KENTLEŞMİŞ ALANLARDA TEKNE-YAT İMALATININ EKONOMİK VE MEKANSAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ YÖNETENLER PROF. DR. ÇINAR ATAY YR. DOÇ. DR. YILDIRIM ORAL YR. DOÇ. DR. SİBEL ECEMİŞ KILIÇ DR. MUHAMMED AYDOĞAN ARAŞ. GÖR. İREM AYHAN ARAŞ. GÖR. MERCAN EFE HAZIRLAYAN Nurettin Doğan

1. BÖLÜM 1.1 TEKNE VE YAT İMALAT SEKTÖRÜNÜN GENEL ÖZELLİKLERİ 1.2 SEKTÖRÜN DÜNYADA VE ÜLKEMİZDEKİ DURUMU

TEKNE VE YAT İMALAT SEKTÖRÜNÜN GENEL ÖZELLİKLERİ Gemi inşa sanayinin bir alt koludur ve aynı özelliklere sahiptir, Beraberinde yan sanayiyi sürükler, Yabancı sermayeyi davet eder, Teknoloji transferi, gelişimi ve birikimi sağlar, Diğer sektörlere nazaran yan sanayi ve hizmeti ile 1’e 6 oranında istihdam sağlar,

Ürününün daha düşük tonajlı olması, Tekne ve Yat İmalatının Gemi İnşa Sanayi İçinde Farklılık Gösteren Başlıca Özellikleri Ürününün daha düşük tonajlı olması, İşlevleri açısından genellikle balıkçılık ve yatçılık gibi sektörlere hizmet vermesi, Daha küçük mekanlarda ve daha az ekipmanlarla üretilebilmesi,

Ürün ve Üretim Çeşitleri Kullanım amaçlarına göre; Ticari ve Özel Yatlar, Balıkçı ve Yük Tekneleri, Eğlence ve Spor Tekneleri, Boylarına göre; Mega Yat, Normal Yat Yat ve tekneler üretimlerinde kullanılan malzemelere göre; Ahşap Yat ve Tekneler, Kompozit Yat ve Tekneler, Metal Yat ve Tekneler,

Yan Sanayi Ağaç mamulleri sanayi Mobilya sanayi Dekorasyon ve döşeme sanayi Demir çelik sanayi Torna ve döküm sanayi Plastik sanayi Makine imalat sanayi Elektrik elektronik sanayi Tekstil ve iplik sanayi Deri sanayi Boru sanayi Boya sanayi

DÜNYADA YAT ve TEKNE İMALATI Dünya’da toplam inşa kapasitesinin %31’i Japonya’ya, %17’si Güney Kore’ye, %22’si Batı Avrupa’ya, % 3,6’sı Çin’e aittir. Dünyada Mega Yat Siparişi Alan Ülkelerin Sıralaması Sıra No 2005 2006 Ülke Adet 1 İtalya 147 138 2 Amerika 56 102 3 Hollanda 48 Türkiye 61 4 24 28 5 Almanya 15 İngiltere 17 6 13 9 7 Avustralya 10 Fransa 14

Türkiye’de Tekne ve Yat İmalatı Türkiye’deki Tersanelerin Dağılımı ZONGULDAK RİZE İSTANBUL TUZLA KASTAMONU İZMİT SAMSUN BALIKESİR SAKARYA ORDU TRABZON YALOVA ÇANAKKALE İZMİR MUĞLA ANTALYA ADANA MERSİN

Türkiye’de Gemi İnşa Sanayinde İstihdam Edilen Nüfus (2001-2006)

Yıl Deniz Araçları ($) Toplam ($) Payı (%) 1996 62.729.625 Fasıllara Göre Deniz Araçlarının İhracat Değerleri ve Türkiye’nin Toplam İhracat Değerleri İçerisindeki Payı 1996-2006(Ağustos)  Yıl Deniz Araçları ($) Toplam ($) Payı (%) 1996 62.729.625 23.224.464.973 0,27 1997 132.217.041 26.261.071.786 0,50 1998 152.384.564 26.973.951.738 0,56 1999 166.587.643 26.587.224.962 0,63 2000 121.316.609 27.774.906.045 0,44 2001 308.647.245 31.334.216.356 0,99 2002 290.222.077 36.059.089.029 0,80 2003 440.510.520 47.252.836.302 0,93 2004 686.334.184 63.167.152.820 1,09 2005 1.251.572.997 73.476.408.143 1,70 2006 1.009.049.453 53.276.294.122 1,89

Türkiye’de Sektörün Rekabet Gücü İşçilik Ücretleri: Özellikle Avrupa ülkelerinden oldukça düşük rekabette avantaj sağlamaktadır. Yan Sanayi: Ortalama % 57 oranında yerli katkı kullanılmakta ve bu rakam her yıl artmaktadır. Finans: Devlet desteği azdır fakat özel bankaların risk görmediği dönemlerde sorunsuz kredi imkanı bulunmaktadır. İnşa Kapasitesi: İç piyasa talebini karşılamakta ve ihracatta payını sürekli artırmaktadır.

Türkiye’de Üretip İhraç Edilen Bir Mega Yat MALTA ŞAHİNİ Tuzla Tersanesi - 30.06.2006

2. BÖLÜM 2.1 TEKNE YAPIMININ TARİHSEL SÜRECİ 2.2 BODRUMDA TEKNE YAPIMININ TARİHSEL SÜREÇ İÇİNDE GELİŞİMİ

TEKNE YAPIMININ TARİHSEL SÜRECİ Denizciliğin gelişme ve ilerlemesine katkıda bulunmuş medeniyetlerin en eskileri Mısırlılar ve Fenikelilerdir. Ahşap tekne yapım tarihi günümüzden 4500 yıl öncesine kadar uzanmaktadır. Ortaçağ ve yeniçağda Romalılar, Venedikliler ve Cenevizliler daha sonraları Türkler bu alanda gelişme göstermiştir. Akdeniz ve Ege Mısır’lılardan bugüne kadar tekne yapımcılığı konusunda önemli bölgeler olarak tarihe kaydolmuştur.

BODRUMDA TEKNE YAPIMININ TARİHSEL SÜREÇ İÇİNDE GELİŞİMİ Geçen yüzyılın en önemli keşiflerinden biri olarak kabul edilen Uluburun batığı Bodrum’da denizcilik faaliyetlerinin M.Ö. 13. Y.Y.’a uzadığını göstermektedir. Uluburun teknesinin yapım tekniğide bölgede yapılmış tarihi teknelerle benzemektedir. Pers kralı Mausolous'tan bu yana Bodrum önemli bir yerel gemi yapım merkezi haline gelmiştir. Mısır kralı Kral Ptolemy M.Ö. 3. Y.Y.’da savaş gemilerini yaptırdığı yer Bodrum sahilleri olarak bilinmektedir.

Bodrum tersaneleri Karya ve Likyalılara, daha sonraları Roma ve Osmanlılara gemi ve tekne üretmiştir. Bodrum Limanı’nın kuzey batısında bulunan Osmanlı tersanesi 1800’lü yıllara kadar donanma için hizmet vermiştir. Balıkçılık ve süngercilik faliyetlerinin Bodrum’da gelişmesiyle tersaneler 1970’li yıllara bu alanlara yönelik tekne imalat etmiştir. Turizminin gelişmesiyle birlikte Bodrum’da yat turizmine yönelik ticari ve özel yatlar, ihracata yönelik normal ve mega yatlar ile her tür tekne günümüzde üretilmektedir.

3. BÖLÜM 3.1 İÇMELER TERSANE ALANININ MEVCUT DURUMU 3.2 BODRUM’DA TEKNE VE YAT İMALATINA YÖNELİK SORUN ANALİZİ

TERSANELERİN BUGÜNKÜ DURUMU Tarihten bugüne Bodrum yarımadasının pek çok koyu, Bodrum’lu ustaların ahşap tekne yapım yeri olarak tersanelere ev sahipliği yapmıştır. İçmeler, Yalıçiftlik, Tavşan Burnu, Gümbet, Gündoğan, Gümüşlük, İslamhaneleri ve Yalıkavak’da halen tekne ve yat imalatı ve çekek ve bakım alanları vardır. Bu tersaneler arasında en yoğun üretim 38 firmanın yer aldığı İÇMELER tersane alanında yapılmaktadır.

İçmeler’de genelde ahşap ve klasik yöntemler ile yat inşa eden; 12'si her tarafı tamamen kapalı hangara sahip, 7'si sundurma şeklinde sadece çatısı kapalı olan ve 19'u da makinelerinin üstünü örtebilen toplam 38 tersane bulunmaktadır.

İçmeler mevkiinde toplam 38 adet tersanede yaklaşık 850 kişi doğrudan ve daimi olarak istihdam edilmektedir. Ayrıca sıra sezonluk işçilerde çalıştırılmaktadır. İmalathane sahipleri ve çalışanlar genellikle çıraklıktan yetişme kişiler olup, yatın inşasında çalışmaktadırlar. 2005 yılı verilerine göre Bodrum ilçesinde toplam 401 adet ticari yatın 302 tanesi yine Bodrum’da üretilmiştir.

Bodrum Limanı Mavi Tur Teknelerinin İnşa Yılları ve Adetleri

2005 Yılında Üretilen Yatların İnşa Tiplerine Göre Dağılımı

2006 Yılında Üretilen Yatların İnşa Tiplerine Göre Dağılımı

BODRUM’DA TEKNE VE YAT İMALATINA YÖNELİK SORUN ANALİZİ Genel çerçevede duruma bakıldığında görülen durum kentin merkezden dışa doğru gelişerek İçmeler üzerinde baskı yaratmaktadır. İçmelerdeki sorunların çözülememesi nedeni ile tersanelerin kötü ve düzensiz görünümü bir dünya kenti olan Bodrum’un kent imajını negatif anlamda etkilemektedir.

Başlıca sorunlar Mevcut arazi kullanışı plansız oluşmuştur. Kent içmeler üzerine baskı yapacak şekilde genişlemiştir. Bölgede otellerin ve kruvaziyer limanının yoğunluk yarattığı görülmektedir. Sağlıksız şekilde işleyen kanalizasyon arıtma tesisi tersane alanında yer almaktadır. Mevcut çekek yolları yetersizdir. Alt ve üst yapı eksiklikleri üretimi olumsuz etkilemektedir. Düzensiz yapı ve kötü görünüm nedeniyle sipariş müşteri kaybı yaşanmaktadır.

Tersane alanı iki farklı belediyenin yönetiminde kalmaktadır. Bodrum belediyesi sınırları içinde imar planı vardır. Yalıçiftlik belediyesi sınırları içinde kalan kısım plansızdır. Yalıçiftlik belediyesinin doğrudan ulaşım bağlantısı yoktur. Yapılan planlar uygulama görmemiştir ve plan gelişme sağlamamaktadır. Tersane alanı üzerindeki yoğunluğu artıracak, baskı yapacak plan kararları alınmıştır. Üretim ve pazarlama ilişkileri, ikamet ilişkileri ve ilçe dışı bağlantı yolları kent merkezi üzerinden geçekleşmekte ve kente yük oluşturmaktadır.

Olası yangınlara karşı düzenli yangın söndürme sistemleri bulunmamaktadır. Acil durumlarda bölgeye ulaşılabilecek ikinci bir yol bağlantısı yoktur. Atıkların depolanabilmesi için katı atık depoları bulunmamaktadır. Tersane alanı düzenli bir otoparka sahip değildir. Malzeme taşıyan kamyon ve tırlar içinde yükleme, boşaltma bekleme yada dönüş eylemlerini rahat gerçekleştirecekleri özel tanımlı bir alan yoktur. İçmeler ve civarında yer alan kullanışların ulaşım bağlantısı tersane alanı içinden geçilerek sağlanmaktadır.