Menkul Sermaye İradı

Menkul Sermaye İradının Tanımı

Menkul Kıymetler veya Sermaye Piyasası Araçları Üzerinden Elde Edilen Gelirler Gerçek kişilerin menkul kıymetler ya da daha geniş tanımıyla sermaye piyasası araçlarından elde edilen gelirleri, GVK’nda; Bu kıymetlerin vade tarihine kadar elde tutulmasından sağlanan gelirler menkul sermaye iratları, Vade tarihinden önce elden çıkarılmasından sağlanan alım satım kazançları, olmak üzere iki kategoride ele alınmaktadır. Örneğin, hisse senedinin alım-satım kazancı, değer artışı kazancı (diğer kazanç ve irat) grubuna girerken aynı hisse senedinin kâr payı, menkul sermaye iradı sayılmaktadır. Benzer şekilde, devlet tahvili ve hazine bonosundan elde edilen faiz, menkul sermaye iradı, tahvil ve bononun vadesine kadar beklenmeden satışından elde edilen kazanç ise “değer artışı kazancı (diğer kazanç ve irat)” sayılmaktadır.

Menkul Kıymet Menkul kıymetler; Ortaklık veya alacaklılık hakkı sağlayan, Belli bir meblağı temsil eden, Yatırım aracı olarak kullanılan, Dönemsel gelir getiren, Misli nitelikte, Seri halinde çıkarılan, İbareleri aynı olan ve, Şartları Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen kıymetli evrak olarak tanımlanmıştır. (SPK, 3)

Diğer Sermaye Piyasası Araçları Menkul kıymetler dışında kalan ve şartları Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen evraktır.

(MSİ) Tanımı MSİ; Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında, Kişisel servete dahil parasal sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde edilen kar payı, faiz, ve benzeri gelirleri (Menkul Kıymet Geliri) ifade eder. (GVK, 75) Bu gelirler, kişinin kendisinin ticari, zirai veya mesleki kazancının dışında kalıp (aksi taktirde ticari, zirai, mesleki kazanç), sadece parasını bu faaliyetleri yürüten diğer gerçek ve tüzel kişilere yatırarak elde ettiği gelirlerdir. Kişiler bu tür bir geliri; Faiz karşılığında ödünç vererek, Sorumluluğu sınırlı işletmelerden pay alarak, sağlarlar.

Para İle Temsil Edilebilen Değerler Tahvil, hisse senedi ve benzeri menkul kıymetlerdir.

MSİ Sayılan Değerler Kaynağına bakılmaksızın menkul sermaye iradı sayılacak gelir unsurları

Hisse Senedi Kar Payları (Temettü) Hisse senedi, A.Ş., ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket ortaklarının şirketteki paylarını gösterir menkul kıymettir. Hisse senedi sahipleri, şirket karından hisseleri oranında kar alırlar. A.Ş., ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket ortaklarının şirketten aldıkları paylar ile, Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller, Kurucu hisse senetleri ve intifa hisse senetlerine verilen kar payları, Pay sahiplerine hazırlık dönemi içinde yapılan ödemeler, Menkul kıymetler yatırım fonları katılma paylarına ödenen kar payları, Konut finansmanı fonlarını temsilen ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetlere ve varlık finansmanı fonlarını temsilen ihraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetlere ödenen faiz, kâr payı veya benzeri gelirler, Kontrol edilen yabancı kurumlardan elde edilen kar payları, MSİ sayılır. Not: Hisse senedinin satışı sonucunda elde edilen kazanç “diğer kazanç ve iratlar” olarak vergilendirilir.

İştirak Hisselerinden Doğan Kazançlar Limitet şirket ortakları, iş ortaklığı ortaklarının kar payları, komanditerlerin, kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar, Kontrol edilen yabancı kurumlardan elde edilen iştirak kazançları, İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kâr paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar MSİ sayılır. Not: İştirak hisselerinin satışı sonucunda elde edilen kazanç “diğer kazanç ve iratlar” olarak vergilendirilir.

Tahvil ve Hazine Bonosu Gelirleri Her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirlerdir. Tahvillerin itfası vergiye tabi değildir. Bununla birlikte tahvillerin vadesinden önce elden çıkarılması “değer artış kazancı” olarak değerlendirilir.

Senetli ve Senetsiz Her Çeşit Alacak Faizi Her türlü senetlerin iskonto ettirilmesi (kırdırılması) karşılığında alınan iskonto bedelleri de MSİ sayılır. Sürekli olarak ödünç para verme işi ile uğraşılması veya belli bir ticari organizasyonun varlığı, başlı başına bir ticari faaliyet teşkil ettiğinden, bu tür alacaklar karşılığında elde edilen faiz menkul sermaye iradı kapsamında değil, ticari kazanç kapsamında değerlendirilmektedir.

Bankalardaki Mevduat Ve Katılım Fonlarına Ödenen Faiz Ve Kar Payları Bankalardaki mevduat ve katılım fonlarına ödenen faiz ve kar paylarıdır.

Repo Gelirleri Repo, menkul kıymetlerin geri alma taahhüdü ile satılmasıdır.

Tüzel Kişiliği Haiz Emekli Sandıkları, Yardım Sandıkları İle Sigorta ve Emeklilik Şirketleri Tarafından Ayrılmalar Nedeniyle Yapılan Ödemelerin İçerdiği İrat Tutarları Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile sigorta ve emeklilik şirketleri tarafından; a) On yıldan az süreyle prim veya aidat ödeyerek ayrılanlara ödenen irat tutarları, b) On yıl süreyle prim veya aidat ödeyerek ayrılanlar ile vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara ödenen irat tutarları

Bireysel Emeklilik Ödemeleri Bireysel emeklilik sisteminden; a) On yıldan az süreyle katkı payı ödeyerek ayrılanlar ile bu süre içinde kısmen ödeme alanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı b) On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar ile bu süre içinde kısmen ödeme alanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı, c) Emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı.

Kurumların İdare Meclisi Başkanı Ve Üyelerine Verilen Kâr Payları (Temettü İkramiyesi)

Menkul Kıymet Sayılmayan Haller Menkul kıymetin kuponlu ve kuponsuz olarak satılması, İştirak hisselerinin devir ve temliki, Menkul kıymetler ile iştirak hisselerinin tamamen veya kısmen itfa olunması karşılığında alınan paralarla itfa dolayısıyla verilen ikramiyeler, menkul sermaye iradı sayılmamaktadır.

Vergiyi Doğuran Olay (Elde Etme) Tahsil ilkesine göre belirlenir. Menkul sermaye iratlarında sermayenin Türkiye’de yatırılmış olması, gelirin Türkiye’de elde edildiğini göstermektedir. Menkul kıymet gelirleri, menkul kıymetin itfa olduğu, satıldığı veya kupon faizi ödemesinin yapıldığı tarihte elde edilmiş sayılır. Mevduat ve repo işlemlerinde elde etme, mevduat hesabının veya repo işleminin vadesinde gerçekleşir. Temettülerde ise, şirketin temettü dağıtım tarihinde elde edilmiş olur.

Menkul Sermaye İratlarının Vergilendirilmesi İkili bir düzenleme vardır; GVK’ nun MSİ’ na ilişkin genel hükümleri GVK’ na daha sonra eklenen geçici 67. madde. Geçici 67. madde tümüyle stopaj esasını kabul eden bir düzenlemedir. Diğer bir deyişle, stopaj nihai vergilemedir. Stopaj işlemini, işleme aracılık eden bankalar ve aracı kurumlar yapmaktadırlar. Bankalar ve aracı kurumlar dışında veya yurt dışında elde edilen MSİ’ ları 67. madde kapsamı dışındadır.

Belli Başlı Menkul Sermaye İratlarının Vergilendirilmesi

Beyana Tabi MSİ’ ları

Kar Payları Kar Payı Sayılan Gelirler Her nevi hisse senedi kar payı İştirak hisselerinden doğan kazançlar Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları

Kar Payları Geçici 67. maddenin kapsamı dışındadır. Elde edilen kar payları istisna tutarı dikkate alınmaksızın (%15) stopaja tabi tutulur. Kar paylarının % 50’si vergiden istisna edilmiştir. İstisnadan sonra kalan bölüm beyan sınırını aşarsa (2015/29.000 TL) ayrıca yıllık beyanname ile bildirilir. Aşmazsa stopaj nihai vergileme olur.

Eurobond Faizleri

Eurobondlar Geçici 67. maddenin kapsamı dışındadır. Eurobondlar’dan elde edilen faiz gelirleri; Tam mükellefler, % 0 stopaja tabidir. Tam mükelleflerin eurobond faiz gelirleri yıllık (2015/29.000 TL)’nin üzerinde ise beyanname verme şartı var. Dar mükellefler, vergi kesintisine ve beyana tabi değildir. Ödeme sırasında oluşan kur farkları gelir sayılmaz.

Beyana Tabi Diğer MSİ’ ları

Beyana Tabi Diğer MSİ’ ları Tam mükellef kurumlar tarafından yurt dışında ihraç edilen tahviller ile tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurt dışında ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelirler için, yıllık (2015/29.000 TL)’nin üzerinde ise beyanname verme şartı vardır.

(Sadece) Stopaja Tabi MSİ’ ları

Devlet Tahvili-Hazine Bonosu Faizleri

Devlet Tahvili-Hazine Bonosu Faizleri Geçici 67. madde kapsamında olup, (%10) tevkifata tabidir. Söz konusu MSİ’ ları için beyanname verilmez. 2006 yılından önce ihraç edilenlerden elde edilen gelirler üzerinden stopaj yapılmaz.

Özel Sektör Tahvil ve Bonoları Geçici 67. madde kapsamında olup, (%10) tevkifata tabidir. Tam mükellef kurumlar tarafından yurt dışında ihraç edilen tahvillerden elde edilen faiz gelirlerinde ise stopajın oranı tahvilin vadesine göre değişmektedir. Buna göre; Vadesi 1 yıla kadar tahvillerden elde edilen faizlerden % 10, Vadesi 1 yıl ile 3 yıl arası olan tahvillerden elde edilen faizlerden % 7, Vadesi 3 yıl ile 5 yıl arası olan tahvillerden elde edilen faizlerden % 3, Vadesi 5 yıl ve daha uzun olan tahvillerden elde edilen faizlerden % 0, oranında tevkifat yapılmaktadır.

Mevduat Faizleri

Mevduat Faizleri (TL, Döviz) Geçici 67. madde kapsamındadır. Mevduat hesaplarına yürütülen faizler ile katılım bankalarınca katılma hesaplarına ödenen kâr paylarından yapılan tevkifatın oranı, vadesine ve türüne (Döviz veya TL) göre değişmektedir. Buna göre bankalar arası mevduat ile aracı kurumların borsa para piyasasında değerlendirdikleri kendilerine ait paralara yürütülen faizler hariç olmak üzere; Döviz tevdiat hesaplarına yürütülen faizler ile katılım bankalarınca döviz katılma hesaplarına ödenen kâr paylarından; Vadesiz ve ihbarlı hesaplar ile 6 aya kadar (6 ay dahil) vadeli hesaplarda % 18 1 yıla kadar (1 yıl dahil) vadeli hesaplarda % 15 1 yıldan uzun vadeli hesaplarda % 13

Mevduat Faizleri (TL, Döviz) Mevduat faizlerinden; Vadesiz ve ihbarlı hesaplar ile 6 aya kadar (6 ay dahil) vadeli hesaplarda % 15 1 yıla kadar (1 yıl dahil) vadeli hesaplarda % 12 1 yıldan uzun vadeli hesaplarda % 10 Katılım bankaları tarafından katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları üzerinden; Vadesiz, ihbarlı ve özel cari hesaplar ile 6 aya kadar (6 ay dahil) vadeli hesaplarda % 15 « 1 yıldan uzun vadeli hesaplarda % 10 oranında tevkifat yapılması gerekmektedir.

Yatırım Fonları Sürekli olarak portföyünün en az % 51'i BİST’de işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının katılma belgelerinin, tam mükellef gerçek kişiler tarafından bir yıldan fazla süreyle elde tutulduktan sonra satılmasından sağlanan kazançlar tevkifat uygulaması kapsamı dışında tutulmuştur. Diğer taraftan hisse senedi yoğun fonların katılma belgelerinden elde edilen kazançlar üzerinden yapılacak stopajın oranı da % 0 (sıfır) olarak belirlenmiştir. Tam mükellef gerçek kişilerin, yukarıda belirtilen fonlar dışındaki menkul kıymet yatırım fonu katılma belgelerinden elde ettikleri kazançlar % 10 oranında stopaja tabidir.

(Sadece) Stopaja Tabi Diğer MSİ’ ları

Stopaja Tabi Diğer MSİ Repo gelirleri, (%15) Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri gelirleri, (%10) Menkul kıymet ve vadeli işlem ve opsiyon piyasalarında işlem gören diğer menkul kıymetlerin gelirleri, (%0, %10) Hazine veya diğer kamu tüzel kişiliklerince çıkarılan menkul kıymetlerin faiz gelirleri ve alım-satım kazançları, (%15) Menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçlarının ödünç işlemlerinden sağlanan gelirler, (%15) Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri ile bireysel emeklilik sisteminden ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları,

Stopaja Tabi Diğer MSİ Tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından Türkiye’de ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelirler; %10 Tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurt dışında ihraç edilen ve vadesi 5 yıldan daha az olan kira sertifikalarından elde edilen gelirler, vadesine göre % 3 ile % 10 arasında, Tam mükellef kurumlar tarafından yurt dışında ihraç edilen ve vadesi 5 yıldan daha az olan tahvillerden elde edilen faiz gelirleri, vadesine göre % 3 ile % 10 arasında,

Özel Beyan Sınırına Tabi MSİ

Özel Beyan Sınırına Tabi MSİ Aşağıda sayılan MSİ’ ları için tevkifat ve istisna uygulaması bulunmamaktadır; Alacak faizleri Off-shore bankacılığından elde edilen faiz gelirleri Senetlerin iskonto bedelleri Yurt dışındaki bankalardan elde edilen faiz, repo, kar payları vb. gelirler İştirak sahiplerinin henüz sahibi adına tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan paralar Bunlar için, özel bir beyanname sınırı (2015/1.500 TL) vardır ve bu sınır aşıldığında yıllık beyanname verilmek zorundadır. Aksi halde beyan dışı kalacaktır. Bu sınır bir istisna tutarı değildir.

Menkul Kıymet Safi İradı Safi iradın bulunması için menkul sermaye iradından aşağıdaki giderler indirilir; Depo etme ve sigorta ücretleri gibi menkul kıymetlerin muhafaza giderleri. Temettü hisseleri ile faizlerin tahsil giderleri, Menkul kıymetler ve bunların iratları için ödenen her türlü vergi, resim ve harçlar (gelir vergisi irattan indirilmez). Gider fazlalığı müteakip yılda dikkate alınır. Sermayede vukua gelen eksilme zarar addolunmaz.