YÖNETİM BİLİŞİM SİSTEMLERİ Prof.Dr. Orhan Torkul Arş.Gör. Tijen ÖVER Arş.Gör. Fatih ÇALLI

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı Çalışma Soruları Bilişim sistemlerinin analizinde bir çatıya sahip olmak niçin önemlidir? İşletme ve işletme süreç sistemlerinden ne anlaşılır? İşletme süreçleri ve bilişim sistemleri arasında ki ilişkiler nelerdir?

İşletme süreçleri içinde bilişim sistemlerinin rolüyle ilgili altı eleman nedir? Sistem analizinde ki aşamalar nelerdir? Profesyoneller bilişim sistemleri analizi için İMA çatısını nasıl kullanırlar?

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı Çatı ve Model için İhtiyaçlar Çatı Model

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı 2. İşletme Süreçleri ve İşletmelerin Sistem Bakış Açısıyla İncelenmesi Sistem nedir? Sistem Sistemin Amacı Sistemin sınırları Sistemin Çevresi Sistemin Girdileri Sistemin Çıktıları

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı Sistem nedir? Bir sistem, bir amacı gerçekleştirmek için bütünleştirilmiş elemanlar grubudur. Firma gibi bir kurum veya bir işlevsel alan bu tanıma uyar. İşletme, firma; yöneticilerin veya girişimcilerin özel amaçlarını gerçekleştirmek için çalışan kaynaklardan oluşmuştur.

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı Sistemin Girdileri: Sistem girdileri, gerek organizasyonun içinden gerekse dış çevresinden sisteme dahil olan her şeydir. İşlem ise, sisteme dahil olan her şeyi daha anlamlı bir hale getirmektir. Sistemin Çıktıları: Sistemin çıktıları ise işlenerek daha anlamlı hale getirilmiş, insanlara fayda sağlayacak şeyler olarak tanımlayabiliriz.

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı Tedarikçiler Satın alınan parçalar Çevre Tedarikçiye giden siparişler Firma içi Bitmiş ürünler Ürün tasarımı Tasarım Üretim Satış Teslim Servis Gerçek ve tahmini siparişler Siparişler Bitmiş ürünler Servis isteği Müşteri Tercihler Ekipman bilgisi Şekil 2.3. Sistem Bakış Açısıyla bir Firmaya Bakış Şekil 2.1. İşletmeler işletme süreçlerinden oluşan sistemlerdir

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı Değer Zinciri Temel Süreçler Destek Süreçleri İşletme Süreçleri ve İşletme Fonksiyonları

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı DEĞER ZİNCİRİ Değer Zinciri, firmaların müşterileri için değer oluşturmada kullandığı işlemler setine verilen isimdir.Değer zinciri, ana prosesler ve destek prosesleri olmak üzere 2 tip prosese sahiptir. Şekil 2 de bir restoran ele alınmış olup,değer zincirindeki bazı prosesler görülmektedir.Bu ana prosesler, satın alma,sipariş alma ve yemek servisini kapsar.Şekil 2 de mutfak temizliği, işçi alımı,vergi ödeme ve restoran yönetimi gibi bazı ana proseslerden bahsedilmemiştir.Yönetim, destek prosesi gibi görülebilir çünkü müşteri değeri için yapılan işlerle direk ilgisi yoktur.1980li yıllarda işçi başına düşen yönetici sayısında düşüşün sebebi daha az yönetici ile firmaların müşterileri için değer hesaplarını daha rahat yapmasıdır. Değer zinciri fikri önemlidir, çünkü bir firmada organize edilen iş prosesleri yolu firma müşterileri için firmanın sağladığı değerlerle arasında bağlantı olması gerekir.Şekil 2 deki değer zinciri bir fast-food restoranına ait değildir.Çoğu fast-food restoranında yemeği sipariş gelmeden hazırladığı için ve ücreti yemeği servis etmeden aldığı için bu modele uymaz.

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı Yemek Satın alımı Yemeği Saklama Ana proseslere göre yapılmış şekildeki değer zinciri yemekleri sipariş olmadan pişiren fast-food restoranlara göre değildir. Yemeği Pişirme Yemeğin Servisi Müşteri oturma yerleri Siparişlerin Alımı Fatura Oluşturma Ödeme Şekil 2.2.Bir restoran için ana prosesler

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı 3. Bilişim Sistemleri ve İşletme Süreçleri İşletme Sistemlerinde Bilişim Sistemlerinin Rolü Bilişim Sistem Yapısını Oluşturan Elemenlar Müşteriler(İçsel ve Dışsal Müşteriler) Ürünler İşletme Süreçleri Paylaşımcılar(Katılımcılar) Bilgi Teknoloji

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı İşletme Süreçleri ve fonksiyonel iş alanları Fonksiyonel alanlarla çakışan başlıca süreçler, yeni bir ürünü oluşturmak, işin tamamında koordineli bir plan yapmak ve müşteri siparişlerini yerine getirmektir. Süreçler spesifik fonksiyonel alanlarla ilişkilidir.Ürün imalatı gibi başlıca süreçler, potansiyel müşterileri tanımlama ve vergileri ödeme diğerlerinden farklı bir fonksiyonel alana bağlı gibi gözükür.Bu prosesleri ve onları destekleyen bilişim sistemlerini öğrenmenin en iyi yolu bilişim sistemlerinden önce fonksiyonel alanları öğrenmektir. Spesifik fonksiyonel alanlarda aktiviteler ve alt prosesler.Bu aktiviteler ve alt prosesler diğer insanlarla iletişim, veri analizi, yapılacak işin planlanması ve çalışanların geribeslemesinin sağlanması olarak sayılabilir.

Bütün işler için koordineli plan Müşteri taleplerini yerine getirme Şekil 2.4.Birçok fonksiyonel alanlardan koordineli çalışma ihtiyaçlı iş prosesleri Yeni Ürün oluşturma Bütün işler için koordineli plan Müşteri taleplerini yerine getirme ÜRETİM Malzeme Alımı Ürünün montajı veya kurulması Ürünün Dağıtımı Ürünün servisi ve müşteri desteği SATIŞ VE PAZARLAMA Potansiyel Müşterileri Saptamak Müşterilerin istediği metotların Belirlenmesi Market fırsatlarının belirlenmesi Müşterilerin ürünü alması için ikna edilmesi Satış işlemlerinin yerine getirilmesi MÜHENDİSLİK Yeni metotların araştırılması Ürünlerin nasıl üretileceğine karar verilmesi Üretim proseslerinin geliştirilmesi MUHASEBE VE FİNANS Finansal işlemlerin yapılması Finansal hesapların oluşturulması Vergilerin Ödenmesi Nakit Yatırımı Finans işlemleri İNSAN KAYNAKLARI Kiralama ihtiyaçlarının Kararlaştırılması Çalışacak İnsan bulunması ve kiralanması İşçilere işyeri operasyonlarının anlatımı İşçilere ödeme İşçi kazançlarının İdaresi Disiplin hareketleri ve İşten çıkarmalar Bütün fonksiyonel alanlarda proses ve aktiviteler Diğer insanlarla iletişim Veri analizi Çalışanların motivasyonu Yapılacak işin planlanması Tamamlanmış işlerin izlenmesi Çalışanlardan geribesleme alınması

İşletme Süreçlerinde Bilişim Sistemlerinin Rolü Tablo 2.1 İş proseslerinde alt sistem olarak Bilişim sistemleri Bilişim Sistemlerine Bilişim Sistemleri Bilişim Sistemlerinin Desteklediği Dahil Olmayan İş Süreçleri İş Prosesleri İşletme Süreçlerinde Bilişim Sistemlerinin Rolü Barkot tarayıcıları ve satılan malları teşhis eden ve faturaları hesaplayan bilgisayarlar Havayolu rezervasyon sistemleri Revize etmek ve yazmak için kelime işlem sistemleri Organizasyonların performansını yöneticilerin görmesi için interaktif sistemler İnsanları ses çıktılarına göre tarayıp analiz eden sistemler Müşteri ödeme yerlerinin yapılması Havayolu rezervasyonlarının yapılması Kitap yazılması Organizasyonel performansın ölçülmesi Sınırlı alanlara izinsiz girişlerin önlenmesi Müşterilerle kişisel iletişim kurma ve malzemelerin çantalara yerleştirilmesi Nereye ve ne zaman gideceğinin belirlenmesi Kitapta neyin yazılacağına ne nasıl yazılacağına karar verilmesi İnsanlarla ne olup bittiği hakkında bakış açılarını öğrenmek için konuşma İnsan korumalar,kameralar ve diğer güvenlik ölçüleri

Şekil 2.3 WCA framework elemanlarının tanımları MÜŞTERİLER İş proseslerinin dahili ve harici müşterileri ÜRÜNLER İş prosesindeki müşterilerin direk olarak kullandıkları spesifik proses çıktı veya sonuçları İŞ PROSESLERİ Müşteri için önem taşıyan birbiriyle ilişkili aktiviteler KATILIMCILAR Prosese giren insanlar veya iş prosesinin bir kısmını bilişim olarak kullanan insanlar BİLİŞİM İş proseslerinde kullanılan sayılar,metin,sesler veya resimler TEKNOLOJİ İş proseslerinde kullanılan Telekominikasyon veya bilgisayar donanım ve yazılımları

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı 4. Bir Profesyonelin Bakış açısıyla Bilişim Sistemlerinin Analizi Sistem Analizinde Genel Kavramlar Sistem Analizi Karar Verme Süreci Analiz Amacını ve Sistemin Alanını Belirleme Bilgi Toplamada Önemli Konuları Belirleme ve Mevcut Durumu Tanımlama Alternatifleri Geliştirme En İyi Alternatifin Seçimi

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı 4. Bir Profesyonelin Bakış açısıyla Bilişim Sistemlerinin Analizi Sistemlerin İş-Merkezli Analizi Beş farklı bakış açısından hareketle işletmede mevcut yada arzu edilen sistemi anlama Mimari Performans Altyapı İçerik Risk

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı Bilişim Sistem Analizinde Aşamalar Analizi Amacı ve Alanını Belirleme Mevcut Durumun tanımlanması Mimari: Sistemin bileşenleri ve bu bileşenlerin birlikte nasıl yönetileceği konusuyla ilgilidir Performans: Sistemin işleyişinin ne derece iyi olduğu konusuyla ilgilidir

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı Altyapı: Temel kaynakların diğer sistemlerle paylaşımıyla ilgilidir İçerik: Personel, organizasyonel ve teknik çevreyi çevreleyen sistemdir Motivasyon Politikalar ve pratikler Paylaşımcılar Riskler: Kazalar ve arızalar Bilgisayar suçları Proje hataları

Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı Potansiyel gelişmeleri Tasarlama Alternatifler Arasından Seçme