KAYITLI BİLGİ KAVRAMI VE BİLGİNİN ORGANİZASYONU BBY103 Bilgi Kaynakları ve Hizmetleri I

Çok fazla bilgi…(basılı) Basılı bilgi Kitaplar Dergiler Gazeteler Broşürler Ofis dokümanları

Çok fazla bilgi…(basılı) 2002 yılında üretilen basılı bilgi miktarı: Yaklaşık 1.500 TB 1 TB = 1.000.000 MB 1.500 TB = 1.500.000.000 MB !... 2 TB : Bir araştırma kütüphanesinde bulunan toplam bilgi miktarı. 2002 yılında üretilen toplam bilgi miktarı 750 araştırma kütüphanesinin toplam kaynakları büyüklüğünde!..

Çok fazla bilgi…(elektronik) Bilgisayar ile üretilen ve bilgisayar ortamında depolanan bilgi CD ve DVDler Floppy diskler Dahili ve harici bilgisayar bellekleri …

Çok fazla bilgi…(elektronik) 2003 yılında tüm dünyada yalnızca sabit disklerde depolanan bilgi miktarı: Yaklaşık 1.900 PB 1 PB = 1.000 TB 2 PB : ABD’deki tüm akademik kütüphanelerde bulunan bilgi 1.900 PB : 950 x (“ABD’deki tüm akademik kütüphanelerde bulunan bilgi”) !... Sabit disklerde depolanan bilginin artış oranı 2000’den 2003’e: %114 !...

Bibliyografik denetim Hızla artan bilgi kaynakları bilimsel yayıncılıkta kullanılıyor. Bilimsel yayınların (dergi, kitap vb.) tamamının takip edilmesi çok güç. Ancak yeni bilginin üretilebilmesi için önceden üretilmiş olanların araştırmacılar tarafından ulaşılabilir olması gerek. Nasıl?

Bibliyografik denetim Üretilen bilgileri içeren bilgi kaynaklarının hizmete sunulması, yani kullanıcılar tarafından yararlanılabilmesi bunların düzenlenmesine bağlıdır. Bibliyografik denetim sayesinde “bilgi” hakkında “bilgi” verilir.

Bibliyografik denetim Örnek: Bir makale hangi yazar tarafından yazılmış, hangi derginin hangi sayısında yayımlanmış? Hangi ünlü bilim adamı hangi yayınlara imza atmış, hangi kaynaklardan bunlara erişilebilir? Hangi konuda hangi bilimsel yayınlar yapılmış? Belirli bir ülkede neler yayımlanmış?

Bilgi erişim Bibliyografik denetimin amacıdır. Bilgi hızla artıyor olsa da üretilen bilgiye erişilemezse üretilen bilginin fazla olmasının bir anlamı yok.

Erişim noktaları Basılı / Geleneksel yaklaşım Elektronik ortam Yazar adı Eser adı Yayın adı Konu başlıkları / Anahtar sözcükler Elektronik ortam Tam metin (yukarıdakilere ek olarak)

Erişim noktaları Bilgi ihtiyacı Günlük hayat Bilimsel Örnek: Cep telefonuna isim kaydederken Telefon numarası? İsim? Örnek: Kütüphanede kitap ararken Yazar adı? Kitap adı? Konu? Kaynak türü? Örnek: Yüzlerce dergiden belirli bir konuda yazılmış makaleler ararken Anahtar sözcükler? Tam metin? Kronolojik?

Bibliyografik künye Kitap Yayın yılı Kitap Garnham, A. ve Oakhill, J. (1997). Thinking and reasoning. Oxford: Blackwell. Kökdemir, D. ve Demirutku, K. (2000). Akademik yazım kuralları kitapçığı. Ankara: Başkent Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimleri Fakültesi. Eser adı Yazarlar Yayın yeri Yayıncı

Makalenin yayımlandığı sayfa aralığı Bibliyografik künye Dergi Smeulders, A.W.M., Worring, M., Santini, S., Gupta, A. ve Jain, R. (2000). Content-based image retrieval at the end of the early years. IEEE Transactions on Pattern Analysis and Machine Intelligence, 22 (12), 1349-1380. Yazarlar Makalenin yayımlandığı tarih Makalenin başlığı Cilt (Sayı) Makalenin yayımlandığı sayfa aralığı Makalenin yayımlandığı derginin adı

Bibliyografik denetimi sağlayan kaynaklar Kataloglar Bibliyografyalar Dizin ve özler

Kataloglar Bir dermedeki materyallerin kayıtlarını sistematik bir sırada düzenleyerek veren liste. Kart kataloglar (hala bazı kütüphanelerde kullanılıyor) Veri tabanı (bir çok üniversite kütüphanesinin kataloğu) Kitap kataloglar (genelde belirli bir dermenin basılı listesidir: Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu)

Kataloglar Kütüphane katalogları Kullanıcıları kütüphanedeki kaynaklarla buluşturmak için hazırlanmıştır. Hangi yazarın hangi eserleri, hangi kitapların hangi basımları, hangi konuda hangi kaynaklar var bu ve benzeri sorulara yanıt verir. Toplu kataloglar: Birden fazla kütüphaneyi tek bir araçla tarama olanağı tanır.

Yazar adı Eser adı Yayın yeri: Yayın evi, Yayın tarihi

Toplu Katalog TOKAT Hacettepe Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Anadolu Üniversitesi Kütüphanesi, Başkent Üniversitesi Kütüphanesi, İYTE Kütüphanesi, Türkiye Bilimler Akademisi Kütüphanesi, TED Ankara Koleji Kütüphanesi, Türk Amerikan Derneği Kütüphanesi, Milli Kütüphane, ULAKBİM, YÖK Ulusal Tez Merkezi, TÜBİTAK Projeleri, …… 2,5 milyondan fazla kaynak http://www.toplukatalog.gov.tr/

Bibliyografyalar Belirli bir ülkede yayımlanmış, belirli bir konuda olabilen, belirli bir tür kaynakla ya da belirli bir içeriğe göre sınırlandırılabilen listeler. Basılı ya da elektronik ortamda olabilir. Türkiye Bibliyografyası Türkiye Makaleler Bibliyografyası Devlet Yayınları Bibliyografyası Sosyal Bilimler Veri Tabanı ….

Dizin (Index) / Öz (Abstract) Bir derme ya da veri tabanındaki kaynakların ya da bunlardan elde edilen kavramların sistematik rehberidir. Bir kaynağın, genellikle de bir kitabın sonundaki referansların ya da o kaynakta kullanılan önemli kavramların alfabetik listesi: Kitap sonu dizini/indeksi. Dizinler belirli bir konu ya da konularla ilgili bilgi parçalarını bir araya getirerek araştırmacılar için gerekli bibliyografik bilgileri derleyen kaynaklardır. Dizinlerde bazen kaynaklarla ilgili kısa özetler olur. Özet veren bu tip kaynaklara öz/abstrakt denir.

Dizin (Index) / Öz (Abstract) Dizinler belirli bir süreli yayının tüm sayılarını tarar ve hangi sayıda hangi makalelerin yayımlandığını, yazarlarının kimler olduğunu bulmaya da yarar. Elektronik ortamda dizinlerin yerini “arama” özellikleri almıştır.

Dizin (Index) / Öz (Abstract) Elektronik ortamda yer alan bir süreli yayın için yazar adı, makalenin yayın yılı, makalenin yayımlandığı derginin adı, makalenin tam metni, makalenin tanımlandığı anahtar sözcükler ya da konu başlıklarından arama yapılabilir. Bu sayede araştırmacılar her sayının içini tek tek incelenmek zorunda kalmaz. Eğer öz de veriliyorsa araştırmacı elde ettiği makalelerin özetlerini okuyarak aradığı konuda karşısına çıkan makale künyeleri arasından en çok işine yarayanları daha rahat seçebilir. Birçok elektronik dergi ya da veri tabanları makalelerin tam metinlerini sunmaktadır. Böylece araştırmacı bilgisayarının başından kalkmadan aradığı bilgiye istediği zaman istediği yerden ulaşabilmektedir.

Dizin (Index) / Öz (Abstract) Science Citation Index Chemical Abstracts Library and Information Science Abstract Biological Abstracts …

anlayabilmemize yarayan özet Bibliyografik künyenin yazar ve eser adı kısmı (Bkz. Slayt 13) Bibliyografik künyenin yayın bilgisi kısmı (Bkz. Slayt 13) Makaleyi tanımlayan anahtar sözcükler Makaleyi daha iyi anlayabilmemize yarayan özet

Deneyin… Farklı üniversite kütüphanelerinin kütüphane kataloglarını web üzerinden tarayın. Katalog tarama sayfalarında ya da sonuçların gösteriminde farklılıklar var mı? Türk Kütüphaneciliği (http://www.kutuphaneci.org.tr/web/node.php?id=438) ve Bilgi Dünyası (http://www.unak.org.tr/BilgiDunyasi/sonsayi.htm) dergilerinden web sayfaları aracılığı ile tarama yapın. Lütfen sadece bu iki derginin kendi web sayfalarını kullanın. Araştırma konunuz “bibliyografik tanımlama”, elde etmek istediğiniz makaleler ise 1980- 2009 yılları arasında yayımlanmış olsun. Ne tür zorluklarla karşılaştınız? Sizce sebepleri neler olabilir?

Kaynaklar: How much information? (2003) Rowley, J. (1996). Bilginin Düzenlenmesi: Bilgi Erişime Giriş. Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.

Okuma listesi: Baydur, G. (2000). Bilginin evrensel düzeyde elde edilebilirliği. Akademik Bilişim 2000, 10-11 Şubat 2000, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta. http://ab.org.tr/ab2000/dokumanlar/baydur-bildiri.doc adresinden erişilebilir. Alakuş, M. (2005). Kil Tabletlerden Sanal Ortama-Bilginin Düzenlenmesi ve Pazarlanması. ÜNAK'05: Bilgi Hizmetlerinin Organizasyonu ve Pazarlanması. 22 Eylül 2005, Kadir Has Üniversitesi, İstanbul. http://kaynak.unak.org.tr/bildiri/unak05/u05-16.pdf adresinden erişilebilir. Atılgan, D. (2005). Bilginin organizasyonunda ulusal dizinlerin önemi ve atıf sistemi üzerine düşünceler. Sosyal Bilimlerde Süreli yayınlar ve Bilgi Teknolojileri Sempozyumu 2 Nisan 2005 Ankara. Bildiriler. Ankara :Yeni Avrasya yayınları. http://acikarsiv.ankara.edu.tr/fulltext/170.htm?ref=Klasistanbul.Com adresinden erişilebilir.