Bölüm 1 Giriş

Bölüm 1: Giriş Veritabanı Sistemlerine Genel Bakış Görünümler (Views) Veritabanı Dilleri İlişkisel Veritabanları Veri Tabanı Tasarımı Veri Saklama ve Sorgulama Veritanabı Mimarileri Veritabanı Kullanıcıları ve Veritabanı Yöneticisi Genel Yapı

Veritabanı Yönetim Sistemleri (VTYS) VTYS belirli bir kuruluş hakkında bilgi içerir Bir biriyle ilişkilendirilmiş veri Bu veriye ulaşacak programlar Kullanışı kolay ve verimli bir ortam Veritabanı Uygulamaları: Bankacılık, Havayolları, Üniversiteler, Stok-Satış, Online Alış-Veriş, Üretim, İnsan Kaynakları Veritabanı Sistemleri hayatımızın her alanında mevcuttur!

Veritabanı Sistemlerinin amacı Geçmişte veritabanı uygulamaları doğrudan dosyalama sistemleri üzerine kurulu idi Dosyalama sistemlerinin dezavatajları: Gereğinden fazla ve tutarsız veri depolama Farklı dosya türleri kullanımı ve farklı dosyalarda verilerin tekrarlanması Veri erişiminde sıkıntılar:Difficulty in accessing data Her bir yeni sporgu için farklı bir program yazmaya olan ihtiya Veri izolasyonu — farklı tiplerde birden fazla dosya kullanımı Bütünkük Kısıtlamaları (Integrity Constraints) Bütünkük Kısıtlamaları (ör. Hesap miktarı > 0) gibi bir koşul veritabanında saklankak yerine uygulama programında yer alır. Yeni kısılamalar eklemek ve var olanları güncellemek zorlaşır

Veritabanı Sistemlerinin Amacı Güncellemlerin bütünlüğünün korunması Elektrik kesintisi bir veritabanını tutarsız bir durumda bırakabilir Örnek: İki hesap arasında yapılan para transferi Birden fazla kullanıcın ayni anda veriye ulaşımı Ayni anda ulaşım vermliliği artırmak açısından önemlidir. Kontrolsuz ayni anda erişim veri tutarsızlıklarına sebep olablir Ör: Ayni anda bir hesaba erişen 2 farklıı kullanıcı Güvenlik sorunları Yukarıdaki problemlerin çözümü Veritabanı Sistemlerinin etkin kullanımı ile mümkündür.

Verilerin Soyutlama Seviyeleri Fiiziksel seviye: bir tutanağın [record] (ör. müşteri) nasıl saklandıığını gösterir. Mantıksal seviye: verinin veritabinada saklanış şeklini ve diğer veriler ile olan ilişkilerini gösterir. type customer = record customer_id : string; customer_name : string; customer_street : string; customer_city : integer; end; Görünüm seviyesi: Uygulama programları hangi tipte kullanıcınn hangi verilere erişebileceğini sınırlandırabilir

Bir veritabanı siteminin mimarisi Veri Görünümü Bir veritabanı siteminin mimarisi Görünüm seviyesi Görünüm 1 Görünüm 2 Görünüm 3 Mantıksal seviye Fiziksel seviye

Somutlaşan Örnekler ve Şemalar Şema – bir veritabanının mantıksal yapısı Örnek: Bir veritabanı müsterilerden ve onlarla ilişkili hesaplardan oluşabilir Fiziksel Şema: Fiziksel seviyedeki veritabanı tasarımını anlatır Mantıksal Şema: Mantıksal seviyedeki veritabanı tasarımını anlatır Somutlaşan Örnek– veritabanının her hangi bir zaman anındaki içeriğidir Bir programda bir değişkenin anlık değeri gibi düşünülebilinir Fiziksel Veri Bağımsızlığı:– mantıksal şemayı değiştirmeden fiziksel şemayı modifiye edebilme yetisidir. Uygulamalar mantıksal tasarıma bağlıdır

Veri Modelleri Bir veri modeli aşağıdakileri tanımlayan kollektif yöntenlerden oluşur: Veri Veriler arasındaki ilişkiler Verinin anlamı Veriler hakkındaki kıstlamalar İlişkisel Veri modeli Varlık-İlişki Modeli (Entity-Relationship [E-R] Model) (genellikle veritabanı tasarımında kullanılır) Nesneye Yönelik Veri Modeli Diğer Modeller: Ağ Veri Modeli Hiyerarşik Veri Modeli

Veri İşleme Dili (DML) Veriye erişilmesinde ve bir modelde tutulmuş veri üzerinde işlem yapmada kullanılam lisandır. Sorgu dili olarak da bilinir İki türdür Yordamsal– kullanıcı istenen veriiyi ve bu veriye ulaşmak için kullanılacak yöntemi tanımlar Yordamsal olmayan– kullanıcı istenen veriyi tanımlar ama yöntemi tarif etmez SQL en yaygın olarak kullanılan Yordamsal Olmayan sorgu dilidir

Veri Tanımlama Dili (DDL) Veritabanı şemlarının tanımında kullanılır Example: create table hesap( hesap-no char(10), miktar integer) DDL derleyicisi şemaları (tabloları) oluşturur. Bu tablolar «veri sözlüğü» ‘’nde saklanır Bunlar; Tabloların kendileri Tablolardaki alanlar Alanların türleri Kıstıtlamalr vb.

İlişkisel Veri Modeli İlişkisel Modele örnek tablo Nitelikler (Sütunlar) İlişkisel Modele örnek tablo Müşteri_no Müşteri_adı Müşteri_sokak Müşteri_şehir Hesap_no

Örnek: İlişkisel Veritabanı

SQL SQL: sıklıkla kullanılan Yordamsal olmayan dildir. Ör: Müşteri numarası 192-83-7465 olan müşterinin ismini bul. select customer.customer_name from customer where customer.customer_id = ‘192-83-7465’ Example: Müşteri numarası olan müşterini tüm hesaplarındaki para miktarlarını bul. select account.balance from depositor, account where depositor.customer_id = ‘192-83-7465’ and depositor.account_number = account.account_number Uygulama programları veri tabanına sıklıkla aşağıdaki yöntemlerden biri ile ulaşırlar: Tümleşik SQL’ e izin veren programla dili uzantıları vasıtasıyla ODBC/JDBC uygulama arayüzleri kullanarak

Veri Tabanı Tasarımı Veritabanın genel tasarımını içerir Mantıksal Tasarım– Veritabanında kullanılacak tabloların ve tablolar arası ilşkilerin tanımlanmasıdır İşletme kararları– Veri tabanında hangi sütunlar olmalıdır? Bilgisayar Müh. Kararları– Veri tabanında hangi guruplar olmalıdır? Sütunlar bu guruplara nasıl dağıtılmalıdır? Fiziksel tasarım– Veritabanın Fiziksel yerleşiminin tasarımıdır.

Varlık-İlişki (E-R) Veri Modeli Bir kurumu varlıklar ve bunlar arasındaki ilişkileri gösteren ilişkiler olarak modeller. Varlık: Var olan ve benzerlerinden ayırt edilebilen herşey varlıktır Varlıkların her bir özelliği nitelik olarak ifaede edilir. İlşki: Farklı varlılar arasındaki ilişkiyi ifade eder Şekiller kullanılarak veri tabanlarının şematik olarak tasarlanmasında kullanılır (Varlık-İlişki Şemaları (E-R Diagram) )

Veritabanı Mimarileri Merkezi İstemci-Sunucu Paralel (çoklu-işlemcili) Dağıtılmış

Veritabanı Kullanıcıları Günümüzde hemen herkes bir veritabanı kullanıcısı dır Kullanıcılar veritabanları ile olan ilişkinin derecesine göre sınıflandırılırlar. Uygulama Programcısı Veri tabanını doğrudan kullanmazlar Veritabablarını kullanabilecek son kullanıcılara yönelik yazılım geliştirirer Sorgu Dili Kullanıcıları Mevcut veritabanı sorgulamaları dışında ihtiyaç duyulan sorguları hazırlamak ve işletmek (SQL dili kullanırlar) Son Kullanıcılar Uygulama programcıları tarafından geliştirilen ve veritabanı üzerinde çeşitli işlemler gerçekleştiren (kayıt ekleme, silme, raporlama v.b.) yazılımları kullanırlar.

Veritabanı Yönetiicisi (DBA-Database Administrator) Kullanılacak olan veritabanının tasarımı, oluşturulması ve işletiminden birinci derecede sorumlu olan ve veritabanı üzerinde en fazla yetkiye sahip kullanıcıdır. Görev ve sorumluluklarından bazıları: Veritabanı tasarımı Veritabanı performans analizi Erişim yetkileri düzenleme ve erişimi sağlama Yedekleme ve geri yükleme Veri bütünlüğünü sağlama Sistemin sürekliliğini sağlama

Genel Sistem Yapısı