Kar Payı Politikası

Kar Payı Politikası Finansal yönetimin 3 temel politikası; Finanslama politikası, Yatırım politikası ve Temettü politikasıdır. Kar payı politikasında da hedef firma değerini artırmaktır. Kar payı dağıtım politikası, elde edilen karın ortaklara dağıtılıp dağıtılmayacağı veya dağıtılacaksa hangi oranda dağıtılacağı kararlarını içermektedir.

Kar Dağıtım Bilgileri İşletme yöneticisinin, kar dağıtımıyla ilgili aşağıdaki üç temel kararı vermesi gerekir: 1. Kar payı dağıtılıp dağıtılmayacağı 2. Kar payı dağıtım miktarı veya zamanı 3. Kar payı dağıtım şekli

Kar Payı Politikasını Etkileyen Faktörler -Yasalar -İşletmenin Likidite Durumu -Borçların Ödenmesi -Borç Sözleşmelerindeki Sınırlamalar -Aktif Varlıkların Büyüme Hızı -Kazançlardaki Düzenlilik -Yeni Yatırım Planları -Pay Sahiplerinin Vergi Durumu -Denetim -Enflasyon

Kar Payı Dağıtım Çeşitleri -Nakit kar payı ödemeleri, -Hisse senedi geri satın alımı (stock repurchase), -Hisse senedi kar payları (stock dividends)

Nakit Kar Payı Ödemeleri -Düzenli nakit kar payları, -Ekstra kar payları, -Özel kar payları, -Tasfiyede kar payları

Hisse Senedi Geri Satın Alınması Yoluyla Kar Payı Ödemesi Firma getirilerinin kendi hisse senetlerinin geri alınmasında kullanılmasıdır. Hisse senetlerinin firmaca geri alınması kasa stoku olarak adlandırılır. Bu işlem sonucunda piyasadaki hisse senedi sayısı azalacağı için hisse değeri artacaktır. Aynı zamanda alınan hisse senetlerinden kasa stoğu oluşturulacaktır. Bu durumda kar payları sermaye kazancı olarak hissedarlara yansımış olacaktır.

Örnek Bir firma 2005 yılında 22.000.000 TL net gelir beklemektedir. Bunun %50’lik kısmını hissedarlara dağıtacaktır. Firmanın 5.500.000 adet hisse senedi bulunmaktadır. Her bir hisse senedinin Pazar fiyatı 20 TL’dir. Firma 11.000.000 TL’yi 500.000 adet hisseyi 22 TL’den satın almak için kullanmak ya da hisse başına 2 TL kar payı ödemek şeklinde kullanabilmektedir.

Mevcut Durumda HBK=Toplam kar =22. 000. 000 His. Sen. Say. 5. 500 Mevcut Durumda HBK=Toplam kar =22.000.000 His.Sen.Say. 5.500.000 HBK=4TL Mevcut Fiyat Kazanç oranı= P/E=20/4=5 sabit dir. Geri Sat.alma sonr.HBK=Toplam kar =22.000.000 His.Sen.Say. 5.000.000 HBK=4,4 Geri satın alımdan sonra hisse senedinin beklenen piyasa fiyatı ise (P/E)*(HBK)=5*4,4=22 Kalan her bir hisse senedi için sermaye kazancı 22-20=2 TL olur. Eğer hisse sentleri 22 TL’den düşük fiyatla alınabilirse bunun faydası kalanlara yansıyacaktır.

Hisse Senedi Kar Payları ile Temettü Ödemesi Firma fiyatı artan hisselerini daha kolayca alınıp satılmasını sağlamak için 1’e 4 bölme yoluna gidebilir. Firma bölünme ile hisse senedinin fiyatlarını düşürebileceği gibi hisse senedi kar payları yoluyla da fiyatları düşürebilir. Firma %5 hisse senedi kar payından bahsettiğinde her 100 hisseye sahip hissedara ek olarak 5 adet hisse vereceği anlaşılmaktadır. Böyle bir işlemle hisse senedi, sayısı artmakta dolayısı ile hisse senedi fiyatı düşmektedir.

Hisse senedi bölünmesi genellikle çok hızlı hisse senedi fiyatı artışlarından sonra uygulanırken, hisse senedi kar payları uygulaması genellikle yıllık temeline göre hisse senedi fiyatını suni olarak sabit tutmak amacı ile yapılır. Örneğin firmanın gelirleri ve ödenen kar payları yıllık %10 büyüyor ise, fiyat da bu yönde aynı oranda büyüyecektir. Belli bir süre sonra hisse senedi fiyatı ticari olarak arzu edilen sınırların üstüne çıkacaktır. Bu durumda firmanın yıllık %10 hisse senedi kar payı uygulaması hisse senedi fiyatını normal sınırlar içerisinde tutacaktır.

Örneğin, bir firmanın her biri 80 TL’den satılan 5. 000 Örneğin, bir firmanın her biri 80 TL’den satılan 5.000.000 adet hisse senedi bulunsun ve firma %20 hisse senedi kar payı açıklamış olsun. Dağıtılmamış kar transferi=5.000.000*%20*80 =80.000.000 TL olur. Bu tutar dağıtılmamış karlardan çıkarılıp Adi sermaye tutarına eklenecektir. Eğer firma hisse senedi kar payı yerine 1’e 2 bölünmeye gitmiş olsa idi firmanın öz sermaye seyri aşağıdaki gibi olur.

Bölünme ve Hisse senedi kar payı öncesi firmanın durumu: Adi sermaye(6 milyon hisse kayıtlı, 5 milyon hisse mevcut her hisse kayıtlı değeri 1 TL 5.000.000 TL Ek ödenmiş Sermaye 10.000.000 TL Dağıtılmamış Karlar 155.000.000 TL Adi hissedarların Sermayesi 170.000.000 TL

Bire 2 hisse senedi bölünmesinden sonra firmanın durumu: Adi sermaye(12 milyon hisse kayıtlı, 10 milyon hisse mevcut her hisse kayıtlı değeri 0,5 TL 5.000.000 TL Ek ödenmiş Sermaye 10.000.000 TL Dağıtılmamış Karlar 155.000.000 TL Adi hissedarların Sermayesi 170.000.000 TL

%20 Hisse senedi Kar Payından sonra firmanın durumu: Adi sermaye(6 milyon hisse kayıtlı, 6 milyon hisse mevcut her hisse kayıtlı değeri 1 TL 6.000.000 TL Ek ödenmiş Sermaye 89.000.000 TL Dağıtılmamış Karlar 75.000.000 TL Adi hissedarların Sermayesi 170.000.000 TL 1 milyon adet hisse * 80 TL =80.000.000 TL 1 milyon TL adi sermayeye giderken 79.000.000 TL’de ek ödenmiş sermayeye gitmektedir. Dağıtılmamış karlarda azalma 80.000.000 TL’dir.

Kar Payı Dağıtım Politikaları -Düzenli Kâr Payı Dağıtımı -Sabit Oranda Kâr Payı Dağıtımı -Sabit Tutarda Kâr Payı + İlave Kâr Payı Dağıtımı

Düzenli Kar Payı Dağıtımı -Düzenli kâr payı dağıtım politikasında, her yıl ödenen kar payı tutarı aynıdır. Örneğin, her yıl 400 TL kâr payı dağıtılması gibi. -Karlılıktaki artma ve azalmalar, kar payı tutarını değiştirmez.

Sabit Oranda Kar Payı Dağıtımı -Bu dağıtım politikasında, işletme, her yıl elde edilen dönem karının belli bir oranını kar payı olarak dağıtmaktadır. Örneğin, %15, %17 gibi. -Kar payları yıldan yıla büyük değişiklik göstermektedir.

Sabit Tutarda Kar payı ve İlave Kar Payı Dağıtımı İşletme, asgari bir kar dağıtım tutarına ilave olarak, elde edilen karı yüksek olduğu dönemlerde ilave kâr payı dağıtmaktadır.

Kar Payı Dağıtımı Yaklaşımları -Kar payı ilgisizliği (Dividend Irrelevance Theory), -Eldeki kuş teorisi(Bird-in-the Hand Theory) ve -Vergi farklılığı teorisi (Tax Differential Theory)

Kar Payı Dağıtımı ile İlgili Görüşler -Kar payı dağıtımı, işletmenin piyasa değerini etkilemektedir. -İşletmenin piyasa değerini maksimum yapan kar dağıtım oranı vardır. Yatırımcılar, karın hemen dağıtılmasını tercih ederler. Çünkü, gelecek belirsizdir ve paranın zaman değeri söz konusudur. Onun için, işletme kar dağıtmadığı zaman, hisse senetlerinin fiyatı düşer.

Kar Payı Dağıtımı ile İlgili Görüşler Bu durumda; Karlı yatırım fırsatları varsa ve söz konusu yatırımdan beklenen karlılık oranı, kar payının başka bir alana yatırılmasından beklenen karlılık oranından daha büyük ise, kar dağıtım oranı azalabilir veya tamamı işletmede bırakılabilir.

Walter Formülü Kar payı ödeme oranı (DividenD Payout Ratio): Firmanın hisse başına ödediği kar tutarının hisse başına kar tutarına oranıdır. Kar payı getiri oranı (Dividend Yield): hisse başına ödenen kar tutarının hisse senedinin Pazar fiyatına oranıdır.

Walter Formülü D+ri(E-D) P= rm__________ rm P = Hisse senedi piyasa fiyatı D = Hisse başına kâr payı E = Hisse başına kazanç ri = Yatırım kârlılığı rm = Piyasa getiri oranı

Örnek Piyasa getirisi %20, firmanın yatırımlarından elde ettiği getiri %24 olan bir durumda firmanın hisse başına elde ettiği kazanç 4 TL ise ve firma hisse başına 2 TL ödeyecek olursa; D+ri(E-D) 2+%24 (4-2) P= rm__________ %20 = 22 TL rm %20 Firma hisse başına 0 TL ödeyecek olursa; D+ri(E-D) 0+%24 (4-0) P= rm__________ %20 = 24 TL

Örnek ve firma hisse başına 4 TL ödeyecek olursa; D+ri(E-D) 4+%24 (4-4) P= rm__________ %20 = 20 TL rm %20 Firmanın yatırım fırsatlarının beklenen getirisi piyasa getirisinden daha yüksekse firmanın kar payı dağıtmaması alıkonan kazançların firmanın sahip olduğu yüksek getirili yatırımlarında değerlendirmesi gerekmektedir.

ri > rm ise, işletmenin kar payı dağıtmaması, ri <rm ise, işletmenin kâr payı dağıtması gerekir. ri = rm ise, hisse senedi piyasa fiyatı kâr payı ödeme oranına karşı duyarsızdır. rm sermaye maliyeti ya da piyasa getiri oranı olarak düşünülmektedir.

Kar Payı İlgisizliği Teorisi -Bu görüşün savunucuları, Merton Miller ve Franco Modigliani’ye göre, kar dağıtım oranı ile işletmenin piyasa değeri arasında bir ilişki yoktur. -Hisse senetlerinin fiyatı, işletmenin varlıklarına ve bu varlıklardan beklenen nakit akışlarına bağlıdır.

Kar Payı İlgisizliği Teorisi -Çünkü yatırımcıların bir kısmı ödenen temettü ile ilgilenirken diğer kısmı ise firmanın sermaye kazancı ile ilgilenmektedirler. -Firmanın kar payı ödemesi değiştiğinde bu değişiklikten mutlu olmayanlar hisse senetlerini satarken, bu yeni kararı olumlu bulan başka yatırımcılar ise satılan hisse sentlerini alırlar ve bu olay piyasada anlık olarak gelişir. Bu nedenle firmanın kar payı dağıtım politikasını değiştirmesi firmanın değerinde bir artış ve eksiliş yaratmayacaktır.

Kar Payı İlgisizliği Teorisinin Varsayımları -Vergi söz konusu değildir. -Tüm yatırımcılar ve yöneticiler firma hakkında her türlü bilgiye sahiptir. -İşlem maliyetleri yoktur. -Sermaye maliyeti üzerinden borç kullanmanın bir etkisi bulunmamaktadır. -Firmanın kar dağıtım politikası ile yatırım politikası birbirinden bağımsızdır.

Kar Payı İlgisizliği Teorisinde Firma Değerine Etki Eden Faktörler -Temel kazanma gücü -Risk sınıfı ve -Varlıkların Yatırım politikasıdır.

MM’göre Hisse senedinin Bu günkü Fiyatı MM’e göre bir hisse senedinin t0 zamanında değeri aşağıdaki formülle bulunur. P0=D1+P1 (1+ke) Po= to'da hisse senedinin piyasa fiyatı P1= t1'de hisse senedinin piyasa fiyatı ke= İskonto oranı D1 = to'ın sonunda ödenen kar payı

Eldeki Kuş Teorisi Myron Gordon ve John Lintner MM’in görüşünün tam aksine kâr payı politikalarının şirket değeri üzerinde bir etkisi olduğunu savunmuşlardır. Gordon ve Lintler kâr payı ödemelerindeki azalmaya bağlı olarak sermaye maliyetinin azaldığını savunmuşlardır. Bu görüşe göre, yatırımcılar kâr payı gelirinin sermaye kazancından daha az riskli bulmalarından dolayı, kâr payı getirisini eldeki kuş, sermaye kazancını da daldaki kuşa benzetmektedir.

Eldeki Kuş Teorisi Bu teoriye göre, işletme kâr payı dağıtmayıp oto finansman yaparsa, kazancın elde edilmesi için geçen süre uzayacak ve hisse sahiplerinin beklenen getirileri (öz sermaye maliyeti) artacaktır. Hissedarların beklenen getirilerinin artması, hisse senetleri fiyatlarının düşmesi şeklinde yorumlanmaktadır. Böylece, yüksek oranda kâr payı dağıtımı öz sermaye maliyetini düşüreceğinden tavsiye edilmektedir.

-Ancak, karşıt görüşlerden biri, şirketin taşıdığı riskin artmayacağını, ödenen yüksek kâr paylarının yeni ihraçları gerekli kıldığından dolayı riski şirketin yeni ortaklarına aktardığını ifade etmektedir. -Yüksek kâr payı vermeyen işletmenin öz sermaye maliyeti artacak ve böylece şirketin piyasa fiyatı düşecektir.

Vergi Farklılığı Teorisi Vergi farklılığı teorisine göre, kâr payı geliri ve sermaye kazançlarının farklı dönemlerde ortaya çıkması ve farklı vergi oranlarından değerlendirilmesi işletme değerini etkiler. Kar payı kazançları, genelde dönem sonunda belirlenirken sermaye kazançları hisse senedi satıldıktan sonra elde edilir. Birçok ülkede, sermaye kazancı ve kâr payı farklı oranlarda vergilendirilir. Birçok ülke sermaye birikimini teşvik ettiğinden, kâr payı kazancına daha yüksek vergi uygulayarak oto finansmanı özendirmektedir.

Vergi Farklılığı Teorisi Böylece, Gordon ve Lintner’in aksine vergi farklılığı teorisi, sermaye maliyetini düşürmek için düşük kâr payı dağıtımı politikasını benimsemektedir. Sermaye kazancından vergilendirme sadece hisse senedi satışı yapıldığında söz konusu olduğundan, sermaye kazançlarının az olduğu dönemlerde hisse satışı yapılmak suretiyle gerçekleşmektedir. Vergi oranlarının eşit olduğu ortamlarda dahi bu strateji daha kazançlı olmaktadır. Bu durumda, yatırımcı düşük oranda kâr payı dağıtımını tercih edecektir.

Örnek Bir yatırımcı A ve B hisse senetlerine yatırım yapmayı planlamaktadır. Yatırımcı %28 vergi dilimindedir. A hisse senedi: Pazar fiyatı 10 TL -Sermaye kazancı %10 -Kar payı kazancı %5 -Hisse senedinden beklenen getiri %15 B hisse senedi: Pazar fiyatı 10 TL -Sermaye kazancı %5 -Kar payı kazancı %10 A ve B hisse senetleri sabit büyüme oranında ve risk diliminde olduğu varsayılsın

A hisse senedi: D1=10*%5= 0,5 TL 0,5*(1-0,28)=0,36 TL D2=p1*%5 P1=p0*(1+%10) P1=11 TL D2=11*%5=0,55 0,55*(1-0,28)=0,396 TL Sermaye kazancı: P1=p0*(1+g)2 =12,1 TL 12,1-10=2,1 TL sermaye kazancı 2,1*(1-0,28)=1,512 10+1,512=11,512

A hisse senedinin Net Bu günkü Değeri: NBDA=-10+0,36+0,396+11,512 (1+rA) (1+rA)2 NBDA=10,94 olmaktadır.

B hisse senedi: D1=10. %10= 1 TL 1. (1-0,28)=0,72 TL D2=p1. %5 P1=p0 B hisse senedi: D1=10*%10= 1 TL 1*(1-0,28)=0,72 TL D2=p1*%5 P1=p0*(1+%5) P1=10,5 TL D2=10,5*%10=1,05 1,05*(1-0,28)=0,756 TL Sermaye kazancı: P1=p0*(1+g)2 =11,025 TL 11,025-10=1,025 TL sermaye kazancı 1,025*(1-0,28)=0,738 10+0,738=10,738

B hisse senedinin Net Bu günkü Değeri: NBDB=-10+0,72+0,756+10,738 (1+rB) (1+rB)2 NBDB=10,87 olmaktadır. A hisse senedinin NBD’i B hisse senedinden büyük çıkmıştır. Beklenen Getiri 3.yıl 4.yıl 5.yıl A %11,07 %11,02 %11,32 B %10,94 %11