdir.

Böbreklerin Sayı Ve Pozisyon Anomalileri BÖBREK ANOMALİLERİ Böbreklerin Sayı Ve Pozisyon Anomalileri Renal agenezis Ektopik böbrek (En sık pelviste görülür.) Çok sayıda böbrek

EKTOPİK BÖBREK

Böbreklerin Volüm Ve Şekil Anomalileri Aplastik böbrek Renal hipoplazi At nalı böbrek

Böbreklerin Yapı Anomalileri Multikistik böbrek Polikistik böbrek Medüller sünger böbrek Basit böbrek kistleri

POLİKİSTİK BÖBREK

MESANE ANOMALİLERİ Ekstrofiya vezikalis: *Mesane ön duvarı, karın ön duvarı ile birlikte gelişmemiştir. Kongenital mesane boynu kontraktürü

C. ÜRETRA ANOMALİLERİ Epispadias: Üretranın penisin dorsal yüzüne açılmasıdır. Hipospadias: Üretranın normal yerine açılmayıp penisin alt yüzünde herhangi bir yere açılmasıdır.

D. TESTİS ANOMALİLERİ Kriptorşidizm: İnmemiş testis en sık görülen testiküler anomalidir. Kısırlık oldukça sık görülür. Tümör görülme oranı 20-40 kat fazladır.

ÜRİNER SİSTEM ENFEKSİYONLARI ÜST ÜRİNER SİSTEM ENF. Akut piyelonefrit Kronik piyelonefrit Böbrek abseleri İnterstisyel sistit Perirenal apse ALT ÜRİNER SİSTEM ENF. Sistit Prostatit Üretrit

E. ÜROGENİTAL SİSTEM ENFEKSİYONLARI ÜST ÜRİNER SİSTEM ENFEKSİYONLARI Piyelonefrit: Böbrek parankim dokusunun ve pelvis renalisin inflamasyonudur. Akut ve kronik olmak üzere iki tipi mevcuttur. En sık etken E.coli’dir. Hastalarda titreme, yan ağrısı, ateş, dizüri, pollaküri, urgency mevcuttur. Antibiyotik tedavisi uygulanır.

Renal Abse: Böbrek korteksinde lokalize enfeksiyondur. Üreterit: Üreterin inflamasyonudur. Sistit: Mesane iflamasyonudur. Sık sık tekrarlamaya meyillidir. Kadınlarda sık görülür. Hastalarda dizüri, pollaküri, strangüri ve urgency görülür. Tedavide hastaya bol sıvı alması ve antibiyotik uygulanır.

4. SİSTİT Kalın barsak flora bakterileri • Tuvalet hijyeni • Periüretral bölgeye bakterilerin bulaşması • Üretranın kısa oluşu • Bakterilerin mesaneye kolayca ulaşması

Üretrit: Üretranın inflamasyonudur. Prostatit: Prostat bezinin inflamasyonudur. Akut/Kronik bakteriyel ve nonbakteriyel olabilir. Titreme, ateş, perineal ağrı, dizüri, pollaküri ve urgency vardır. Antibiyotik, bol sıvı tüketilmesi ve sıcak oturma banyosu önerilir. Seminal vezikülit Epididimit Epididim iltihaplanması sonucu oluşur. Orşit Epididimdeki iltihabın veya idrar/kan yoluyla iltihabi hücreleri testise ulaşması sonucu ortaya çıkan tablonun adıdır.

F. TESTİSLERE İLİŞKİN SORUNLAR Testis torsiyonu: Spermatik kordun kendi etrafında dönmesi sonucunda gelişir. İlk 8 saat içinde ameliyat edilmelidir. Hidrosel: Testisleri örten tunika vaginalisin iki yaprağı arasında sıvı birikmesidir.

Testisin üzerinde ve arkasında yer alan, küçük, ağrısız kitlelerdir. Spermatosel: Testisin üzerinde ve arkasında yer alan, küçük, ağrısız kitlelerdir. İçerisinde ölü spermler bulunan kistik bir oluşumdur. Varikosel: Testiküler ve pleksusunun bir ya da tüm dallarında silindirik ya da iğ şeklinde genişlemedir.

ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI-1 “Böbrek ve üreter taşları” benzer belirtiler verir. İki ana belirtisi vardır; lomber ağrı ve hematüri. Lomber ağrı künt veya kolik renal tarzında olabilir. Ağrı kostovertebral açıda hissedilir, özellikle kolik renal esnasında bu bölgede kalabildiği gibi aşağı yönde batına, inguinal, genital ya da femoral bölgeye doğru yayılım gösterebilir. Ayrıca sempatik tonüs artışına bağlı olarak soğuk terleme, bulantı, kusma gibi şikayetler de tabloya eklenebilir.

ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI-2 “Mesane taşlarında” Pollaküri, dizüri, hematüri gibi şikayetlerin yanında miksiyon sonrası taş kollum ya da trigonuma dokundukça, erkeklerde tüm penis boyunca ya da glansa, kadınlarda klitorise vuran ağrılar olur. Bazen de miksiyon esnasında taş kollum ya da posterior üretrayı tam tıkar. Bu durumda hasta ani idrar kesilmesi ile glob vezikal tablosu ile başvururlar. “Üretrada lokalize olan taşlar” Zorlukla ve çatallı idrar yapma, idrar retansiyonu, üretral akıntı, üretroraji gibi şikayetlere sebep olabilir.

ÜROLİTHİAZİS (ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI) BÖBREK / ÜRETER / MESANE TAŞLARI

ÜRETER VE MESANE TAŞLARI

ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI TEDAVİ Kolik renal insanlarda hissedilen en şiddetli ağrılardandır, dolayısıyla acil tedavisi gerekir. Bu amaçla antimuskarinik etkiyle üreterde düz kas gevşemesine sebep olan ilaçlar eskiden beri kullanılmaktadır. Günümüzde en çok kullanılan ilaç grubu ise non-steroid antienflamatuar ilaçlardır (NSAİİ) İlaç tedavisi yanında sıcak uygulamalarının da ağrının geçmesine ilave etkisi vardır.

ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI TEDAVİ (devam…) KEMOLİZ: Kemoliz mevcut taşın eritilmesine yönelik bir tedavi şeklidir. Günümüzde en çok ürik asid taşı olmak üzere, sistin taşı yada kalsiyum taşı cinsleri için ESWL ve PNL sonrası kalan fragmanların eritilmesi amacıyla kullanılır. Bunların içerisinde en iyi sonuç alının ürik asid taşlarıdır.

Üriner Sistem Taşlarının Endoskopik Tedavisi Böbrekte Perkütan nefrolitotomi (PNL Retrograd böbrek içi cerrahisi (RIRS) Laparoskopi Üreter Taşlarının Tedavisinde Üreterorenoskopi (URS) Laparoskopi Mesane Taşlarının Tedavisinde Endoskopik litotripsi Perkütan sistolitotripsi

ÜRİNER DİVERSİYON ÜRİNER DİVERSİYON: İdrar drenajının normal yolun dışında bir yolla sağlanmasıdır. AMAÇ: Böbrek dokusunu korumak Hastayı idrar tahriş ve kokusundan korumak

Üriner Diversiyon Uygulama Nedenleri Kongenital anomaliler Akut ya da kronik inflamasyonlar Tümörler Taşlar Nörojenik mesane durumlar ÜRİNER DİVERSİYON

Üriner Diversiyon Çeşitleri Kontinant ya da inkontinant olur. Geçici ya da kalıcı olabilir. Tüplü ya da tüpsüz olabilir. Tüplü inkontinant diversiyonlar Nefrostomi Pyelostomi Üreterostomi Sistostomi Tüpsüz inkontinant diversiyonlar Üreterokutaneostomi Vezikostomi Pyelokutaneostomi Kontinant – üreterosigmoidostomi

ÜRİNER DİVERSİYON ÇEŞİTLERİ

Tüplü İnkontinant Diversiyonlar NEFROSTOMİ

Tüplü İnkontinant Diversiyonlar ÜRETEROSTOMİ

ÜRİNER DİVERSİYON “AMELİYAT ÖNCESİ” BAKIMI Cerrah, hemşire, enterostomi hemşiresi eşliğinde ameliyat hazırlığı yapılır. Hastaya psikolojik ve diversiyon konusunda eğitim verilmelidir. Ameliyat öncesi barsak hazırlığıda yapılmalıdır. Stomanın açılacağı alan sol ya da sağ alt kadrana açılır. Hastaya kendi kendine katater uygulaması öğretilir.

ÜRİNER DİVERSİYON “AMELİYAT SONRASI” BAKIMI İlk 24 saat, idrar miktarı takibi yapılır. Ostomi torbasından sızıntı, ciltte irritasyon olup olmadığı izlenir. Stomanın renk değişiklikleri izlenir. Peritonit belirtileri izlenir. Kanama belirtileri yönünden izlenir. Ameliyat sonrası eğitime, hastanın rahatsızlığının azaldığı 4-5. günlerde başlanır. Stomaya nasıl bakım uygulayacağı, Torbayı nasıl değiştireceği, Katater uygulayacaksa nasıl uygulayacağı öğretilir.

G. ÜROGENİTAL SİSTEM TÜMÖRLERİ Böbrek Tümörleri Mesane Tümörleri Üreter Tümörleri Üretra Tümörleri Testis Tümörü Prostat Tümörü

Böbrek Tümörleri: Adenocarsinom en sık şeklidir. Nefroblastoma Sarkom Ürotelyum tümörleri En sık olarak hematüri, ağrı ve ele gelen kitle mevcuttur. Tedavide nefrektomi uygulanmalıdır.

BÖBREK KANSERİ

BÖBREK KANSERİ

Mesane Tümörleri Üregenital sistemin en sık rastlanılan tümörüdür. Ortalama görülme yaşı 65’tir. Endüstriyel karsinojenler,Sigara ve kronik enfeksiyon etyolojide rol oynar. %75-80’de hematüri mevcuttur. Cerrahi tedavi uygulanır.

Testis Tümörleri 15-35 yaş erkeklerde sık görülür Etyolojide; İnmemiş testis Baba, kardeşte testis kanseri varlığı Testis travması İnguinal hernia Orşitin rol aldığı düşünülmektedir.

Germ Hücreli Testis Tümörleri Seminom ( en sık ) Teratokarsinom Embriyonel karsinom Koryokarsinom TESTİS TÜMÖRÜ

Testis Tümöründe Tedavi Cerrahi Radyoterapi Kemoterapi

Prostat kanseri Erkeklerde en sık görülen kanser Etyolojide ; Hormonal faktörler Genetik ve ırk faktörü Aşırı yağlı beslenme Bazı virüsler suçlanmaktadır.

Prostat Kanserinde Tedavi Yöntemleri Cerrahi yöntemler Kemoterapi Radyoterapi Hormonal tedavi

Benign Prostat Hiperplazisi (BPH) Prostat bezinin iyi huylu büyümesini ve bu büyümenin sebep olduğu idrar akımıyla ilgili problemleri tanımlar. Prostat bezinin büyüyerek idrar kanalını sıkıştırması özellikle 50’li yaşlardan sonra başlar. Altmış yaşın üzerindeki erkeklerin yarısında, seksen yaşına gelen erkeklerin %80’inde iyi huylu prostat büyümesi vardır.

Benign Prostat Hiperplazisi (BPH) Belirti ve Bulgular İdrar yapmayı başlatmada zorlanma, İdrar yaparken zorlanma, Kesik kesik idrar yapma, İdrarın hepsini boşaltamama, İdrarın kalınlığının ve akımının azalması, Gece tuvalete kalkma ihtiyacı olması

Benign Prostat Hiperplazisi (BPH) Tedavisi Medikal (ilaçla) ve cerrahi yöntemler vardır. İlaç tedavisi büyümeyi tamamen ortadan kaldırmasa da ancak prostatı gevşeterek idrar kanalını rahatlamayı amaçlar. İlaç tedavisini başarısız olduğu zaman cerrahi tedaviler uygulanır. Bu ameliyatlarda prostatın hepsi değil tıkanıklığa yol açan iç kısmı çıkarılmaya çalışılır. Açık ve endoskopik cerrahi yöntemleri vardır.

Prostat Hipertrofisinin Cerrahi Tedavisi Transüretral prostat rezeksiyonu (TUR) Suprapubik prostatektomi Retropubik prostatektomi Perineal prostatektomi

Transüretral Rezeksiyon (TUR) Prostat’ a uygulanan cerrahi girişimler içinde en yaygın olanı TUR’ dur. Üretradan yerleştirilen bir rezekteskop aracılığıyla yapılan bir işlemdir. Bu yöntem 60 gr’ dan düşük prostatlarda uygulanmakla birlikte cerrahların çoğu 45 gr prostat’ ı TUR için limit kabul eder.

Transüretral Rezeksiyon (TUR)

TUR (Ameliyat Öncesi Bakım) Bu hastaların korku ve endişeleri giderilmelidir. Hasta ve yakınları seks fonksiyonlarının kaybolması açısından korkudadır. Yeterince açıklama yapılmalıdır. Hastanın dengeli beslenmesi ve yeterli sıvı alması önemlidir. Sıvı kısıtlaması yoksa günde 2000-3000 cc sıvı verilmelidir.

TUR Sonrası Taburcuda Hastaya Yapılması Gereken Açıklamalar Kanama, enfeksiyon, idrar yapmama durumunda hekime başvurması 4-6 hafta zorlu aktivitelerden kaçınması En az 4 hafta cinsel ilişkide bulunmaması Hekim izin verinceye kadar araba kullanmaması ve yolculuk yapmaması Konstipe kalmaması Bol sıvı alması.

Prostatektomi Sonrası Bakım-1 Gelişebilecek komplikasyonların önlenmesi ve erken tanınması önemlidir. Prostatektomiden sonra en sık komplikasyon kanama ve pıhtıyla kataterin tıkanması sonucu “üriner obstrüksiyondur”. Diğer komplikasyonlar: üretral darlık retrograd ejekülasyon idrar inkontinansıdır.

Prostatektomi Sonrası Bakım-2 Postop yaşam bulguları; stabil olana kadar 25 dk da bir kontrol edilmelidir. Pansumanlar kanama yönünden izlenmelidir. Ameliyattan sonra birkaç gün kataterden gelen idrar kanlı olabilir. En fazla kanama ameliyat günüdür.

Prostatektomi Sonrası Bakım-3 Sürekli yada aralıklı irrigasyona olanak sağlayan kapalı drenaj uygulanır. Sürekli irrigasyonda 3 lümenli foley uygulanır. Hastaya ve yakınlarına kapalı drenaj sistemi hakkında bilgi verilir ve dikkat edilmesi istenir. Kataterler üzerine yatılmaması ve idrar torbasının mesane üzerine çıkarılmaması öğretilir.

Prostatektomi Sonrası Bakım-4 Katater çıkarıldıktan sonra üriner sfinkter kontrolunu kazanması için hastaya perine egzersizleri öğretilir.(Saatte 15-25 kez abdominal, gluteal ve perineal adalelerin kasılması) Hasta erken dönemde ayağa kaldırılır, derin solunum ve öksürük egzersizleri yaptırılır.

Prostatektomi Sonrası Bakım-5 Uzun süre oturur pozisyon karın içi absıncı artırıp kanamaya neden olabileceğinden yemek yeme dışında oturtulmaz. Konstipasyon engellenmeye çalışılır. En az 6 hafta ıkınmaması önerilir. Bu sürede hastaya rektal tüp, tuşe vb uygulanmaz. Çünkü kanamaya neden olabilir.

TEŞEKKÜRLER

KAYNAKLAR Erdil F. (2001). Ürogenital Sistem Cerrahisi ve Hemşirelik Bakımı. Ed: Erdil F. Özhan Elbaş N. Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği. Aydoğdu Ofset. IV. Baskı Ankara Nobel Kitapevi, 2001. Karadakovan A., (2011). Üriner Sistemin Değerlendirilmesi. Ed: Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım Karadakovan A., Kaymakçı Ş. (2011). Üriner Sistem Hastalıkları. Ed: Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım Özyurt, C. Kadınlarda Üriner Retansiyon. Urınary Retentıon In Women. Turkiye Klinikleri J Surg Med Sci 2005;1(5):56-60 http://www.ctf.edu.tr/stek/pdfs/68/6801.pdf http://sakur.uludag.edu.tr/dosya/FR-HYE-04-315-01.pdf http://pelviktaban.com/index.php/uriner-inkontinans-tipleri http://www.leonsaporta.com/bobrek-ureter-mesane-taslari.php