İşletmeye Giriş Konu 3: Global Dünyada İşletme Yrd.Doç.Dr. Yıldırım Osman Çetmeli Yaşar Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü

Mutlak Rekabet Üstünlüğü (Mutlak Avantaj) - Belirli bir ürünün üretiminde en yüksek verimlilik - Belirli bir ürünün tek üreticisi olma Karşılaştırmalı Rekabet Üstünlüğü (Karşılaştırmalı Avantaj) - Belirli bir ürünün üretiminde, diğer üretilen ürünlere kıyasla, çeşitli üretici ülkelerden daha düşük maliyetlere sahip olma

Mutlak Avantaj Türkiye’nin üretimi (1 Saatte) 40 kg Fındık veya 80 kg Ekmek Afganistan’ın üretimi (1 Saatte) 30 kg Fındık veya 15 kg Ekmek Her iki ürünün üretiminde hangi ülkenin mutlak bir avantajı vardır ? Yanıt : Türkiye (her iki üründe de Afganistan’a kıyasla aynı zaman biriminde daha fazla ürettiği için) Fındık 40 30 15 80 Ekmek

Karşılaştırmalı Avantaj Türkiye’nin üretimi (1 Saatte) 2 Kg Ekmeğe karşılık 1 Kg Fındık Afganistan’ın üretimi (1 Saatte) ½ Kg Ekmeğe karşılık 1 Kg Fındık Fındık üretiminde hangi ülkenin karşılaştırmalı bir avantajı vardır? Yanıt: Afganistan (aynı sürede daha az ekmeğe karşılık fındık üretebildiği için) FAKAT… Türkiye’nin üretimi (1 Saatte) ½ Kg Fındığa karşılık 1 Kg Ekmek Afganistan’ın üretimi (1 Saatte) 2 Kg Fındığa karşılık 1 Kg Ekmek Ekmek üretiminde hangi ülkenin karşılaştırmalı bir avantajı vardır? Yanıt: Türkiye (aynı sürede daha az fındığa karşılık ekmek üretebildiği için)

Mal ve Hizmet Mal ve Hizmet İhracat-İthalat Uluslararası Üretim Patent, Lisans, Know-how Marka Franchising/Licensing Uluslararası Ortak Girişim Mal ve Hizmet Uluslararası Pazarlama Uluslararası Birleşme/Satınalma

İthalat (Dışalım), yerel pazarda satılmak üzere yabancı ülkelerden ürün ve hizmetler satın almak. İhracat (Dışsatım), yerel olarak üretilmiş ürün ve hizmetleri yabancı ülkelere satmak Dolaysız ihracat: Mamul malların yabancı ülkelere satılmasıdır. Dolaylı ihracat: Dolaysız ihracat yapılırken, mamul mal içinde hammadde, yarı mamul ve çeşitli tür girdi olarak bulunan aksesuarların ihracatının yapılmasıdır.

Özel Sözleşme Temelli Dış Ticaret Türleri Know-How Lisansörlük Taşeronluk Franchising

Know-How: Genellikle bir ürünün üretimi ile ilgili faaliyetlerde yapılan teknik işbirliklerini kapsar. Üreticiden bir bedel karşılığı alınan teknik yardım ile yapılan üretim sonucunda, know-how’ı satın alan işletmenin, kendi adı ve markası ile yerel pazarlar için ürettiği ürünler imal edilmiş olur.

Lisansörlük: Lisans anlaşmasına göre imalatçı veya tedarikçi telif ücreti biçimindeki bir bedel karşılığında, yerel işletmenin, kendi fikri mülkiyet hakkını (intellectual property right – ticari markalar, patentler, telif hakları, teknik know-how, tasarımlar) kullanmasını mümkün kılar. Bu anlaşma biçiminde yerel bir işletme veya imalatçı ürettiği malları yerel bir bölgede, yabancı satıcı/üretici ile aynı üretim yöntemi ve markayla üretme ve satma hakkını elde eder.

Taşaronluk: Üretici işletmeler yabancı ülkelerde mal ve hizmet üretimi, dağıtımı ve satışı için yerel işletmelerin hizmetlerini kiralarlar. Yapılan sözleşme gereği taşaron işletme, yabancı ana işletme adına üretir, dağıtım veya satış yapar.

Franchising: Dikey işbirliklerine dayalı en gelişmiş dış ticaret anlaşmalarından biridir. Know-how, lisans ve taşaronluk anlaşmalarının birini veya hepsini kapsamına alır. Franchising hakkını satın alan işletme (franchisee), ayrı bir kimliğe sahip olmasına rağmen kendisine bu hakları bir bölge için veren dış ülkedeki üreticiyi (frenchiser) tüm özellikleri ile temsil eder.

Dış Ticaret Dengesi Dış Ticaret Fazlası: İhracat > İthalat (Olumlu) Bir Ülkenin İthalat ve İhracatı Arasındaki İlişki Dış Ticaret Açığı : İhracat < İthalat (Olumsuz) Dış Ticaret Fazlası: İhracat > İthalat (Olumlu) A Ülkesi İthalat İhracat A Ülkesi İhracat İthalat

Ödemeler Dengesi: Bir ülkeye giren ve çıkan toplam para akışı Ödemeler Dengesi: Bir ülkeye giren ve çıkan toplam para akışı. Bir ülkede yaşayan toplum ile yabancı ülkelerdeki toplumlar arasındaki belirli bir süre zarfında gerçekleştirilen tüm ekonomik işlemlerin sistematik kaydı. Ödemeler Dengesi Fazlası: İçeri giren para > Dışarı çıkan para Ödemeler Dengesi Açığı: İçeri giren para < Dışarı çıkan para

Ödemeler Dengesi Fazlası Ödemeler Dengesi Açığı Ülkesi Para Girişi Ödemeler Dengesi Fazlası Para Çıkışı İthalat Turizm Sermaye çıkışı Dış borç geri ödemesi Faiz ödemeleri Yardımlar İhracat Turizm Yabancı Sermaye Dış borç girişi Yardımlar A Ülkesi Para Çıkışı Ödemeler Dengesi Açığı Para Girişi

Döviz Kuru Ulusal para ve yabancı para birimi arasındaki dönüştürme, göreceli bir değer kullanılarak yapılır. Döviz kuru: Bir ülkenin yerel para biriminin diğer ülke para birimi karşısındaki göreceli değeridir. Dalgalı kur sistemi Sabit kur sitemi

Devalüasyon; sabit kur sistemlerinde ödemeler dengesi açık veren ülkenin ulusal parasının dış satınalma gücünün, hükümetçe alınan bir kararla düşürülmesidir. Devalüasyon, bir devletin resmi para biriminin diğer ülke dövizleri karşısında değer kaybettirilmesidir.

Dış Ticaret Sermaye Şirketleri (DTSŞ): Sadece ihracat işlemleri yapmak üzere kurulmuş, dış pazarlarda satış ve pazarlama konularında organize olmuş, deneyim sahibi uzman işletmelerdir. Birçok işletmenin ihracatlarını gerçekleştirdiklerinden ticaret hacimleri çok yüksektir ve ölçek ekonomisi nedeniyle birim başına düşük maliyet ve komisyonlar uygulayabilmektedirler. İthalat işlemleri genellikle bağımsız bayiler veya dağıtıcılar gibi yerel satış ve pazarlama işletmeleri tarafından yürütülür. Yabancı imalatçılardan yalnızca kendilerine verilen yetki ile ithal ettikleri malları, görevlendirildikleri bölgelerde satan bayi veya dağıtıcılara, tek yetkili bayi / dağıtıcı adı verilir.

Uluslararası İşletmecilikte Engeller Fiziksel, Sosyal ve Kültürel Engeller Ekonomik ve Siyasi Hukuki Kısıtlamalar Ekonomik ve Siyasi Hukuki Kısıtlamalar B Ülkesi A Ülkesi Ekonomik Kısıtlamalar Gümrük Vergileri Gelir amaçlı Koruma amaçlı Ticari Kısıtlamalar Kota Ambargo Gümrük idari düzenlemeler Kambiyo denetimi Siyasi ve Hukuki Kısıtlamalar Ekonomik Kısıtlamalar Gümrük Vergileri Gelir amaçlı Koruma amaçlı Ticari Kısıtlamalar Kota Ambargo Gümrük idari düzenlemeler Kambiyo denetimi Siyasi ve Hukuki Kısıtlamalar

Ekonomik Tabanlı Engeller Gümrük vergileri: İthal edilen mallardan alınan vergi, harç ve resimler gümrük vergileri olarak adlandırılır. Bu uygulama ile ithal edilen malların maliyeti artırılır. Tüketiciler daha ucuz olan yerli malları almaya yönlendirilir. Gelir sağlayıcı gümrük vergileri (genellikle lüks ithal mallara) Koruyucu gümrük vergileri

Ekonomik Tabanlı Engeller Ticaret kısıtlamaları: Kota: Bir ülkeye ithal edilen bir malın miktarında veya değerinde belirli bir süre için, resmi makamlarca yapılan sınırlamalar. Ambargo: Bir ülkeye ithal edilen bir malın, resmi makamlarca belirli bir süre için tamamen yasaklanmasıdır. Gümrüklerde idari düzenlemeler yolu ile ülkeye ithal edilecek malların miktarı kısıtlanabilmektedir. Kasıtlı olarak işlemlerin yavaşlatılması ve maliyetlerin artırılmasıdır. Kambiyo kontrolleri: İthalat yapılabilmesi için gerekli olan dövize ulaşımın hükümet tarafından zorlaştırılmasıdır.

Politik ve Yasal Tabanlı Engeller Bazı ülkelerden gelen malların girişi (ithalatı) kolaylaştırılırken, bazılarından gelenlerin kabulü zorlaştırılabilir. En fazla kayırılan ülke statüsü o ülkenin ihracat ve ithalatta diğer ülkelere nazaran daha fazla ayrıcalığa sahip olmasına olanak verir. Ekonomik tabanlı engeller (kota, ambargo vb.), ekonomik gerekçeler dışında politik nedenlerle de uygulanabilir.

Uluslararası Ticarette Engelleri Azaltma Serbest Ticareti Geliştiren Uluslararası Organizasyonlar Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) Dünya Ticaret Örgütü (WTO) Dünya Bankası (World Bank Group) Uluslararası Para Fonu (IMF) Serbest Ticaret Bölgeleri ve Ekonomik Entegrasyonlar Serbest Ticaret Bölgeleri Gümrük Birlikleri Ortak Pazarlar Politik ve Ekonomik Birlikler

Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (General Agreement on Tariffs and Trade - GATT) Uluslararası ticareti, haklar ve sorumluluklar açısından düzenleyen çok taraflı bir anlaşmadır. 1947'de 23 ülke tarafından imzalanan bir anlaşma ile kurulmuştur. Temel düşünce; Uluslararası rekabet sistemini kurabilmek için üye ülkeleri, korumacı politikalardan uzaklaştırarak uluslararası ticareti serbestleştirme olarak belirlenmiştir. GATT’ın amaçları; Ticari ve ekonomik alandaki ilişkilerin arttırılması, Tam istihdamın gerçekleştirilmesi, Dünyadaki üretim kaynaklarının etkin kullanımı.

Dünya Ticaret Örgütü (World Trade Organization - WTO) Çok taraflı ticaret sisteminin yasal ve kurumsal organıdır. WTO, hükümetlerin iç ticaret yasalarını ve düzenlemelerini nasıl yapacakları hususunda yasal bir çerçeve ortaya koymaktadır ve toplu görüşmeler ve müzakereler yoluyla ülkeler arasında ticari ilişkilerin geliştirildiği bir platformdur. GATT’nin bir devamıdır. GATT, sadece mal ticaretini kapsarken, WTO mal, hizmetler ve fikri mülkiyet hakları olarak da bilinen "fikir ticareti"ni de kapsamaktadır.

Dünya Bankası (World Bank Group - WBG) II.Dünya Savaşı'nın ardından 1945 yılında Uluslararası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası (IBRD=International Bank for Reconstruction and Development) adıyla kurulmuş, 1947 yılında Birleşmiş Milletlerin özerk kuruluşlarından biri olmuştur. Dünya devletlerinin 185’i Banka üyesidir. Dünya Bankası faaliyetleri özellikle gelişmekte olan ülkelerde, İnsan gelişimi (eğitim, sağlık), Tarım ve kırsal kalkınma gibi alanlarda (sulama, köy hizmetleri), Çevre koruma alanlarında (kirlilik azaltma, yönetmelik yapmak ve uygulamak), Altyapı (yol, kentsel dönüşüm, elektrik) Yönetim (yolsuzlukla mücadele, yasal kurumları geliştirme) gibi alanlarda yoğunlaşmaktadır.

Uluslararası Para Fonu (International Monetary Fund - IMF) Küresel finansal düzeni takip etmek, borsa, döviz kurları, ödeme planları gibi konularda denetim ve organizasyon yapmak, aynı zamanda teknik ve finansal destek sağlamak gibi görevleri bulunan uluslararası bir organizasyondur. Genel amaçları; Milletlerarası ticaretin dengeli şekilde gelişmesine, üye devletlerin tam istihdama ve yüksek büyüme hızına ulaşmasına olanak hazırlamak, Ödemeler dengesi güçlüklerinin çözümünde yardımcı olmak, Kambiyo istikrarını kurmak ve tek taraflı devalüasyonlara mani olmak, Çok taraflı dış ödemeler sisteminin kurulmasını sağlamak.

Serbest Bölge; ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerlerdir. Gümrük Birliği; üye ülkeler tarafından kurulan ve ülke topraklarının bütününü kapsayan bir serbest ticaret bölgesidir. Üyeler (üye ülkelerin tüm toprakları) hiçbir gümrük vergisi veya kısıtlama olmaksızın kendi aralarında ticaret yaparlar.

Serbest Bölgeler Gümrük Birliği B Ülkesi A Ülkesi B Ülkesi A Ülkesi Not: Noktalarda mal ve hizmet dolaşımı gümrük vergisi veya ticari kısıtlamalara tabi değildir

Ortak Pazar; Gümrük Birliği’nin, içine üretim faktörlerini de katan geniş bir versiyonudur. Ortak pazara üye ülkeler içinde serbest dolaşan mal ve hizmetlere ilave olarak üreti faktörleri (işgücü, sermaye) de serbestçe, hiçbir kısıtlamaya tabi olmadan dolaşır. Ekonomik Birlik (bütünleşme); Ortak Pazar koşullarına ilave olarak, bölge içinde tek para birimi ve tüm ekonomik ve ticari faaliyetlerde düzenlemeleri de içeren kapsamlı bir birliktir. Politik Birlik (bütünleşme); üye ülkelerin, ekonomik birlik koşullarına ilave olarak savunma, dış politika, adalet, güvenlik alanlarında da ortak düzenleme ve davranış birliğinde bulunduğu bir bütünleşmedir.

Ülkelerarası Ekonomik ve Siyasi İlişkiler Hiyerarşisi Yüksek İlişki Ortak Pazar + Para birliği + Siyasi Birlik………………= Avrupa Birliği Gümrük Birliği + İşgücü ve Sermaye serbest dolaşımı = Ortak Pazar Mal ve Hizmet tüm ülkede serbest dolaşımı……….= Gümrük Birliği (Tüm ülke serbest bölge olursa) Mal ve Hizmetin bazı noktalarda serbest dolaşımı…= Serbest Bölge Düşük İlişki

Bölgesel Ticaret Birlikleri KISA ADI AÇIK ADI AFTA ASEAN Free Trade Area ANCOM Andean Pact APEC Asia-Pacific Economic Cooperation CACM Central American Common Market CARICOM Caribbean Community and Common Market CEMAC Monetary and Economic Community of Central Africa CER Australia-New Zealand Closer Economic Trade Relations Agreement ECOWAS Economic Community of West African States EU European Union EFTA European Free Trade Association GCC Gulf Cooperation Council MERCOSUR Southern Cone Customs Union NAFTA North American Free Trade Agreement SADC South African Development Community

Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) (Güneydoğu Asya Milletler Birliği) 1. Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınma 2. Ekonomik ve politik istikrar 3. Anlaşmazlıkların tartışılması ve çözülmesi ile ilgili bir forum Nüfus: 500 milyon GMH: $800 milyar Üye sayısı: 10 Genel işbirliği Başlangıç yılı: 1967

İzlanda, Liechtenstein, Norveç, İsviçre European Free Trade Association (EFTA) (Avrupa Serbest Ticaret Birliği) İzlanda, Liechtenstein, Norveç, İsviçre Egemenliğin yitirilmesi korkusu Yıkıcı rekabet korkusu Serbest ticaret getirilerinden yararlanma AB ile işbirliği Nüfus: 12 milyon GMH: $410 milyar Üye sayısı: 4 Serbest Ticaret Bölgesi Başlangıç Yılı: 1960

North AmericanFree Trade Agreement (NAFTA) (Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması) ABD-Kanada (CAFTA) 1989 ABD-Kanada-Meksika (NAFTA) Birçok mal ve hizmet serbest ticareti Yararları taraf ülkelerce tartışmalı Nüfus: 420 milyon GMH: $12 trilyon Üye sayısı: 3 Serbest ticaret bölgesi Başlangıç yılı: 1994

Andean Topluluğu İthalat vergilerinde indirim Ortak gümrük vergisi Ortak dolaşım politikası İdeolojik tartışmalar zarar vermekte Nüfus: 105 milyon GMH: $500 milyar Üye sayısı: 5 Gümrük birliği Başlangıç yılı: 1969

Southern Common Market (MERCOSUR) (Güney Amerika Ortak Pazarı) Başlangıçta çok başarılı Gelecekte “SAFTA”?(South America Free Trade Area) İdelojik tartışmalar ve ekonomik görüşler zarar vermekte Nüfus: 220 milyon GMH: $2 trilyon Üye Sayısı: 4 (+2) Gümrük Birliği Başlangıç yılı: 1988

Orta Amerika / Karaipler Merkezi Amerikan Ortak Pazarı Karaip Toplulukları ve Ortak Pazarı Nüfus: 6 million GMH: $30 billion Üye: 15 Ortak pazar Başlangıç: 1973 Nüfus: 33 million GMH: $120 billion Üye: 5 +/- Ortak Pazar Başlangıç: 1961

Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu Ortadoğu ve Afrika Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) Ortak Pazar olma umudu (1975) Çok kısa yol alındı Körfez İşbirliği Konsülü (GCC) 6 Arap ülkesi (1980) Ekonomik ve politik amaçlar Serbest dolaşım- patent hakları

Avrupa Birliği (EU) Nüfus: 455 million GMH: $9.3 trillion Üye: 27 Ekonomik ve politik birlik Başlangıç: 1951

İşletmeye Giriş Konu 3: Global Dünyada İşletme Yrd.Doç.Dr. Yıldırım Osman Çetmeli Yaşar Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü