Emine Ekin YAVUZ gdekin08@hacettepe.edu.tr GDO Emine Ekin YAVUZ gdekin08@hacettepe.edu.tr

GDO GDO “Genetiği Değiştirilmiş Organizma” anlamına gelmektedir .Farklı türlere ait genlerin rekombinant DNA teknolojisiyle bir araya gelerek oluşturdukları organizmalardır. GDO karşmıza farklı alanlarda çıkabilir.Örneğin ilaç sanayide,tarım alanında ve tabiki gıdalarda..

Organizmaki bir işlev yada özellik genetik olarak değiştirilebilir yada genetiği değiştirilmiş bir organizmada ıslah edilebilir, taşınabilir, kaldırılabilir. Örneğin;Genetik yapısı değiştirilerek mısır kurtlarına karşı toksin üreten bir bakteri genine sahip mısır, patates böceklerine karşı toksin üreten bir gene sahip patates üretilebilir ve böylelikle daha kaliteli nişasta elde edilebilir.

GDO NUN TARİHÇESİ 1953 de James Watson ve Francis Crick DNA nın 3 boyutlu çift sarmal yapısını keşfettikten sonra bilim adamları genleri bir organizmadan diğerine aktarmayı başardılar. 1973 de Herbert Boyer ve Stanley Cohen çalışmalarını birleştirerek ilk başarılı rDNA organzimasını yaratmayı başardılar.

1982 de Amerikan Gıda ve İlaç Kurumu (FDA) ilk genetiği değiştirilmiş ilacı kabul etti.”Genetech’s Humilin” 1992 de Calagene tarfından ilk genetiği değiştirilmiş gıda olan domates üretildi ve FDA bu domatesin insan sağlığına herhangi bir zararı olmadığını belirtti. Diğer genetiği değiştirilmiş gıda ürünleri:virüslere karşı dayanıklı olan kabak,BT organik tarım ilacı içeren patates,soya fasulyesi,mısır ve pamuktur.

GDO LU ÜRÜNLER NASIL ELDE EDİLİR? GDO elde etmek için öncelikle istenilen özellikteki gen örnek hücreden elde edilmelidir.Genomdan DNA segmentlerinin koparılmasında restriksiyon endonükleaz denen enzimler kullanılır. Daha sonra bu gen, seçilen bir organizmada çoğaltılır. Genin bir diğer genomda DNA iplikçiğine eklenmesinde DNA-ligaz enzimlerinden yararlanılır ve bu işlem sırasında vektörler kullanılır. Vektör hücreye bağlanır ve yeni geni DNA iplikçiğine ekler. Organizma artık bu yeni geni basar ve karşılığı proteini sentezler.Genler doğal yollarla da belli ölçülerde aktarılabilir.

GDO NUN YARARLARI Gen aktarımı ile ürünler daha kaliteli hale getirilebilir ve daha fazla verim elde edilebilir. Ayrıca ürün hastalıklara karşı daha dirençli hale gelebilir. Ürünün olgunlaşma süresi değiştirilebilir. Besin öğeleri bakımından daha zengin hale getirilebilr. Dayanıklılığı artırılabilir. Yetiştirilme sırasında kullanılan yabancı ot ilaçları ve kimyasalların miktarı azaltılarak öevre kirliliği önlenebilir. Hayvanlar için de; doğurganlık, büyüme hızı, süt verimi gibi özellikler değiştirilebilir.

GDO NUN ZARARLARI Toksik ve allargen etki yaratabilmektedirler. Bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilirler. Aktarılmış genler doğal bitki ürünlerine atlayarak bulundukları çevredeki doğal türlerde genetik çeşitliliğin kaybına neden olabilrler. Yabani türlerin doğal yapılarında sapmalara neden olmaları dolayısıyla ekosistemdeki tür dağılımını ve dengeleri bozarak küresel bir çevresel krize yol açabilirler. Gdolar güvenlik açısından henüz bilinmeyen etkiler sergileyebilir, insan ve hayvan sağlığı ve çevre ile çatışabilir ve diğer canlılar üzerine olumsuz etkileri olabilir.

GDO NUN RİSKLERİ GDO lu ürünlerin birçok yararı olmasına ragmen bu ürünler bazı alerjik reaksiyonlara,zehir etkisine,beslenme degerleriyle alakalı birtakım problemlere sebep olabilirler. Diğer taraftan GDO lu ürünler oldukça çevre dostu ürünlerdir. Tarım alanında kullanılan kimyasalların kullanımını azaltır,traktör kullanımına gerek duyulmaz.

GDO LU GIDALARIN YOL AÇTIĞI ALERJİK REAKSİYONLAR Her tür gıda ürünü alerjik reaksiyonlara sebep olabileceği gibi GDO lu ürünlerde bu tip reaksiyonlara sebep olabilir.Son zamanlarda alerjik hastalıklarda artış gözlenmiştir.Özellikle astım,egzema,alerjik nezle...Gençlerin %1-2 si,çocukların %2-8 i bu tip gıda alerjilerine maruz kalırlar. Genelikle alerjik reaksiyonlara sebep olan gıdalar:şeftali,kereviz,domates,yumurta,inek sütü,balık,fındık,yer fıstığı...

KAYNAKÇA [1] Burkhardt PK, Beyer P, Wunn J, Kloti A, Armstrong GA, Schledz M,et al. Transgenic rice (Oryza sativa) endosperm expressing daffodil (Narcissuspseudonarcissus) phytoene synthase accumulates phytoene, a keyintermediate of provitamin A biosynthesis. Plant J 1997;11:1071–8. James D, Schmidt AM, Wall E, Green M, Masri S. Reliable detectionand identification of genetically modified maize, soybean, and canolaby multiplex PCR analysis. J Agric Food Chem 2003;51:5829–34. Cellini F, Chesson A, Colquhoun I, Constable A, Davies HV, Engel KH,et al. Unintended effects and their detection in genetically modifiedcrops. Food Chem Toxicol 2004;42:1089–125 Hughes SS. Making dollars out of DNA. The first major patent in biotechnology and the commercialization of molecular biology, 1974–1980.Isis 2001;92:541–75. Gonsalves D. Control of papaya ringspot virus in papaya: a case study.Annu Rev Phytopathol 1998;36:415–37. Conway G, Toenniessen G. Feeding the world in the twenty-first century.Nature 1999;402:C55–C58.