Yerkürenin Katmanları

Giriş Bu dersimizde dünyamızın katmanlarını inceleyeceğiz. Ders sonunda yerkürenin katmanlarını ve özelliklerini öğrenmiş olacağız.

Başlıklar 1) Dünya ile ilgili genel bilgiler. 2) Yerkürenin oluşumu. 3) Yerkürenin katmanları.

1) Dünya ile ilgili genel bilgiler Yaklaşık 6 milyar yaşındaki Dünya, Güneş'ten uzaklık olarak üçüncü gezegendir. Dünya 'dan Güneş'e olan ortalama uzaklık 149,503,000 km dir. Dünya 'nın yörüngesinin ortalama uzunluğu 938,900,000 km dir ve Yerküre  bu yörünge boyunca yaklaşık 106,000 km/sa.  hızla hareket eder. Dünya kendi ekseni etrafını  23 saat 56 dakika 4.1 saniyede dolanır. Dünyanın dönüşünden kaynaklanan merkezkaç kuvveti onun kutuplardan basık bir gezegen haline gelmesini sağlar ki biz bu şekle “Geoid” diyoruz.

Büyük patlama (Big Bang) 2) Yerkürenin Oluşumu Büyük patlama (Big Bang)

2.1) Büyük Patlama Teorisi (Big Bang) Bu kurama göre evren bundan yaklaşık 15 milyar yıl önce, tek bir noktada biriken çok yoğun bir enerjinin patlamasıyla ortaya çıkmıştır ve hâlâ bu patlamanın etkisiyle her yönde genişlemektedir. Evrendeki toplam maddenin kütleçekim gücü ise bu genişlemeyi yavaşlatmaktadır. Önemli nokta, bu patlama uzayda olmamıştır. Tersine uzay bu patlamanın sonucudur.

“Alıştırmalar” sayfasına dönmek için tıklayın. 2.2) Yerkürenin Oluşumu Büyük patlamadan sonra oluşan gaz ve toz bulutu her yere dağılarak dönmeye başlamış ve galaksi sistemlerini oluşturmaya başlamıştır. İşte dünyamız da bu patlamadan sonra oluşan gaz ve toz bulutlarından birinin kendi etrafında dönerken sıkışmasıyla oluşmuştur. “Alıştırmalar” sayfasına dönmek için tıklayın.

2.2) Yerkürenin Oluşumu Dönme merkezindeki parçacıklar sürtünmenin etkisiyle yüksek sıcaklıklara sahip akışkan bir yapı oluştururken dış kısımlardaki parçacıklar daha soğuk bir yapı oluşturmuştur. Ancak sıcaklığın en yüksek olduğu yer çekirdek olduğu halde burası neden katı haldedir ? Çünkü üst katmanlardaki basınç çekirdeği sıkıştırarak katı halde kalmasını sağlar.

3) Yerkürenin Katmanları

3) Yerkürenin Katmanları Yerküre temel olarak üç katmandan oluşur. Yer kabuğu, Manto (Magma), Çekirdek.

“Alıştırmalar” sayfasına dönmek için tıklayın. 3.1 Yerkabuğu Yerkabuğu dünyanın en dışındaki katmandır. Katı haldeki bu katman içerisinde bir çok mineral barındırır. Kalınlığı 5 – 50 km arasında değişir. Okyanus tabanında bu kalınlık 5 km ’ye kadar düşer. “Alıştırmalar” sayfasına dönmek için tıklayın.

“Alıştırmalar” sayfasına dönmek için tıklayın. 3.2 Manto (Magma) Yerkabuğu ve çekirdeğin arasında kalan manto, büyük oranda demir, magnezyum ve kalsiyum içerir. Çekirdeğin etrafındaki sıcaklığı 3700 derece, yerkabuğuna yakın yerdeki sıcaklığı ise 870 santigrat derece kadardır. “Alıştırmalar” sayfasına dönmek için tıklayın.

“Alıştırmalar” sayfasına dönmek için tıklayın. 3.2 Manto (Magma) Manto tabakası yanardağların oluşmasında etkilidir. Bu tabakadaki yüksek sıcaklık ve basınçtaki erimiş maden, yer kabuğundaki çatlaklardan ya da zayıf noktalardan dışarıya doğru püskürerek büyük zarar verir. “Alıştırmalar” sayfasına dönmek için tıklayın.

“Alıştırmalar” sayfasına dönmek için tıklayın. 3.3 Çekirdek “Alıştırmalar” sayfasına dönmek için tıklayın. Yeryüzünden yaklaşık 6000 km derinde bulunan çekirdek, bir bakıma dünyanın merkezi sayılır. İç ve dış çekirdek olarak ikiye ayrılan çekirdek, büyük oranda metalik demir, bir miktar da nikel ve diğer elementlerden oluşur. Sıcaklığın 7200 derece civarında olduğu iç çekirdek, üst katmanların oluşturduğu basınç nedeniyle katı haldedir.

“Alıştırmalar” sayfasına dönmek için tıklayın. 3.3 Çekirdek “Alıştırmalar” sayfasına dönmek için tıklayın. İç çekirdeğin etrafındaysa, ergimiş haldeki demir ve nikelin oluşturduğu ve sıcaklığı 5000 derece civarında olan dış çekirdek bulunur. İç çekirdek katı, dış çekirdek ise sıvı haldedir. Bu iki katmanıyla birlikte yaklaşık 3480 km yarıçapındaki çekirdek, Mars ’tan daha büyüktür.

Özet Güneşten uzaklık olarak üçüncü sırada bulunan dünyamız üç katmandan oluşur. 1) Yerkabuğu 2) Manto (magma) 3) Çekirdek

Özet Yerkabuğu, kıtaları ve okyanusları üzerinde barındıran katı bir kabuktur. Manto, içerisinde demir, magnezyum ve kalsiyum bulundurur. Sıcaklığı 870 – 3700 santigrat derece arasındadır. Çekirdek ise İç çekirdek ve Dış çekirdek olmak üzere ikiye ayrılır. İçerisinde büyük oranda demir ve az miktarda nikel bulunur. İç çekirdek (sıcaklığı 7200 derece) üst katmanların basınç etkisiyle katı haldeyken dış çekirdek (sıcaklığı 5000 derece) sıvıdır.

Alıştırmalar Bu bölümde öğrendiklerimizi pekiştirmek için bazı alıştırmalar yapacağız.

1) Aşağıda soru işareti ile belirtilmiş olan katmanların adlarını söyleyin. Her katmanın adını söyledikten sonra soru işaretine basarak cevabınızı kontrol edin.

2) Dünyanın oluşumunu anlatın 2) Dünyanın oluşumunu anlatın ? 3) Çekirdeğin fiziksel halini ve bunun nedenini anlatın ? 4) Yanardağ patlamalarının sebeplerini belirtin ? 5) Çekirdeğin içinde hangi maddeler bulunur ? 6) Mantoda hangi maddeler bulunur ? Not : Soruların cevaplarını verdikten sonra soru işaretine “ “ tıklayıp yanıtlarınızı kontrol edin.