PLANLAMA SÜRECİ: DİYARBAKIR KENT PLANI ÖRNEĞİ.. DİYARBAKIR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İMAR VE ŞEHİRCİLİK DAİRE BAŞKANLIĞI, İMAR VE ŞEHİRCİLİK ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ, PLANLAMA OFİSİ,

SUNUM AKIŞ ŞEMASI Merkezden Yerele Plan Türleri ve İçeriği, Çevre Düzeni Planı ve Yapım Aşamaları, Alt Ölçekli Planlar (1/5000, 1/1000), Plan Yapım Sürecinde Belediyenin Rolü, Diyarbakır Kent Planlaması, Planlamada Karşılaşılan Problemler.

TÜRKİYE’DEKİ PLAN HİYERARŞİSİ ÜLKE PLANI (KALKINMA PLANI) (Devlet Planlama Teşkilatı - DPT) BÖLGE PLANLARI MEKANSAL STRATEJİ PLANLARI (Devlet Planlama Teşkilatı - DPT) (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) ÇEVRE DÜZENİ PLANLARI (1/100.000 , 1/25000) (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Büyükşehir Belediyeleri) NAZIM İMAR PLANLARI (1/5000) (İl Özel İdareleri, Belediyeler) UYGULAMA İMAR PLANLARI (1/1000)

ÜLKE PLANI (BEŞ YILLIK KALKINMA PLANLARI) Devlet Planlama Teşkilatının kurulduğu tarihten bugüne kadar, 9 adet Beş Yıllık Kalkınma Planı uygulamaya konulmuştur. Planların iktisadi felsefeleri yaklaşımlar kapsamında genel olarak; 1960 öncesi planları: devletçi, kısmi bir planlama yaklaşımı, 1960-1980 planları: karma ekonomi içeren bütüncül bir planlama yaklaşımı, 1980-2000 planları: liberal, stratejik olarak nitelendirilen bir planlama yaklaşımı benimsenmiştir. I. Beş Yıllık Kalkınma Planları (1963-1967) II. Beş Yıllık Kalkınma Planları (1968-1972) III. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977) IV. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983) V. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989) VI. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994) VII. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000) VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005) IX. Kalkınma Planı (2007-2013): "İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen, AB'ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye" vizyonu ve Uzun Vadeli Strateji çerçevesinde hazırlanmıştır.

1. BÖLGE PLANLARI Bir bölgenin kalkınması amacıyla, ulusal düzeyde üretilen politika, plan ve stratejiler ile yerel düzeyde yürütülecek faaliyetler arasındaki ilişkiyi belirlemek;  yerel düzeyde yer alan kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu güçlendirmek; kamu, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek; bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak; kaynakların yerinde tespitini ve bu kaynakların kalkınma amacına ulaşmak üzere etkin kullanımını sağlamak ve bölgesel program ve projelere temel oluşturmak üzere stratejik planlama yaklaşımı ve katılımcılık ilkesi esas alınarak hazırlanan strateji, koordinasyon ve yönlendirme belgesidir. Hedef: Yerelde kalkınma politikalarının uygulanması, yerel kaynak ve potansiyelin harekete geçirilmesinin sağlanması ile yerel katılımı arttıracak, ortak girişim alanlarını geliştirecek yeni yönetişim modelleri olarak Kalkınma Ajansları kurulmuştur. Bu kapsamda, Karacadağ Kalkınma Ajansı tarafından 2011-2013 yıllarını kapsayan TRC2 (Diyarbakır-Şanlıurfa) Bölgesi Bölge Planı hazırlanmıştır.

Ulusal kalkınma, bölgesel gelişmişlik farklılıklarının gözetilmesi, 2. MEKANSAL STRATEJİ PLANLARI Türkiye’nin jeo-stratejik konumu ve ulus aşırı bölgesel gelişmelerin irdelenmesi, Ulusal kalkınma, bölgesel gelişmişlik farklılıklarının gözetilmesi, Bölgesel ve kentsel düzeyde etkileşim, rekabet edebilirlik, sektörler arası ilişkilerinin kurulması, Dengeli ve sürdürülebilir büyümenin sağlanması, Doğal, tarihsel, kültürel ve çevresel değerlerin korunmasına ilişkin; sektörel ve tematik konularda, vizyon, politika, program ve hedeflerin mekansal stratejilerini içeren, dinamik yıllık programlara sahip, strateji belgeleri ve eklerinden oluşan bir plandır. MERKEZİ PLANLARIN ROLÜ: Sosyo-ekonomik ve mekânsal veriler, kalkınma ve bölge planları kapsamında, ulusal ve yerel dinamiklerle birlikte ele alınıp Ülke ve Bölge Ölçeğinde mekânsal gelişme stratejileri oluşturularak: Bölgesel ve kentsel kademelenmenin belirlenmesi, Yeni kentlerin kurulması veya mevcut kentlerin bölgesel ve ulusal rollerinin yeniden tanımlanması, Çekim odakları veya kentsel gelişme koridorları oluşturulması gibi mekânsal gelişme alternatifleri ve senaryoları geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

“Üst Ölçek Mekânsal Strateji Planlaması Hazırlama, Uygulama Ve İzleme Süreci Yöntem ve Esaslarının Belirlenmesi Projesi” Kapsamında halen devam etmekte olan projenin, I. Etabının 2012 yılı sonu itibarıyla bitirilmesi hedeflenmektedir. Proje etapları: Ülke ve Bölge Mekânsal Strateji Planlarının usul ve esaslarının belirlenmesi, Türkiye Mekânsal Veri Envanterinin hazırlanması, Ülke Mekânsal Strateji Planının yapılması, Pilot Bölge Mekânsal Strateji Planının yapılması hedeflenmiştir. 2013 yılı içerisinde ise; İkincil mevzuatın hazırlanması, Ülke Mekansal Strateji Planının yapılması, Bölge Mekânsal Strateji Planlarının hazırlıklarına başlanılması (bir pilot bölgenin planının yapılması) hedeflenmektedir.

3. ÇEVRE DÜZENİ PLANI Ülke ve bölge plan kararlarına uygun olarak yerleşme alanları, konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi farklı / her türlü arazi kullanım kararlarını belirleyen üst ölçekli fiziki planıdır. a) PLANLAMA YAKLAŞIMI Sürdürülebilir Çevre - Sürdürülebilir Kalkınmanın sağlanması, Doğal, tarihi ve kültürel çevre değerlerinin korunması, Çevre kirliliğinin önlenmesi; entegre yöntemler ve birlik şeklinde yapılanma (teknik altyapı çözümleri) Katılımcılık ve şeffaflığın sağlanması, Teknolojiden faydalanma,

b) YAPIM SÜRECİ I. Etap: Araştırma Raporu Analiz Bölümü - Mevcut Durum Tespiti - Veri tabanının hazırlanması Sentez Bölümü II. Etap: Plan Senaryoları Alternatif Planlar (en az iki alternatif) Taslak Plan III. Etap: Nihai Plan Plan Paftaları, Plan Hükümleri ve Plan Açıklama Raporu Nihai veri tabanının hazırlanması

ÇEVRE DÜZENİ PLANI b) YAPIM SÜRECİ Analiz MEVCUT DURUM ANALİZİ Kalkınma Planları Stratejik Planlar Bölge Planları Türkiye ve bölgesindeki yeri Ülke ulaşım ağındaki yeri İdari bölünüş ve sınırlar Mevcut arazi kullanımı, Yerleşme alanlarının karakteristik özellikleri ve mekânsal gelişme eğilimleri ve potansiyelleri, Planlama alanına yönelik bölgesel ölçekli kamu projeleri ve yatırım kararları, Onaylı imar planları DOĞAL YAPI ANALİZİ 1) Jeolojik yapı (depremsellik ve fay hatları vb), 2) Jeomorfolojik yapı (topografya, eğim durumu vb), 3) Hidrolojik- hidrojeolojik yapı (Göller, barajlar, akarsular, taşkın alanları, yeraltı ve yüzeysel su kaynakları,  havza sınırları), 4) İklimsel özellikler, 5) Toprak niteliği ve tarımsal arazi kullanımı, 6) Ekolojik yapı (ekosistem tipleri, flora ve fauna varlığı)              SOSYO-EKONOMİK YAPI ANALİZİ Demografik yapı, Sosyal yapı, Ekonomik yapı ÇEVRE DÜZENİ PLANI TEKNİK ALTYAPI ANALİZİ 1) Ulaşım, 2) Enerji, 3) Atık geri kazanım ve bertaraf tesisleri, 4) İçme suyu ve atık su arıtma tesisleri, 5) Atık su deşarj yerleri, 6) Tarımsal sulama alanları              DOĞAL VE YASAL EŞİK ANALİZİ Koruma statüsü verilmiş alanlar Orman alanları, mera, yaylak, kışlak alanları, Kültür ve turizm gelişim ve koruma bölgeleri, turizm merkezleri Askeri alanlar, askeri yasak bölgeler ve güvenlik bölgeleri, Çevre Sorunları Sorumluluk ve ilgi alanları doğrultusunda, Resmi Kurumlardan alınan görüş, bilgi ve belgeler bu aşamada yer almaktadır.

Arazi yükseklik modelleri Uydu görüntüleri b) YAPIM SÜRECİ Analiz Mevcut veriler Arazi yükseklik modelleri Uydu görüntüleri Arazi çalışmaları (uzmanlar) Karşılaştırılabilir, Değerlendirilebilir, Sorgulanabilir, Geliştirilebilir, Güncellenebilir, Standart VERİ TABANI Coğrafi Bilgi Sistemi

Coğrafi Veri Katmanları b) YAPIM SÜRECİ Analiz IRS Uydu Görüntüsü Ulaşım IKONOS Uydu Görüntüsü Toprak &Tarım Uydu Görüntüsü Orman Riskli Bölgeler Morfoloji Flora Jeoloji Deprem Teknik Altyapı Coğrafi Veri Katmanları .....vb.

ALT ÖLÇEKLİ PLANLAR (1/5000, 1/1000) 4) 1/5000 NAZIM İMAR PLANINDA ESAS; Yerel özelliklerin tanımlandığı, geleceğe yönelik olarak kimliğin ortaya konduğu ve bu kimliğe uygun alan tahsislerinin yapıldığı, fonksiyonlar arası etkileşimi en iyi kurgulayan ulaşım şemasının elde edildiği uygulanabilir bir planının üretilmesidir. 5) 1/1000 UYGULAMA İMAR PLANINDA ESAS; Üst ölçekli planda belirlenen fonksiyonların; alan değerleri ve nüfus yoğunlukları birlikte düşünülerek ulaşım bağlantılarıyla, kentsel mekanda uygulanmasını sağlayıcı plandır.

YEREL İŞLEYİŞ – BELEDİYENİN ROLÜ 1/25.000 ölçekli plan, Bakanlık ya da Büyükşehir Belediyesince yapılır veya yaptırılır. 1/5000 ölçekli planlar ise Büyükşehir Belediyesi yetki alanı sınırları dahilinde ise Belediye, dışında ise İl Özel İdareleri tarafından yapılır veya yaptırılır. Hazırlanan nihai plan, Büyükşehir Belediye Meclisine sunulmaktadır. Red ve onay işlemlerinin gerçekleştiği mecliste, 3 ay içinde değerlendirilerek onaylanan plan, 1 ay süre ile ilan panosunda askıya çıkarılmaktadır. Bu süre içerisinde askı halinde bulunan plana, vatandaşlar tarafından dilekçe yoluyla itirazlar yapılmaktadır. Süre sonunda yapılan itirazlar, yine mecliste değerlendirilip uygun olanlar plana işlenmek suretiyle, plan ve raporu kesinlik kazanmaktadır. Eğer ilgili idare, İl Özel İdaresi ise onay mercii İl Genel Meclisidir. Üst ölçekli plana (1/5000) uygun olarak, İlçe Belediyeleri 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planlarını yapmakta veya yaptırmaktadır. Aynı süreç olan; plana itiraz ve değerlendirme işlemleri, İlçe Belediye Meclisince yapılmakta ve alınan karar, Büyükşehir Belediye Meclisine sunularak kesinlik kazanmaktadır. Büyükşehir Belediye statüsünde bulunmayan Belediyeler, hem 1/5000 hem de 1/1000 plan yapım süreçlerinden sorumludur.

DİYARBAKIR KENT PLANI ÇALIŞMALARI..

DİYARBAKIR’IN BÖLGESEL KONUMU / KENTSEL KADEMELENME, ETKİ ALANLARI VE YENİ BÖLGE STATÜLERİ DPT’CE YAPILAN TÜRKİYE YERLEŞME MERKEZLERİNİN KADEMELENMESİ ARAŞTIRMASI’NA GÖRE, DİYARBAKIR 5. KADEME MERKEZ OLARAK TANIMLANMIŞTIR. 5. KADEME MERKEZ OLARAK DİYARBAKIR KENTİNİN ETKİ ALANINA, İLİN DAHA ÇOK DOĞU VE GÜNEYİNDEKİ YERLEŞMELER GİRMEKTEDİR. BUNLAR, DİYARBAKIR, MARDİN, SİİRT, BATMAN, ŞIRNAK, VAN, HAKKARİ, BİTLİS İLLERİ İLE, ŞANLIURFA İLİNİN, SİVEREK, HİLVAN, BİNGÖL İLİNİN, MERKEZ, GENÇ, SOLHAN İLÇELERİDİR. 5. KADEME: BÖLGE MERKEZİ, BÖLGESEL ÖLÇEKTE TİCARET, TANAYİ VE HİZMETLER FONKSİYONLARINI, 4. KADEME: YÖRESEL MERKEZ MİCARET, HİZMETLER, KÜÇÜK SANAYİ VE SANAYİ FONKSİYONLARINI BARINDIRMAKTADIR.

İDARİ YAPILANMASI YÜZÖLÇÜMÜ: 15.355 km² MERKEZ NÜFUS: 855.389 kişi KIRSAL NÜFUSU: 605.325 kişi TOPLAM NÜFUSU: 1.460.7145 kişi

UYDU FOTOĞRAFI

1/25000 ÖLÇEKLİ DİYARBAKIR ÇEVRE DÜZENİ PLANI YAPIM SÜRECİ Planlama Aşamaları Nazım İmar Planı Araştırma Raporunun Hazırlanması, Planlamaya Geçiş Raporu Hazırlanması, Makroform Seçenekleri Raporu, 1/ 25.000 ölçekli Nazım İmar Planı ve Raporu, Toplantı Süreci ve Aktörler 2005 Nisan ayından itibaren plan çalışmalarına ilişkin olarak yerel aktörlerle (Resmi, Özel, Sivil Toplum Örgütleri) toplantılar düzenlenmiştir. Planlama Hanehalkı Anketi Sonuçları planlama çalışmalarında kullanılmak üzere, Kasım 2005 – Mart 2006 tarihleri arasında anket çalışması yapılmıştır. Planlamaya Geçiş Raporu - Nisan 2006 Araştırma Raporu ve Planlama çalışması arasında bir ara aşama çalışmasıdır. Kapsamlı araştırma raporunda planlamaya esas verilerin derlenmesi ve yeni bilgilerin eklenmesi ile plana altlık teşkil etmiştir. Makroform Seçenekleri Raporu - Mayıs 2006 Üç adet makroform plan seçeneği çıkarılmıştır. 1- Eğilim (saçaklanma) 2- Koridor (odaklanma) 3- Çeperde Büyüme

odaklanma çeperde büyüme saçaklanma Makroform Seçenekleri Arazi Kullanım Karşılaştırması Makroform Seçeneği  Alan   Konut yerleşim Alanı Çalışma Alanları Sosyal Donatı Büyük Alan Kullanımlı Kamu Kuruluşları Altyapı Kullanım Alanları Toplamı odaklanma ha 7823,4 4145,2 730,1 3952,4 169,1 16820,2 % 46,65 24,72 4,35 23,57 1,01 100,00 çeperde büyüme 7238,10 4271,80 685,30 3985,70 129,10 16310,00 44,38 26,19 4,20 24,44 0,79 saçaklanma 7026,10 4513,20 661,00 4190,30 169,10 16559,70 39,69 25,49 3,73 23,67 0,96 93,54

1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı Nüfus Projeksiyonu

Diyarbakır Kenti Çalışanların Sektörel Dağılımı Tahmini (Kentsel Bölge) Sektörler 2000 (1) 2010 (2) 2015 (2) 2020 (2) 2025 (2) Çalışan % Tarım, Ormancılık, Balıkçılık 2333 2,58 4500 2,50 4725 2,00 5625 1,80 4916 1,25 Madencilik 112 0,12 270 0,15 425 0,18 625 0,20 983 0,25 İmalat Sanayi 8814 9,74 21600 12,00 35438 15,00 56250 18,00 78650 20,00 Elektrik, Gaz, Su 651 0,72 1350 0,75 1890 0,80 2813 0,90 3933 1,00 İnşaat 8489 9,38 18000 10,00 21263 9,00 25000 8,00 29494 7,50 Ticaret 16013 17,70 31500 17,50 41344 54688 68819 Ulaştırma, Haberleşme, Depolama 5019 5,55 10350 5,75 15356 6,50 21875 7,00 Mali Kurumlar, Sigorta, Banka 3270 3,61 6750 3,75 9450 4,00 15625 5,00 21626 5,50 Toplumsal,Sosyal, Kişisel Hizmetler 45406 50,20 84600 47,00 105368 44,60 129063 41,30 147469 37,50 İyi Tanımlanmamış Faaliyetler 352 0,39 900 0,50 992 0,42 938 0,30 787 TOPLAM 90459 100,00 180000 236250 312500 393250 (1) 2000 yılı işgücü dağılımı, 545.000 nüfusun yaşadığı Bağlar, Yenişehri, ve Sur Belediyelerini kapsamakta olup,çalışanların nüfusa oranı % 16,57'dir. (2) İşgücü tahmini "kentsel bölge" için yapılmıştır. Kentsel bölge nüfusu 2010'da 900.000, 2015'te 1.050.000, 2020'de 1.250.000, 2025'te 1.430.000 kişi alınmıştır. Çalışanların nüfusa oranının kademeli olarak artacağı, 2010'da %20, 2015'te %22.5, 2020^de %25, 2025'te 27.5 olacağı varsayılmıştır.

1. makroform seçeneği Eğilim (saçaklanma)

2. makroform seçeneği Koridor (odaklanma)

3. makroform seçeneği Çeperde Büyüme

1/25000 ÖLÇEKLİ NAZIM İMAR PLANI (110.000 ha)

2009

5 2 7 8 4 9 12 1/25000 10 6 1 3 11

1/5000 ÖLÇEKLİ NAZIM İMAR PLANLARI 1/5.000 ölçekli Dicle Vadisi ve Üniversite Kampus Alanı Nazım İmar Planı ve Raporu 1/ 5.000 ölçekli Yenişehir Merkez Bölgesi Nazım İmar Planı ve Raporu 1/ 5.000 ölçekli Yenişehir-Şilbe-Elazığ Bölgesi Nazım İmar Planı ve Raporu 1/ 5.000 ölçekli Yenişehir-Şehitlik Bölgesi Nazım İmar Planı ve Raporu 1/5.000 ölçekli Bağlar – Bağcılar Bölgesi Nazım İmar Planı ve Raporu 1/ 5.000 ölçekli Eski Bağlar Nazım İmar Planı ve Raporu 1/ 5.000 ölçekli Bağlar-Mardinyolu Nazım İmar Planı ve Raporu 1/ 5.000 ölçekli Kayapınar Merkez Nazım İmar Planı ve Raporu 1/ 5.000 ölçekli Kayapınar Gelişme Bölgesi Nazım İmar Planı ve Raporu 1/ 5.000 ölçekli Kayapınar Pirinçlik Bölgesi Nazım İmar Planı ve Raporu 1/ 5.000 ölçekli Bağıvar Bölgesi Nazım İmar Planı ve Raporu 1/ 5.000 ölçekli Çarıklı Bölgesi Nazım İmar Planı ve Raporu 1/ 5.000 ölçekli Silvan Yolu BölgesiNazım İmar Planı ve Raporu

1/5000 ÖLÇEKLİ BÜTÜNLEŞİK NAZIM İMAR PLANI

ADIYAMAN ŞANLIURFA DİYARBAKIR PLANLAMA BÖLGESİ 1/100 ADIYAMAN ŞANLIURFA DİYARBAKIR PLANLAMA BÖLGESİ 1/100.000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) DİYARBAKIR ADIYAMAN ŞANLIURFA 2012 yılında tamamlanan planlanın vizyonu, bölgesel kademelenme ve sektörel gelişim merkezleri gözönünde bulundurularak: ulaşım, kentsel ve kırsal yerleşme alanları, çalışma alanları, turizm ve tarım alanlarının belirlenmesine ilişkin genel arazi kullanım kararlarını tespit etmektir. 1/25000 ölçekli Çevre Düzeni Planı da bu plana işlenmiştir.

1/1000 ÖLÇEKLİ UYGULAMA İMAR PLANI ÖRNEKLERİ KAYAPINAR MERKEZ BÖLGESİ UYGULAMA İMAR PLANI

YENİŞEHİR – ŞİLBE – ELAZIĞ BÖLGESİ UYGULAMA İMAR PLANI 1/1000 UYGULAMA İMAR PLANLARI TAMAMLANDIKTAN SONRA, MÜLKİYET DÜZENLEMELERİ İÇİN; 3194 SAYILI İMAR KANUNUN (PLANLAMADA TEMEL VE GENEL BİR KANUNUDUR.)18. MADDE UYGULAMASIYLA KENTLEŞEN ALANLARDA DÜZENLİ VE UYGULANABİLİR MÜLKİYET DESENİ UYGULAMALARI GERÇEKLEŞTİRİLMEKTEDİR.

KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE TESPİTLER Yerel koşulların farklılığı (belediyelerin büyüklüğü, sosyal-kültürel yapı, coğrafya-iklim, ekonomik yapı) Mevzuatın karmaşıklığı ve takip edilememesi, Merkez-Yerel ile diğer idareler arasındaki ilişkilerde eksiklikler Orta ve uzun vadede sektörel projeksiyonların olmaması (tarım, enerji, ulaşım..), Yeterli ve nitelikli ve zamanında veri temin edilememesi (veri standardının olmaması, sayısal ortamda veri azlığı), Sunulan veri ile gerçekteki veriler arasındaki uyuşmazlık, Plana olan ilgisizlik, Plana altlık teşkil edecek verilerin güncel ve hassas olmaması, Uygulamada bilinçsizlik, Plan dışı gelişmelerin varlığı, Belediye mücavir alanları içinde ve dışında mevzii planların çokluğu (parçacı planlama), Yasadışı yapılmış uygulamaların yasal hale getirilmeye çalışılması, Nitelikli doğal ve tarım alanlarının, hassas alanların-içme suyu havzalarının, korunacak alanların yasadışı kullanılması,

TEŞEKKÜRLER..