A. Nuray DEMİRKOL Başuzman 12 Nisan 2013 Ankara ULAKBİM VERİ TABANLARINDA İNDEKSLEME

İçindekiler ULAKBİM’in vizyonu ULAKBİM veri tabanları nelerdir? Veri tabanları neden yapılıyor? Veri tabanlarında dizinleme İçerik analizi İndeksleme

ULAKBİM-Vizyon Ulusal akademik ağı ulusal ve uluslararası bağlamda etkileşimli, yüksek hızlı, yeni teknolojilere açık ve dünya standartlarında tutmak, Bilgi hizmetlerini gelişen teknolojilere uyumlu şekilde ulusal çapta yaygınlaştırmak, Türkçe bilimsel bilgi ürünlerini içeren bilgi sistemleri geliştirmek ve bilimsel e-bilgi kaynaklarına uzun dönem erişime yönelik çalışmalar yapmaktır.

Hatırlatma: BBY 153 dersi 6.hafta slaytları (Bilgi Kaynaklarının Çeşitleri) - inceleme ödevi H.Ü. Kütüphanelerinin abone olduğu elektronik kaynaklardan “kütüphaneler ve telif hakları” (libraries and copyright) konusunda tam metin bir makale bulun. – Türkçe ve İngilizce makalelere ulaşmak arasında erişim zorluğu açısından nasıl bir fark var? – Bu konuda Türkçe bir makale arasanız nereye başvurmalısınız?

TÜBİTAK – ULAKBİM Veri Tabanları ULAKBİM, ülkemizde bilimsel araştırma faaliyetlerine temel oluşturmak amacıyla Türiye adresli akademik dergileri içeren ulusal veri tabanları oluşturma faaliyetlerini yürütmektedir. Ulusal veri tabanları ile araştırmacıların, uzmanlar tarafından indekslenen akademik bilgi kaynaklarına daha etkin ve hızlı bir şekilde ulaşmaları hedeflenmektedir. 1990’ların başından bu yana “Türk Tıp Veri Tabanı”, “TÜBİTAK Destekli Projeler Veri Tabanı”, “Mühendislik ve Temel Bilimler Veri Tabanı”, “Yaşam Bilimleri Veri Tabanı” (Eski Adı:Tarım, Veteriner ve Biyoloji Bilimleri Veri Tabanı), 2002 yılından itibaren “Sosyal ve Beşeri Bilimler Veri Tabanı” ile 2010 yılından sonra ise “Hukuk Veri Tabanı” çalışmalarını sürdürmekte ve bu veri tabanlarını Web üzerinden araştırmacıların erişimine açmaktadır.

Ulusal Veri Tabanları TÜBİTAK Destekli Projeler Veri Tabanı (1965- ) TÜBİTAK Araştırma Grupları tarafından desteklenmiş araştırma projelerine ait sonuç raporlarının bibliyografik veri ve özleri: Mühendislik ve Temel Bilimler Veri Tabanı (1992- ) Temel ve Uygulamalı Bilimler ve Mühendislik alanlarında Türkiye'de yayınlanan süreli yayınlarda bulunan Türkçe ve diğer dillerdeki özgün araştırma/derleme makaleleri ve olgu sunumları:

Ulusal Veri Tabanları Tarım, Veteriner ve Biyoloji Bilimleri Veri Tabanı (1992- ) Tarım, Ormancılık, Veterinerlik, Su Ürünleri, Gıda ve GıdaTeknolojisi ile Biyoloji bilim dallarında Türkiye'de yayımlanan süreli yayınlarda bulunan Türkçe ve diğer dillerdeki özgün araştırma/derleme makaleleri ve olgu sunumları: Tıp Veri Tabanı (1996- ) Sağlık Bilimleri (Tıp, Dişhekimliği, Eczacılık, Hemşirelik vd.) alanında Türkiye'de yayımlanan süreli yayınlarda bulunan Türkçe ve diğer dillerdeki özgün araştırma makaleleri ve olgu sunumları:

Ulusal Veri Tabanları Sosyal Bilimler Veri Tabanı (2002- ) Antropoloji, Arkeoloji ve Müzecilik, Beden Eğitimi ve Spor, Coğrafya, Dil Bilimi, Din ve İnanç Araştırmaları, Edebiyat, Eğitim Bilimleri, Ekonomi, Etik, Felsefe, Halkla İlişkiler, İletişim, İşletme, Kamu Yönetimi, Bilgi Belge Yönetimi, Mimarlık ve Tasarım, Psikoloji, Sanat, Sanat Tarihi, Nörobilimler, Siyaset Bilimi, Sosyoloji, Şehir ve Bölge Planlama, Tarım Ekonomisi, Tarih, Turizm, Uluslararası İlişkiler alanlarında Türkiye'de yayımlanan süreli yayınlarda bulunan Türkçe ve diğer dillerdeki özgün araştırma, derleme makaleleri ve olgu sunumları: Hukuk Veri Tabanı (2010-) Hukuk alanındaTürkiye'de yayımlanan süreli yayınlarda bulunan Türkçe ve diğer dillerdeki özgün araştırma, derleme makaleleri ve olgu sunumları:

Veri Tabanları neden yapılıyor? ‏ Araştırma makalelerinin bibliyografik verilerini depolayarak gelecek nesillere aktarmak. Bibliyografik denetimi gerçekleştirmek ve tekrar çalışmalarını engellemek Ulusal kavramsal dizin oluşturmak En çok kullanılma amacı Akademik yükseltmeler

Bilgi Erişim Sistemi Arama İlgi alanı/profil ve sorgular Belgeler ve Veriler Oyunun kuralları = Konu dizinlemesi için gerekli kurallar Thesaurus Göndermeler (Bkz, ayr. Bkz.,..) ve Dizinleme dili Depolama Potansiyel İlgili Belgeler Kıyaslama / Eşleştirme Depo1: Profiller/ Sorgu istekleri Depo2: Belge Gösterimi Dizinleme (Tanımlayıcı – Konu) Belirteçler aracılığı ile sorgu fomülasyonu Profillerin depolanması Belgelerin depolanması Bilgi Depolama ve Erişim Sistemi

Veri Tabanlarında İndeksleme (Dizinleme) Bilgi kullanıcıları sürekli olarak aradıkları belgelere/bilgilere erişmeye çalışırken bunların arasında istemedikleri bilgileri de süzgeçten geçirmenin yollarını aramaktadırlar. Bunun da çözümü belgeler ve her türlü ortamda kayıtlı bilgilerin dizinlerinin hazırlanarak, bilgiye erişimelerini sağlamak amacıyla araştırıcı ve okurların kullanımına sunmaktır.* “Bu anlamda indeksleme entelektüel bir sanattır.” * Alakuş, M., 2007, Bilgi Yönetiminde Dizinler ve Dizinleme, Inet-tr 2007.

Veri Tabanlarında İndeksleme (Dizinleme) Konu uzmanlarınca yapılır Tarım=>Ziraat Mühendisi Biyoloji=> Biyolog Tezarus* kullanılır Kontrollü ve serbest terimler *Tezarus kısaca Hiyerarşik Terimler Dizini olarak adlandırılabilir. Antik Yunan'daki θησαυρός (thesauros) kelimesinden,“depo” ya da “hazine” anlamında türemiştir. Kavramlar eş, zıt, dar, geniş kavramlarıyla ilişkilendirilmiştir. Bir belgeyi birbiriyle ilişkili olabilecek tüm kavramlarla tanımlayabilmek için tezaruslara başvurulur.

İçerik Analizi Konu kodu verilmesi - Konu alanlarına dağıtılmasını sağlar - İstatistiksel analiz yapabilmeyi sağlar - İndekslenen terimleri tezarusta gruplandırmaya yardımcı olur İndeksleme Belgeyi veri tabanında erişilebilir hale getirmek için yapılır Konu sınıflandırması farklı amaçlara yönelikken, indekslemenin tek amacı vardır: BİLGİYE ERİŞEBİLMEK

İndeksleme Belgeyi anlamak - Konu uzmanı olmak - Belgeyi inceleme yöntemini bilmek Kavramları anlamak ve seçmek - Belge türü dikkate alınmalı - Kavramlar varsayım, işlemler, özellikler, yöntemler vs. ile ilişkili olmalı - Kavramlar indeksleme diline çevrilmeli İndeksleme niteliği - Tezarus veya kontrollü terim listesinin işleyişine hakim olmak - Kullanıcılarla çalışma ilişkisi

Serbest ve Kontrollü Terim atama Makalelere, tezarusta var olan ağaç yapısı içerisine yerleştirilebilen terimler atandığında bu “kontrollü terim” olarak adlandırılıyor, yani terim atandığında diğer terimlerle ilişkisi de ortaya konulabiliyor. Eğer daha önce tezarusta olmayan bir kavram makaleye atandıysa bu diğer kavramlarla arasında ilişki kurulana kadar “serbest terim” olarak tanımlanıyor.

sunflowers

genotype

lines

Naphthalenacetic acid

Okuyun: – Alakuş, M. (2007). Bilgi Yönetiminde Dizinler ve Dizinleme. tr.org.tr/inetconf12/kitap/Bildiriler/74_125_inet07.pdfhttp://inet- tr.org.tr/inetconf12/kitap/Bildiriler/74_125_inet07.pdf