Y Ö N E T İ M

STRES YÖNETİMİ BÖLÜM STRESİN TANIMI, ÖZELLİKLERİ VE BAŞLICA STRES ETKİLERİ 2. BÖLÜM ÖRGÜT VE STRES 3. BÖLÜM

Stres Nedir? Stresin Belirtileri Stresin Etkileri Stresin Doğurduğu Rahatsızlıklar

STRES TANIMI VE TARİHİ

“STRES” kelime kökeni olarak Latince “estrictia”dan gelmektedir. 17. yüzyılda stres: Felaket, bela, musibet, dert, keder, elem gibi anlamlarda kullanılmıştır. 18. ve 19. yüzyıllarda: Kavramın anlamı değişmiş ve güç, baskı, zor gibi anlamlarda kullanılmıştır. 19. yüzyıl- 20. yüzyıl: Stres, bedensel ve ruhsal hastalıkların sebebi olarak düşünülmüştür.

Stresle İlgili Yapılan Bazı Tanımlar : Bireyin duygusal ya da fiziksel durumuna karşı olası bir tehdit sezdiğinde, vücudunda ya da beyninde oluşan bir tepkidir. Bireyin fiziksel, psikolojik ve davranışsal sapmalarına neden olan dış şartlara karşı bir uyum tepkisidir. Organizmanın bedensel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanması sonucu ortaya çıkan bir durumdur.

Stres, kişilerin sosyal ve fiziksel çevresiyle etkileşimi sonucu ortaya çıkan fizyolojik ve psikolojik davranışsal tepkilerdir.

Stres Kavramının Özellikleri Genellikle stresin hoş olmayan, zarar verici yönleri ele alınarak olumsuz stres’ten bahsedilir ve stresin en önemli özelliklerinden biri olan olumlu yanı göz ardı edilir. Çince’de “stres” kelimesi tehlike ve fırsat kelimelerinin sembollerinin karışımıdır.Stres her iki kavramı da içerir.

Stres Kavramının Özellikleri Stres kaçınılmazdır. Stresin tamamen yok olması yaşamın bitmesiyle mümkündür. Stres yaşıyor ve çalışıyor olmanın tek ürünüdür. Stres kişiseldir. Stres cinsiyete göre de farklılık gösterir. Stres meslek gruplarına göre de farklılık gösterir.

Olumlu ve Olumsuz Stres Olumlu Stres: Bireyi güdüleyici ve teşvik edici rol oynar. Ün kazanmak, İşte ilerleme gibi istenilen fırsatları yakalamadaki zorluklar iyi stres olarak adlandırılmıştır. Zaman baskısı yaratıcılığı harekete geçirebilir. Çoğu kez stres heyecan verici olabilir. Stres bazı mesleklerin temelidir. Örn; Hava trafik kontrolörleri, insanların ölüm kalımından sorumlu işlerde çalışan insanlar işlerini yerine getirmede stres altındadırlar.

Olumsuz Stres: çok az veya çok fazla gerilim altında olunduğunda ortaya çıkar. Ölüm, işsizlik, mesleğind ilerleme gösterememe gibi durumlar, olumsuz yaşam deneyimleri kötü stres olarak adlandırılır.

STRESLE BAŞETME/STRES YÖNETİMİ Yaşamınızdaki stresi tanıyın

STRESLE BAŞETME/STRES YÖNETİMİ Stres hem kısa hem uzun vadeli yaşanabilir. İki tür stres de sağlığınızı etkileyecektir.

STRESLE BAŞETME/STRES YÖNETİMİ Geç kalmak, örneğin sınava, okula, eve. Beklemek, örneğin internet sırasında, hamburgercide Birkaç insanın birden isteklerini yerine getirmeye çalışmak. Arkadaşlarla ilişkilerdeki problemler. Başımıza gelen şeyler karşısında kontrolümüzü yitirmek. Kendini tekrarlayan, sıkıcı işler. Çok fazla veya çok az işimizin olması. Çalışmak için bir araya gelmek.

STRESİN BELİRTİLERİ Psikolojik Belirtiler Fiziksel Ve Bedensel Belirtiler Psikolojik Belirtiler Duygusal Ve Davranışsal Belirtiler

FİZİKSEL BELİRTİLER Vücudumuzdaki fiziksel değişmeler, bazen geçirmekte olduğumuz bir stresin sonucudur. Bu fiziksel değişmeler strese bağlı olmayan biyolojik bir problemin işareti olabilir fakat, genellikle vücudumuzun stresli bir olaya tepki vermesidir.

FİZİKSEL BELİRTİLER Aşırı iştahsızlık Kilo kaybı ve zayıflık Sürekli yorgunluk ve halsizlik hali Sıkça görülen baş ağrıları Yüksek tansiyon Nefes darlığı Aşırı hassasiyet, duygulanma ve gözlerden yaş gelmesi

FİZİKSEL BELİRTİLER Aşırı sigara veya içki içme Normalden fazla fiziksel ağrı ve acı çekmek Soğuk algınlığı ve nezleye yakalanmaya daha açık olmak Enerji kaybı, yorgun ve sinirli hissetme.

PSİKOLOJİK BELİRTİLER Psikolojik belirtiler, fiziksel belirtiler kadar kolay anlaşılmazlar, genelde görünüş olarak oldukça zor fark edilirler. Bu tür belirtiler, daha çok düşünme süreci ve bir kişinin düşünceleri ve stresin bu işleyişi nasıl etkilediği ile ilgilidir. Psikolojik stres belirtileri, kişinin düşüncelerini başkalarına açıklaması ve davranışları ile kendini belli eder.

PSİKOLOJİK BELİRTİLER Aşırı tedirginlik, korku ve endişe Alınganlık, çabuk sinirlenme Hayattan zevk almama, her şeyin boş olduğunu açıklama Hasta olmaktan korkma veya hasta olduğunu zannetme Olayları ve insanları hatırlayamama, yapılacak işleri unutma

PSİKOLOJİK BELİRTİLER Bir işe sürekli olarak odaklanamama Depresyon-özsaygı ve özdeğerde azalma Diğer insanların fikirlerine çok fazla önem verme Karar verme ve bir işi başlatabilme yetersizliği, genellikle kötümser olma Artan bir şekilde hayal kurma

DUYGUSAL VE DAVRANIŞSAL BELİRTİLER Duygusal ve davranışsal belirtiler, genellikle dışarıdan gözlenebilen, kişilerin davranışlarına yansıyan belirtilerdir. Davranış biçimleri kişinin örgüt içindeki performansını doğrudan etkiler. Örneğin, iş performansını zayıflatan depresyon duygusu gibi.

DUYGUSAL VE DAVRANIŞSAL BELİRTİLER Kararlar üzerinde emin olamama, bir karara çabuk varamama İşleri zamanında yetiştirmede başarısızlık Gözden kaçırma ve hataların artması Nedensiz işe gelmeme, ağır hareket etme Sık sık iş değiştirme- işle ilgili mutsuzluk İlgi eksikliği ve cansızlık İşle ilgili normalden fazla şikayet etme.

Duygu ya da heyecanlar DÜŞÜNCELER Stres

STRESİN DOĞURDUĞU RAHATSIZLIKLAR Stres Ve Fiziksel Hastalıklar Stres Ve Psikolojik Rahatsızlıklar

STRESİN DOĞURDUĞU RAHATSIZLIKLAR FİZİKSEL HASTALIKLAR Gergin bir boğaz Sırtta ve boyunda gerginlik Güç soluma Hızlı kalp atışı Soğuk fakat terleyen eller ve ayaklar Gergin bacak kasları

STRESİN DOĞURDUĞU RAHATSIZLIKLAR PSİKOLOJİK RAHATSIZLIKLAR Duyguların sık sık değişmesi Kızgınlık Ümitsizlik duygusu Aşırı ağlama Kaygı Depresyon

STRES YÖNETİMİ Stres Yönetimi Nedir? Stresle Başa Çıkma Stres Ölçümü Stres Testleri ve Anketi

Stres Yönetimi Nedir? STRES YÖNETİMİ : Aşırı stresle başa çıkmak ve yaşam kalitesini arttırmak amacıyla, durumu değiştirme ya da duruma verilen tepkileri değiştirmektir. Kısaca, STRESLE BAŞA ÇIKMAK’ tır.

Kısa Vadeli Amaçlar Orta Vadeli Amaçlar Uzun Vadeli Amaçlar - Stres Yönetiminin amacı, stresin bütününden kaçınmak değildir, zaten bu olanaksızdır. - Stresle başa çıkmanın kısa, orta ve uzun vadeli amaçları vardır. Kısa Vadeli Amaçlar Orta Vadeli Amaçlar Uzun Vadeli Amaçlar

STRESLE BAŞA ÇIKMA TEKNİKLERİ İnsanlar stresle başa çıkmada daha somut ve daha duruma uygun özel çabalar sarf etmektedirler. Stresle başa çıkma konusunda faydalı olduğu çeşitli yazarlar tarafından ifade edilen çeşitli teknikler bulunmaktadır.Bu tekniklerden bazıları bendene yönelik, bazıları zihne bazıları ise davranışlara yöneliktir.

STRESLE BAŞA ÇIKMA TEKNİKLERİ a) Bedene Yönelik Teknikler : Bedene yönelik teknikler genel sağlığı ve vücut direncini artırıcı, vücut gerilimini azaltıcı etkiye sahiptir.Bunlar: 1) Fiziksel Egzersiz 2) Solunum Egzersizi 3) Gevşeme 4) Meditasyon 5) Biyolojik Geri Bildirim

STRESLE BAŞETME/STRES YÖNETİMİ Gevşeme teknikleri: Bu yöntemin temel amacı sinir sisteminin gerilimini azaltmak ve tüm bedeni denetim altına almaktır. Gevşeme egzersizleri önce kaslardaki gerginliği azaltarak, dolaylı yoldan kalp atışının, kan basıncının ve solunumun yavaşlamasını ve tüm bedende derin bir rahatlamayı sağlar. Bu yöntemi kullanarak stres tepkisi sırasında bedenimizde ortaya çıkan gerilimi ortadan kaldırabiliriz. Stresli olduğumuzda nefes alıp verişimiz değişir; daha hızlanır. Bunun nedeni, vücudun oksijen almak için her zamankinden daha çok efor sarfetmesidir. Yavaş ve derin nefes almak, stresli anlarda vücudumuzu kontrol altına almak için etkili bir yoldur.

STRESLE BAŞA ÇIKMA TEKNİKLERİ b) Zihne Yönelik Teknikler : Strese verilen anlam tamamen zihinsel bir süreçtir. Eğer zihinsel süreçler kontrol altında tutulabilirse stresten etkilenme de azaltılabilecektir. 1) Bilişsel Yeniden Yapılandırma 2)Problem Çözme 3) Zaman Yönetimi

STRESLE BAŞETME/STRES YÖNETİMİ Zamanı iyi kullanma: Stres zamanı nasıl değerlendirdiğimize bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Günümüzde zaman baskısının, zamanı iyi kullanamamanın yarattığı stres oldukça sık karşılaştığımız bir durumdur. Etkili bir zaman planlaması için düzenli olmak, planlama yapmak, öncelikleri belirlemek, olabilecek problemleri önceden tahmin etmeye çalışmak ve gerektiğinde sorumluluklarımızı paylaşmak yararlıdır.

STRESLE BAŞETME/STRES YÖNETİMİ Sosyal destek sistemlerinden yaralanma: Sosyal destek kaynakları aile, akraba, yakın arkadaşlar, Okul arkadaşları gibi sıkıntılı zamanlarda başvurabileceğiniz, sizinle ortak ilgi ve kaygıları paylaşan, size destek olabilecek kişilerdir. Stresli durumlarda bu kişilerden yardım istemek, duygu ve düşünceleri paylaşmak oldukça etkili olabilir.

STRESLE BAŞETME/STRES YÖNETİMİ Girişkenlik becerilerimizi geliştirmek: Kendimizi uygun şekilde ifade edememek, duygu, düşünce ve isteklerimizi diğer insanlara aktaramamak, gerektiğinde kendi haklarımızı savunamamak stres yaratabilir. Girişkenlik becerilerimizi geliştirmek bu gibi durumlardan kaynaklanan stresleri azaltmada etkilidir.

STRESLE BAŞETME/STRES YÖNETİMİ Problem çözme becerilerimizi geliştirmek: Günlük hayatımızda hepimiz birçok problemle karşı karşıya kalıyoruz.Bunlardan bazıları ufak sorunlar oluyor ve neredeyse otomatik bir şekilde çözümlüyoruz. Bizi zorlayan özellikte olan problemler ise stres yaratıcı hale gelebiliyor. Stres yaratan bir problemi ele alırken aşağıda sıralanan basamakları kullanmak, problemi etkili bir şekilde çözmemize yardımcı olur. Problemi tanımlama Çözüm seçeneklerini oluşturma Bir çözümü seçme Seçtiğimiz çözümü uygulamaya geçirme Sonuçları değerlendirme

STRESLE BAŞA ÇIKMA TEKNİKLERİ c) Davranışlara Yönelik Teknikler : 1) Sosyal Becerileri Geliştirme 2) Bazı Davranış Tarzlarını Değiştirme 3) Beslenme Alışkanlıklarını Değiştirme

STRESLE BAŞA ÇIKMADA ÖRGÜTSEL YÖNTEMLER Destekçi bir örgütsel hava yaratmak Görevlerin Zenginleştirilmesi Örgütsel Rollerin Belirlenmesi ve Çatışmaların Azaltılması Mesleki Gelişim Yollarının Planlanması ve Danışmanlık

ÖNCE GÜÇLENELİM ! ! ! 1) Stres yaratan bir problemle karşı karşıya olduğumuzda, problemin çözümüne geçmeden önce, kendimizi cesaretlendirelim;"Dünyanın sonu değil ya!","Her inişin bir çıkışı vardır." gibi cümleler buna yardımcı olabilir. 2) Problem çözümünde izleyeceğimiz yol; a) problemi saptama, b) seçenekleri gözden geçirme, c) bir çözüm yöntemini seçme, d) eyleme geçme, e) sonuçları değerlendirme olmalıdır. 3) Yöntemimiz iyi gidiyorsa, kendimizi ödüllendirmeyi hak ettik! kendimiz için belirleyeceğimiz ödül cümlelerini kendimize söylemekten çekinmeyelim.

STRES ÖLÇÜMÜ Bireyi etkileyen stres faktörleri çoğaldıkça hangi faktörün daha önemli olduğunun bilinmesi gerekmiştir. Bu yüzden de stresin ölçümü önem kazanmıştır. Eğer stresin ölçümü olmazsa sonuçları da tartışılamaz. Stresin birey üzerindeki etkisini anlayabilmek için stresi ölçmek gerekir.  a) Performans Testleri İle Stres Ölçümü   b) Fizyolojik ve Biyolojik Değişimler Yoluyla Stres Ölçümü c) Hayat Olayları Tablosu ile Stres Ölçümü

STRESLİ MİYİZ BAKALIM ??? ŞİMDİ AŞAĞIDAKİ RESİMLERİ DİKKATLİCE İNCELEYİNİZ ve HER RESİM İÇİN SORULAN SORULARA VERDİĞİNİZ CEVAPLARI NOT ALINIZ….

TEKERLEKLER DÖNÜYOR MU? DÖNÜYORSA, HIZLI MI?

ÇİÇEKLER DÖNÜYOR MU? DÖNÜYORSA, HIZLI MI?

SİLİNDİRLER DÖNÜYOR MU? DÖNÜYORSA, HIZLI MI?

YAPRAKLAR HAREKETLİ Mİ? HAREKETLİYSE, HIZLI MI?

ŞEKİLLER SALLANIYOR MU? SALANIYORSA, HIZLI MI?

İKİ YUNUS BALIĞI ARASINDA FARK VAR MI? KAÇ TANE FARK BULABİLİYORSUNUZ?

STRES DÜZEYİMİZİ ÖĞRENELİM Aşağıdaki durumlara genel olarak nasıl tepki gösterdiğinizi işaretleyerek stres düzeyinizi ölçün. 4- Her zaman 3- Sık sık 2- Bazen 1- Hiç Her soruya size uygun olduğunu düşündüğünüz bir sayı verin. Anketi tamamladığınızda sayıları toplayın. Anketin sonucunu elde ettiğiniz sayıya göre değerlendirin.

STRES DÜZEYİMİZİ ÖĞRENELİM 1) Birçok farklı işi kısa zamana sığdırmaya çalışıyor musunuz? 2) İş aksaklıkları veya gecikmeler durumunda sabırsızlanıyor musunuz? 3) Eğlenme amaçlı da olsa oynadığınız oyunlarda hep kazanmak zorunda hissediyor musunuz? 4) Trafikte kırmızı ışık yanmak üzereyken arabanızla hemen geçmeye çalışıyor musunuz? 5) Yaptığınız bir işte yardıma ihtiyacınız olsa da sormaktan kaçınıyor musunuz?

STRES DÜZEYİMİZİ ÖĞRENELİM 6) Sürekli olarak başkalarının hayranlığını kazanmak ve saygı duyulma ihtiyacı hissediyor musunuz? 7) Başkalarının işlerini yapma biçimlerini sıklıkla eleştiriyor musunuz? 8) Sıklıkla saate bakar mısınız? 9) Başarılarınızı ve pozisyonunuzu yükseltme konusunda aşırı hırs yaptığınız oluyor mu? 10) Zamanın size yetmediği düşüncesine kapılıyor musunuz?

STRES DÜZEYİMİZİ ÖĞRENELİM 11) Bir anda birden çok iş yapma alışkanlığınız var mıdır? 12) Sıklıkla gergin veya sinirli hissediyor musunuz? 13) Hobilerinize ve kendinize vakit ayırmakta zorlanıyor musunuz? 14) Çabuk konuşma veya sohbetleri hızlandırma eğiliminiz var mıdır? 15) Kendinizi geçinilmesi zor biri olarak kabul ediyor musunuz?

STRES DÜZEYİMİZİ ÖĞRENELİM 16)Arkadaş veya akrabalarınız sizinle geçinmenin zor olduğunu söylerler mi? 17) Birden fazla projede yer alma eğiliminiz var mıdır? 18) Kendinize sıklıkla işinizi bitirme tarihleri koyuyor musunuz? 19) Dinlenmeye ayırdığınız veya boş oturduğunuz vakitlerde kendinizi suçlu hissediyor musunuz? 20) Kendinize çok fazla sorumluluk yüklediğiniz oluyor mu?

SONUÇ ... Eğer toplam 20-30 arasındaysa fazla üretken bir insan değilsiniz ve hayatınızı canlandırmaya ihtiyacınız var. Eğer toplam 31-50 arasındaysa stresle başa çıkma konusunda iyi durumdasınız. Eğer toplam 51-60 arasındaysa stres düzeyiniz normalin üzerindedir ve aşırı gergin olma sınırındasınız demektir. Eğer toplam skor 61 ve üzerindeyse, kalp hastalığına yakalanma şansınız yüksektir.

SONSÖZ -”Sizce bu su dolu bardağın ağırlığı ne kadardır?” Profesör öğrencilerine “stres yönetimi” konusunda ders veriyordu.Su dolu bir bardağı kaldırıp öğrencilerine sordu: -”Sizce bu su dolu bardağın ağırlığı ne kadardır?” Cevaplar 200 gr ile 400 gr arasında değişti.Bunun üzerine profesör şöyle dedi: -”Gerçek ağırlık fark etmez. Fakat durum bardağı elinizde ne kadar süreyle tuttuğunuza göre değişir. Eğer bir dakikalığına tutarsam,problem yok. Eğer bir saatliğine tutarsam, sağ kolumda bir ağrı oluşacak. Eğer bir gün boyunca tutarsam, ambulans çağırmak zorunda kalırsınız. Aslında ağırlık aynıdır ama ne kadar uzun tutarsanız size o kadar ağır gelir. Eğer sıkıntılarımızı her zaman taşırsak, er yada geç taşıyamaz duruma geliriz. Yükler gittikçe artarak daha ağır gelmeye başlar. Yapmanız gereken bardağı yere bırakıp,bir süre dinlenmek ve daha sonra tutup tekrar kaldırmaktır. Yükümüzü bırakmalı,dinlenip tazelendikten sonra tekrar yolumuza devam etmeliyiz. İşten eve döndüğünüzde yükünüzü dışarıda bırakın,nasıl olsa yarın tekrar alıp yükleneceksiniz.

STRESTEN UZAK KALIN, SAĞLIKLI VE MUTLU OLUN ! ! !