DOĞAL AFET VE KAZALARDA ETKİLİ MÜDAHALE HİZMETLERİ Üsküdar İlçesi Etkili Müdahale Ekibi Yelda Yavuz Emre Halim Çalışkan ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ 1-AFETLER Afet Belirli bir coğrafi bölgede Nispeten aniden ortaya çıkan, Kolektif stres oluşturan, Önemli ölçüde kayıp yaratan, Toplumun yaşantısını sekteye uğratan ve Bireyin başa çıkma kaynaklarını aşan olaylardır. . ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

Kökenlerine ve Meydana Geliş Hızlarına Göre Afetler;   Doğal Afetler ( deprem, sel, heyelan, yangın vb.) Teknolojik Afetler ( nükleer patlamalar vb.) İnsan Kökenli Afetler ( savaşlar, terör olayları vb.) Ani Gelişen Afetler ( deprem , çığ, hortum vb.) Yavaş Gelişen Afetler (kuraklık, erozyon, küresel ısınma vb.) olarak sıralanmaktadır. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

KRİZE MÜDAHALE EYLEM PLANI Her yılın başında krize müdahale planlarının ve kriz kutusunun güncellenmesi. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ 2-KAZALAR Kaza, çocuğun sağlığı üzerine fiziksel, psikolojik ve sosyal yönden etki ederek dengesinin bozulmasına, hastalanmasına, sakatlanmasına hatta ölümüne neden olurken, aileye ve topluma da ağır maddi yük getirmektedir. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

KAZALAR İÇİN GÜVENLİK PLANI Yılın başında her ders için güvenlik planının oluşturulması. Örneğin, Beden eğitimi dersinde sağlık raporlarının alınması, Kimya dersinde laboratuvar malzemelerinin kullanım sürelerine dikkat edilmesi gibi. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

(Afet ve Kazalardan sonra) TRAVMATİK KRİZ “Herhangi bir kişi için; aşırı derecede örseleyici veya başa çıkması zor olan, kişinin varlığını tehdit eden, hatta öleceğini düşündürebilen, normal yaşamın dışındaki herhangi bir olay” olarak tanımlanır.   ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

AKUT-KRONİK TRAVMATİK KRİZ Akut Stres Tepkisi Travma sonrası ilk dört haftada ortaya çıkar ve 2 gün ile 4 hafta sürer. Kronik Stres Tepkisi Çoğu kez travmatik olayın yaşanmasından bir aydan sonraki dönemde ortaya çıkar. Etkisi birkaç ay sürebilir. Bazı bireylerde bu sürenin daha da uzun sürdüğü gözlemlenebilir. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

TRAVMA SONRASI STRES TEPKİLERİ - 1 İstenmeden akla gelen düşünce ya da görüntüler   Kaçınma tepkileri Aşırı uyarılma tepkileri ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

TRAVMA SONRASI STRES TEPKİLERİ - 2 1. İstenmeden akla gelen düşünce ya da görüntüler Kişinin hatırlamayı isteyip istememesinden bağımsız olarak, travma sırasında olup bitenler hakkında aklına gelen anılardan oluşur. Genellikle akla en acı ve sıkıntı verici bölümler gelir.Hatta kişiler her şey yeniden oluyormuş gibi travmatik olayı yeniden yaşadıklarını ifade edebilirler. Bazı kişiler zihinlerinde sanki bir kamera varmış da filmi geriye sarmış gibi hissettiklerini , travmatik olaya ilişkin görüntülerin yanı sıra ses ve koku da hissettiklerini belirtebilirler. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

TRAVMA SONRASI STRES TEPKİLERİ-3 2.Kaçınma tepkileri Kişinin travmatik olayla ilgili olan; düşünceler, duygular, etkinlikler ve mekanlardan kaçınmasına işaret etmektedir. Kişi travmayı hatırlatan her şeyden uzak durarak adeta olup biteni tümüyle unutmaya çalışmaktadır. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

TRAVMA SONRASI STRES TEPKİLERİ-4 3. Aşırı uyarılma tepkileri Travma sonrasında olay anını hatırlatan bir uyarıcı ile karşılaşıldığında, beden otomatik olarak tekrar aşırı bir fizyolojik uyarılma durumuna geçer. Bu aşırı uyarılma hızlı kalp atışı, avuç içlerinin terlemesi,konsantrasyon sorunları ve uyku güçlükleri şeklinde ortaya çıkmaktadır. Hatırlatıcılar ; deprem sonrası binanın görüntüsü, ses , koku , trafik kazasının yapıldığı yer ,travmayı hatırlatan düşünceler , duygu vb. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ Sözü edilen tüm bu tepkiler büyük afetlere ve travmatik olaylara karşı verilen 4-6 hafta süren normal tepkilerdir. Eğer bu tepkiler daha uzun sürerse ve günlük yaşamda uyku bozuklukları , aile ve okul yaşamında güçlükler gibi sorunlara yol açarsa profesyonel yardım alınması gerekmektedir. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ TRAVMATİK BİR OLAYDAN SONRA NORMAL YAŞAMA DÖNMEDE OKULLARIN ROLÜ VE ÖNEMİ Okullar; normalliği temsil eden ve eğitim yoluyla normal yaşama geri dönmeyi kolaylaştıran önemli kurumlardır. Okulda bulunmak ve etkinliklere katılmak çocukların ihtiyaçlarını daha kolaylıkla iletmelerine yardımcı olur. Afet dönemlerinde çok ihtiyaç duydukları, süreklilik, değişmezlik ve normallik hissinin oluşmasına katkı sağlar. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÖĞRETMENLERİN KATKISI Çocukların afetlerin nasıl ve neden olduklarını anlamalarına yardım ederler. Travmatik olaylar sonrasında insanların verdiği normal tepkiler hakkında onları bilgilendirirler. Çocukların kayıplarla, acı veren anılarla ve duygularla başa çıkmalarına yardımcı olacak etkinlikler düzenleyebilirler. Çocukların iyileşme sürecini kolaylaştırmak için okul ve aile arasındaki işbirliğini güçlendirebilirler. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÇOCUKLARDA GELİŞİM DÖNEMLERİNE GÖRE TSS TEPKİLERİ ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÇOCUKLARDA GELİŞİME GÖRE TSS TEPKİLERİ 7-12 Yaş Arası : Okul öncesi dönemdeki davranışlara gerileme (Bu durum akranları tarafından reddedilmesine yol açabilir). Okula gitmek istememe ve okul başarısının düşmesi. Tekrarlanan oyunlar .Erkek çocuklarda özellikle silahlara, savaş oyunlarına karşı ilginin artması. Kabuslar, uyku sorunları, ayrılık kaygısı ve doğal olaylardan(yağmur ve rüzgar vb.) korkma . Dikkat ve konuşma sorunları. İsyankar davranışlar ve saldırganlık. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ TSS TEPKİLERİ İÇİN; 7-12 Yaş Arası Çocuklarla Neler Yapılabilir? Duygularını ifade etmelerine yardım edilmeli, sabırlı, ilgili ve esnek davranılmalı. Oyun oynamaları teşvik edilmeli, merak ettikleri şeyler açıklanmalı. Performansları düşeceğinden, okulda ve evde fazla çalışmaları beklenmemeli. Basit, yapılandırılmış işler verilmeli. Ufak sorumluluklar almalarına fırsat tanınmalı. Olabilecek başka travmatik olaylardan kendisini nasıl koruyacağı anlatılmalı. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÇOCUKLARDA GELİŞİME GÖRE TSS TEPKİLERİ 13-18 Yaş Arası: (Ergenler)-1 Dünya ve kendi gelecekleri hakkında olumsuz tutumlar ve düşünceler. Kendi korkuları ve travmaya verdikleri tepkilerle ilgili endişe (özellikle kendilerini suçlu ve çaresiz hissetme gibi tepkilerinin anormal olup olmadığını merak etme) Risk-alma veya duygularını davranışlarla dışa vurma durumları( okuldan kaçma, rastgele cinsel birliktelik, madde kullanımı). ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÇOCUKLARDA GELİŞİME GÖRE TSS TEPKİLERİ 13-18 Yaş Arası: (Ergenler)-2 İştah ve uyku sorunları, günlük etkinliklere karşı ilgi kaybı, okul sorunları. Travmatik yaşantıdan sonra almak zorunda kaldıkları sorumluluklar nedeniyle yetişkinliğe erken girme. Ana-babalarla çatışma ve tartışmaların artması.  ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ TSS TEPKİLERİ İÇİN; 13-18 Yaş Arası (Ergenler )Çocuklarla Neler Yapılabilir? Duygularını paylaşmaları ve ifade etmeleri için yardım edilmeli.  Kabul ve hoşgörü gösterilmeli. Gündelik faaliyetlere katılmaları ve spor yapmaları teşvik edilmeli. Okul başarılarıyla ilgili beklentileri azaltılmalı. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

TRAVMATİK OLAYDAN ETKİLENMEYİ BELİRLEYEN ETMENLER ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

TRAVMATİK OLAYDAN ETKİLENMEYİ BELİRLEYEN ETMENLER - 1 Aşırı durumlara tanık olma: Kişiler travmatik olayı bizzat yaşıyorlarsa ya da olayın meydana geldiği yere ne kadar yakınlarsa etkilenme düzeyleri o denli yüksek olmaktadır. Stres yaratan durumlara maruz kalma süresi: Kişiler travmatik olaylara ne kadar uzun süre maruz kalırlarsa o denli çok etkilenmektedirler. Yaşamın tehlikede olduğunu düşünme: Kişiler travmatik olay sırasında öleceklerini düşündüklerinde etkilenme fazla olmaktadır.  ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

TRAVMATİK OLAYDAN ETKİLENMEYİ BELİRLEYEN ETMENLER - 2  4. Stresle başa çıkma gücü: Kişilerde travma öncesi varolan başa çıkma gücü etkilenme düzeyini azaltmaktadır. 5. Sosyal desteğin doğası ve derecesi: Kişilerin travmatik olay sırasında ve sonrasında yeterli derecede sosyal desteğe sahip olması ve bu desteği alabilecek durumda olması travmatik olaydan etkilenme düzeyini azaltacaktır. 6. Anne-babanın etkilenme düzeyi: Anne-babaları güçlü olumsuz tepkiler gösteren çocuklar travmatik olaylardan daha fazla etkileneceklerdir ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ Tüm travmatik olaylar sırasında yaşanan tepkiler 4 dönemde gerçekleşir: Şok, Tepki, Kabullenme, Yeniden Uyum, Bu tepkiler; anormal, beklenmedik bir duruma verilen NORMAL TEPKİLER’ dir. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

DOĞAL AFET VE KAZA DURUMLARINDA MÜDAHALE YÖNTEMLERİ ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ Müdahale Şekli Akut krizlerde Krize Müdahale uygulanır. Kronik krizlerde ise müdahalenin şeklini, ancak psikoterapi ile mümkün olan yaşamda değişiklik oluşturma talebinin var olup olmaması belirler. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ Müdahalenin ilkeleri  • Bir an evvel başlamak • Aktif olmak  • Yöntemde esnek olmak  • Güncel duruma ya da olaya odaklanmak  • Çevrenin katılımını sağlamak  • Krizin yükünü hafifletmek  • Eşgüdümlü çalışmak ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ Müdahalenin Hedefi Kişinin kendi kendisine ve çevresinin kişiye yardım edebilme becerilerine destek olmak. "nehirde bir yere takılıp kalmış bir kütük parçasının yoluna devam etmesini sağlamak" ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

Müdahalelerde Ağırlık Verilecek Noktalar Şok Evresi:Duyguların serbestçe ifade edilmesine yardımcı olunmalı.Mantıksal yaklaşımda bulunulmamalıdır. Tepki Evresi:Kişi mümkünse yaşadığı anlar ile ilgili duygularını paylaşmalı.Müdahale eden uzman ise duyguların ifadesi için zemin hazırlamalıdır. Kabullenme Yeniden Uyum ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ İKİ TÜR MÜDAHALE BİREYSEL GÖRÜŞMELER GRUP ÇALIŞMALARI ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ BİREYSEL GÖRÜŞMELER Kriz yaşayan birey; Ona zaman ayıran birinin ilgisine ve dikkatine Kendisini anlatmak için fırsat tanınmasına Güçlüklerinin ve duygularının ciddiye alınmasına ihtiyaç duyar. (Sonneck,2000;s.22) ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

Bireysel Görüşmelerde Bilinmesi Gerekenler A.)Kişinin Yaşadığı Olayın Bilinmesi B.)Olayın Kişi İçin Anlamının Bilinmesi(hangi gelişim döneminde) C.)Krizin Seyri(hangi fazda) D.)Sosyal Koşullar E.)Kişinin Krize Yatkınlığı ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

BİREYSEL GÖRÜŞMELERİN ÇERÇEVESİ; İlişki Kurma Baş Etme Stratejilerini Gözden Geçirme Duygu Durumları Üzerinde Durma Destek Sistemlerini Kullanma Karar Verme Becerileri Kazandırma Kriz Süreci Değerlendirmesi Görüşmeleri Sonlandırma ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ Krizde hem insani boyutta hem de profesyonel boyutta davranmamız gerekebilir. Her iki durumda da önemli olan kriz yaşayan kişilerin en çok ihtiyaç duyduğu yardımın ne olduğunu bilmemizdir. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

Danışan- Danışman Uygun Yakınlık-Uzaklık İlişkisi 1-Danışmanın kendisini ilişkinin dışında tutması ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

2-Danışmanın kendisini tamamen sürece kaptırması ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ GRUP ÇALIŞMALARI ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

KRİZE MÜDAHALEDE KULLANILAN TEKNİKLER Psikolojik Debriefing Grupları Çalışmaları Sanat İyileştirici Hikayeler BASIC-Ph Çalışması Güvenli Yer Egzersizi Rahatlama-Gevşeme Egzersizleri ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

Debriefing Grup Çalışması İki krize müdahale profesyonelinin liderliğinde parelize olmuş duygu düşüncelerini;ifade etme,dinleme,bilgilenme ve paylaşım yoluyla fark etmeleri, düzene sokmaları, anlamlandırmaları ve yeniden yapılandırmaları olarak tanımlanabilir. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ Sanat Çalışmaları Psikolojik destek ve yardım amaçlı bireysel veya grupla uygulanabilen sözel olmayan ifade tekniklerinden biridir.Çalışmada kolaj, heykel, taş, çamur, resim vb. araçlar verilerek yaşanılan olayın işlenmesi istenir.Daha sonra iyileştirici konular verilerek uygulamalar tamamlanır.Bireylerin işledikleri konuları grupla paylaşmaları ve ifade etmeleri desteklenir;Ancak yorumlama yapılmaz (Akt.Korkmazlar ve ark.,1999).   ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ ÖRNEK ETKİNLİK-1 Kolaj Tekniği ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ ÖRNEK ETKİNLİK-2 Duygu Kartları ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

İyileştirici Hikayeler Danışman ve birey arasında köprü vazifesi kurabilecek hikayeler önemlidir. Hikayeler birey için özdeşim kurabildiği ve kendisini ifade etmesi açısından destek olabilecek bir fayda sağlayabilir. Hikayeler özellikle direnç esnasında olumlu bir şekilde kullanıldığında bireyin kendisinde değişime yol açacak ve bireyi destekleyecek bir rol alabilir. ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ BASIC-Ph Çalışması Basıc-Ph adı verilen bu yaklaşımda her bireyin baş etme kaynakları altı boyutta incelenir." (Akt.Dölek,2011) B- Belief(İnanç):Bireyin kendine, değer sistemlerine olan inancını kullanma. A- Affect(Duygu):Travma hikayelerinin anlatılması ve duyguların bir şekilde ifade edilmesi. S- Social İnteraction(Sosyal etkileşim): Bir gruba ait olma ve birbirlerinden destek alma. I- Imagination(Hayal gücü):İçten gelen duygularla yaratıcı çözümler bulma. C- Cognition(Biliş-düşünce):Yaşanan kriz ile ilgili gerekli bilgiler edinme ve problem çözme. Ph- Physiology(Fizyoloji, hareket):Bedeninin farkına varma ve gevşemeye yönelik hareketler yapma.   ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ Güvenli Yer Egzersizi Travmatik bir olay sonrası baş etme stratejilerini güçlendirmek amaçlı güvenli yer çalışması genellikle uygulanır.Terapist bireyden kendisini rahat ve huzurlu hissedebileceği bir yer tanımlamasını isteyebilir.Bu çocuklar için ise güvenli yerin resmini çizdirme şeklinde de gerçekleşebilir(Akt.Korkmazlar ve ark.,1999). ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

Rahatlama(Gevşeme)Egzersizleri 6 yaşın üzerinde bireylere genellikle debriefing çalışmalarını izler şekilde gevşeme egzersizleri yaptırılabilir.Bu egzersizler canlılığı sağlama,sağlıklılık ve rahatlama amacı güden otojenez gevşemeler ve doğru nefes alma egzersizleri şeklinde olabilir(Akt.Korkmazlar ve ark.,1999).   ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

GRUP ÇALIŞMALARININ KATKILARI Çocukların sosyalleşmelerini sağlamak Akranları ile bir araya gelerek duygu, bilgi aktarımı yaşamalarına fırsat vermek Başkalarını anlama ve başkalarına yardımcı olma becerilerini geliştirmek Grup dayanışmasını geliştirmek Grupla problem çözme becerilerini geliştirmek Problemlerle başa çıkmada grubun gücünü fark etmelerini sağlamak ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

GRUP ÇALIŞMALARINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR Çalışılan ortamın şartları Halihazırdaki malzemeler Çocukların yaşı Çocukların sayısı(6-15 ) Çocukların ihtiyaçları Oturumların süresi(60-120 dk) Oturumların sayısı(4-12 oturum) ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÖRNEK GRUP ETKİNLİKLERİ Tanışma ve ısınma aşaması İsim treni(İlkokul-Ortaokul) Ritimle tanışma(İlkokul-Ortaokul) Yavaş çekim canlandırmalar(Ortaokul-Lise) Temel etkinlikler aşaması Duvar Resmi-Graffiti(Ortaokul-Lise) Cesaretlendirme(Ortaokul-Lise) Kaçan Çocuk(Ortaokul) Duygu Sözlüğü(İlkokul) Ayrılış aşaması Gökyüzü,Gökkuşağı(Anasınıfı-İlkokul) Sevgi Bombardımanı(İlkokul-Ortaokul-Lise) Bir Hediye Ver(Ortaokul-Lise) ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

KATILIMINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER... ÜSKÜDAR REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ