YÖNT 101 – İŞLETMEYE GİRİŞ I İŞLETMENİN AMAÇLARI, İŞLEVLERİ, TÜRLERİ YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC Kaynak : Nevin Seyyah

İŞLETMENİN AMAÇLARI İşletmenin en temel amacı insanların ihtiyaç duyduğu iktisadi mal ve hizmetleri üreterek ya da pazarlayarak topluma fayda sağlamak ve bunun karşılığında da ortalamanın üzerinde gelir elde ederek, yaşamının sürekliliğini sağlamaktır. Araştırma ve geliştirme faaliyetleri Teknolojiye ve yeniliğe önem Müşteri isteklerine cevap verebilme yollarının bulunması işletmeler için önemlidir. Hayatta kalabilmek için kar elde etmeye gereksinimleri vardır. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETMENİN AMAÇLARI İşletmenin amaçları “özel amaçlar” ve “temel amaçlar” olarak ikiye ayrılır. Şekil I-2.1: İşletmede Amaçlar Hiyerarşisi, Sayfa:34 TEMEL AMAÇLAR: Karlılık, Satış geliri sağlama amacı, Sosyal sorumluluk amacı, Varlığını sürdürme ve büyüme amacı. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETMENİN AMAÇLARI Karlılık: Kar, işletmenin belirli bir dönemindeki faaliyet sonucu olup, toplam gelirlerin toplam giderlerden farkı olarak düşünülür. Günümüzde kar sağlamak işletmeler için o kadar kolay değildir. Bu nedenle işletmeler artık doğrudan kar amacı gütmek yerine, rakiplerine göre ortalama üstünde getiri elde etmeyi hedeflemektedirler. Satış geliri sağlama amacı: İşletme yöneticileri en çok karı değil belirli düzeyde karı sağlamak kaydıyla, satış gelirini maksimum düzeye çıkarmaya çalışmaktadırlar. Topluma hizmet ve sosyal sorumluluk: İşletmelerin çoğu günümüzde sosyal sorumluluk projeleri ile anılmaya başlamış ve topluma verdikleri mesajların başında enerji tasarrufu, doğaya saygı, insana değer vurgulanmıştır. İşletmenin varlığını sürdürmesi: işletmenin sürekliliği, büyüme ve gelişmesi vazgeçilmez bir işletme amacıdır. Bunu yapabilmeleri için çevreden sürekli girdiler alarak, bunlara göre stratejiler geliştirerek, dinamik dengeleri korumaya çalışırlar. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETMENİN AMAÇLARI İşletmenin kendi öz kaynaklarından yararlanarak ve dış kaynakları değerlendirerek kendi yapısının genişlemesi sonucu ortaya çıkan büyüme İÇ BÜYÜME olarak adlandırılır. İşletmenin yeni işletmeler kurması veya mevcut başka işletmelerle birleşmesine ise DIŞ BÜYÜME denilmektedir. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETMENİN AMAÇLARI ÖZEL AMAÇLAR: İşletmelerin temel amaçlarını gerçekleştirmede onlara destek sağlayan özel amaçlar vardır. Bu amaçlar: Müşteri ve tüketicilere daha kaliteli mal ve/veya hizmet sunmak, Çalışanlara iyi ücret vermek ve çalışma koşullarını geliştirip iyileştirmek, Çalışanlarını eğiterek kendilerini geliştirme ve meslekte ilerleme olanaklarına ve fırsatlarına kavuşmalarını sağlamak, Çalışanlarına istikrar içinde, sürekli istihdam sağlamak olarak belirtilebilir. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETMENİN İŞLEVLERİ İşletmenin amaçlarının belirlenmesinden sonra bu amaçlara ulaşılması için yapılması gereken işlerin neler olduğunun belirlenmesi ve işletmenin buna göre organize edilmesi gereklidir. Bu süreç sonunda işletmenin bölümleri (departmanları) oluşturulur. Henry FAYOL, Klasik Yönetim Teorisi içinde, Yönetsel Yaklaşımda işletmenin işlevlerini aşağıdaki gibi gruplandırmıştır: Yönetim Faaliyetleri (Planlama, Örgütleme, Yöneltme, Koordinasyon, Denetim) Teknik ya da Üretim Faaliyetleri Ticari Faaliyetler (Satın Alma, Satış, Pazarlama) Finansal İşlemler (Gerekli fonların sağlanması ve yönetim) Muhasebe İşlemleri ( Envanter, Gelir-Gider Hesapları) Güvenlik Faaliyetleri Şekil I-2.2: İşletmenin İşlevleri, Sayfa 38. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETME TÜRLERİ İşletmeleri gruplandırırken genellikle 6 farklı ölçüt kullanılmaktadır. Bu ölçütler aşağıdaki şekilde sıralanabilir: Üretilen mal ve hizmet çeşidine, Üretim araçlarının mülkiyeti, Hukuki yapıları, Ulusal kökleri, İşletmeler arası anlaşmalar, Diğer ölçütler. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETME TÜRLERİ Üretilen Mal ve Hizmet Çeşidine Göre İşletmeler: a) Endüstri İşletmeleri: Üretim sürecinde, kullanılan girdileri fiziksel ya da kimyasal yönden değişikliğe uğratarak yeni bir mala dönüştüren işletmelerdir. Fabrikasyon sistemini uygulayan işletmeler, endüstriyel üretim yaparlar. b) Ticaret İşletmeleri: Ticaret kesiminde çalışan, üretici işletmelerin ürettikleri malların toptancılığını, yarı toptancılığını ve perakendeciliğini yapan işletmelerdir. (aracı kuruluşlardır) c) Hizmet İşletmeleri: Hizmet üreten ve pazarlayan her boyuttaki işletmelerdir. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETME TÜRLERİ 2) Üretim Araçlarının Mülkiyetine Göre İşletmeler: a) Özel İşletmeler: Üretim araçlarının mülkiyeti özel kişilerin elinde bulunan işletmelerdir. b) Kamu İşletmeleri: Sermayesinin tümü ya da çoğunluğu devlete ya da kamu tüzel kişilerine ait olan işletmelerdir. c) Karma İşletmeler: Özel ve kamu işletmelerinin birlikte kurmuş oldukları işletmelerdir. Bu tür işletmelerde çoğunluk hissesi özel işletmelere ait olduğu için, işletmenin yönetimi özel işletme tarafından gerçekleştirilir. d) Yabancı Sermayeli İşletmeler: Üretim araçlarının mülkiyeti başka ülke girişimcilerinin olan işletmelerdir. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETME TÜRLERİ 3) Hukuki Yapılarına Göre İşletmeler: a) Özel İşletmelerin Hukuksal Biçimleri: i. Kişi (Şahıs) Şirketleri: Birbirine güvenen, birbirini iyi tanıyan iki veya daha fazla kişinin kişisel güçlerini birleştirerek birlikte kurduğu işletmelerdir. Kişi şirketleri aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır: Tek Kişi İşletmesi: İşletme sahibinin aynı zamanda yönetici konumunda olduğu, küçük ve orta ölçekli işletmelerin kuruluşunda sıklıkla kullanılan, kazancın ve riskin tek kişiye ait olduğu işletme türüdür. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

Tek Kişi İşletmesi Üstünlükleri: Kurulması kolaydır. Yetkiler bir kişide toplandığı için hızlı karar alınır. Faaliyetler gizli kalır. Kâr bölüşülmez. İşletme örgütü esnektir. Vergi kişiseldir. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

Tek Kişi İşletmesi Sakıncaları: Büyüklük sınırlıdır. (Sermaye nedeniyle..) Yönetici / Sahip tüm işletmecilik bilgilerine sahip olmayabilir. İşletmenin ömrü belirsizdir. (İşletme sahibi hasta?) Borçlara karşı sorumluluk sınırsızdır. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, NEVİN SEYYAH

İŞLETME TÜRLERİ Adi Şirket: İki ya da daha çok kişinin sermaye ve emeklerini birleştirerek, tüzel kişiliğe sahip olmaksızın gerçekleştirilen, formalitesi az, kuruluşu kolay bir ortaklıktır. Kolektif Şirket:Ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla, gerçek kişiler arasında kurulan ve ortaklardan hiç birinin sorumluluğu şirket alacaklarına karşı sınırlandırılmamış bulunan şirkettir. Adi Komandit Şirket: Ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla kurulan ve şirket alacaklarına karşı ortaklardan bir veya bir kaçının sorumluluğu belirli bir sermaye ile sınırlandırılmış olan şirket türüdür. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETME TÜRLERİ ii) Sermaye Şirketleri: Şahıs şirketlerine göre, daha büyük ölçekte sermaye gerektiren işleri yapabilmek için daha fazla sayıda ortak ile kurulan şirketlerdir. Anonim Şirket: En az beş veya daha fazla gerçek ya da tüzel kişi tarafından kurulan, ortakların sorumluluğunun sermaye payları ile sınırlı olduğu, borçlarından dolayı şirket varlığı ile sorumlu olan şirkettir. Limited Şirket: En az iki, en çok elli gerçek ya da tüzel kişi tarafından kurulan, ortaklarının sorumluluğu taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı olan, anonim şirketlere göre daha az sayıda alanda faaliyet gösteren şirket türüdür. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETME TÜRLERİ Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket: Sermayesi paylara bölünmüş olan ve ortaklardan bir veya birkaçının şirket alacakları karşısında bir kollektif şirket ortağı gibi, diğer ortakların ise anonim şirket ortakları gibi sorumlu olduğu şirkettir. Kooperatif: Kooperatifler tüzel kişiliğe sahip, ortaklarının belirli ekonomik çıkarlarını, özellikle mesleki ve ekonomik gereksinimlerini; karşılıklı yardım,dayanışma ve kefalet yoluyla sağlayıp korumak amacıyla,gerçek ve kamu tüzel kişileri ile özel idareler, belediyeler, köyler ve dernekler tarafından kurulan, esnek sayıda ortaklı ve esnek sermayeli kuruluşlardır. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETME TÜRLERİ 3) Hukuki Yapılarına Göre İşletmeler: b) Kamu İşletmelerinin Hukuksal Biçimleri: i) Kamu İktisadi Teşebbüsleri: (KİT) Sermayesinin tamamı ya da 50%’den fazlası kamu kuruluşlarına ait olan, ekonomik alanda ticari esaslara göre faaliyet gösteren ve tüzel kişiliğe sahip olan kuruluşlara denilmektedir. İktisadi Devlet Teşekkülleri Kamu İktisadi Kuruluşları ii) Yerel Yönetim İşletmeleri: Belediyelere, il özel dairelerine ve köylere bağlı olarak kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan işletmelerdir. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETME TÜRLERİ iii) Katma Bütçeli Yönetimlerin İşletmeleri: Bağlı bulundukları dairelerden döner sermaye temin eden ve tüzel kişiliği olmayan kuruluşlardır. iv) Döner Sermayeli İşletmeler: Devletin genel bütçesinden ayrılan sermaye ile kurulan ancak tüzel kişiliğe sahip olmayan kamu işletmeleridir. 3) Hukuki Yapılarına Göre İşletmeler: c) Yabancı Sermayeli İşletmeler: Ülkemizde yabancı, gerçek ve tüzel kişilerin yalnız yabancı sermaye ile veya yerli ortaklarla birlikte kurdukları işletmelerdir. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETME TÜRLERİ 4) Ulusal Kökenlerine Göre İşletmeler: a) Ulusal İşletmeler: Ülke sınırları içinde kurulmuş, kapital ve yönetim açısından başka bir ülkeye bağlı olmayan işletmelerdir. Bu işletmeler sadece o ülkede faaliyet gösterirler. b) Uluslararası İşletmeler: Kendi ülkesi dışında bir veya daha fazla ülkede faaliyet gösteren işletmelerdir. c) Çokuluslu Şirket: İki veya daha fazla ülkede mülkiyeti kısmen veya tamamen kendisine ait olarak üretim ve pazarlama faaliyetleri yürüten, kendisine ait işletme stratejileri olan ve bu stratejileri tüm bağlı kuruluşları veya şubelerinde uygulayan işletmelerdir. d) Küresel İşletmeler: Faaliyetlerini dünya çapında sürdüren, ileri teknoloji kullanan, global ürün, fiyat politikaları yürüten, dünya vatandaşı yöneticiler tarafından yönetilen işletmeler global işletme olarak adlandırılır. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETME TÜRLERİ 5) İşetmeler Arası Anlaşmalara Göre İşletmeler: İşletmeler pazarlara daha çok egemen olma, tek başlarına gerçekleştiremeyecekleri işleri ortaklaşa gerçekleştirme, daha yeterli olanaklara kavuşma ve sonuçta daha yüksek karlar sağlama amacıyla aralarında gizli ya da açık anlaşmalar yaparlar. Örneğin kartel, tröst, konsern, konsorsiyum, centilmenlik anlaşmaları, tam birleşme, holding. 6) Diğer Ölçütlere Göre İşletmeler: Büyüklük: İşletmeler çalışan sayılarına, üretim kapasitelerine ve diğer bazı nicel ölçütlerine göre büyük, orta ve küçük şeklinde sınıflandırılabilir. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETME TÜRLERİ 6) Diğer Ölçütlere Göre İşletmeler: Büyüklük: İşletmeler çalışan sayılarına, üretim kapasitelerine ve diğer bazı nicel ölçütlerine göre büyük, orta ve küçük şeklinde sınıflandırılabilir. Küçük (1-50) Orta (51-150) Büyük (150 +) Riske Katlanma: İşletmeler riskli Pazar koşullarında yatırım yaparak faaliyetlerini sürdüren işletmeler ve daha durağan ve istikrarlı Pazar koşullarını tercih edenler olarak da sınıflandırılabilirler. Yönetim Biçimleri: Çalışanların da kararlara katıldığı merkezkaç bir yapıya sahip işletmeler ile kararların tepe yönetim tarafından verildiği merkezi bir yapıya sahip işletmeler şeklinde sınıflandırılabilir. Alıcıların Türü: İşletmeler ürettikleri ürün ya da hizmetleri nihai alıcılara veya endüstriyel alıcılara pazarlayanlar olarak da sınıflandırılabilirler. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

KOBİ’ ler KOBİ’ ler, işletmelerin çalıştırdıkları işçi, ciro ya da sabit sermaye gibi faktörlere göre gruplandırılmaktadır. KOSGEB'e göre; (Küçük ve orta ölçekli işletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı) 1 - 49 : Küçük 50 - 149 : Orta 150 + : Büyük işletme KOBİ’ lerin tanımlanması ve gruplandırılması, KOBİ‘ lerin en serbest ekonomi ortamlarında bile çeşitli desteklerden yararlanması için gereklidir. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

KOBİ’ ler KOBİ’ler desteklenmeli ve sayıları artmalıdır çünkü; En kolay istihdam yaratma yoludur. Kriz dönemlerine en dayanıklı sektördür. Dinamiktirler, ekonomiye canlılık kazandırırlar. Değişen pazara hemen uyum gösterirler. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

KOBİ’ ler KOBİ’lerin Avantajları Gelişen ekonomilerde, pazardaki küçük gelişme adımları ancak KOBİ’ler tarafından verimli değerlendirilir. Esnektirler ve talep değişimine çok hızlı uyum gösterirler. Gider kalemlerinin sabit kısmı küçüktür ve bu nedenle dayanıklıdırlar. İşletme içi bürokrasi azdır, kararlar hızlı alınır. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

Göz ardı edilmiş niş’leri kapsayabilir. Kurulumu kolaydır. Maliyetleri düşüktür. Göz ardı edilmiş niş’leri kapsayabilir. Patron-çalışan ilişkileri yakındır. Müşteri hizmetlerinde etkilidir. Yenilikçi ve yaratıcıdır. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

KOBİ’ ler KOBİ’ lerin Başarısızlık Nedenleri KOBİ’ lerin %80-60 arası ilk beş yılda kapanmaktadır. Bu nedenle öncelikle ilk beş yıl büyük bir önem taşımaktadır. Bu dönemde genel olarak karşılaşılan sorunlar şunlardır: Yeterli ve sürekli bir yönetim kurgusunun oturtulamayışı, İşletme sermayesi sorunları, Dönemsel ekonomik krizler, Nakit akış sorunları, Rekabet, Kuruluş yeri sorunları, Büyük sanayi ya da pazara entegrasyon sorunları, Devlet ile çalışma zorlukları, İşletmecilik sorunları, YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İŞLETMENİN PAYDAŞ GRUPLARI: İşletmelerin başarısı, tüm paydaş gruplarıyla uyumlu çalışmasına bağlıdır. Paydaşlar, kendi amaçlarına göre işletmelerden değişik beklentiler içindedirler. İşletme bu beklentileri karşılayabildiği sürece hayatına devam edebilir. Müşteriler Çalışanlar İşletme Sahipleri Kamu Tedarikçiler Kredi Verenler Devlet YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İşletme Paydaşları Kredi Verenler Müşteriler Çalışanlar Tedarikçiler Devlet Kamu (Toplum) İşletme Sahipleri Sendikalar YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

Müşteriler İşletmelerin varlığı müşterileri tatmin edecek mal ve hizmetleri üretip pazara sunmasına bağlıdır. Müşterilerin istek ve ihtiyaçları çok genişlemiştir. Müşteriler bilinçlenmiştir. Kaliteli ve ucuz mal istemektedir. Tüketici Koruma Hakları YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

Çalışanlar Çalışanların haklarını koruyan yasalar, Tatmin edici ücret, İyi çalışma koşulları, Yükselme olanakları, Ödüllendirme, Cinsiyet ayrımı yapılmaması, Sosyal haklar ve yardımlar, YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

İşletme Sahipleri Kâr elde etme, İşletmenin geleceğini güvence altına almak, geliştirmek, Pazarda önemli bir yere sahip olmak isterler. İşletmeler hissedarlarının beklentilerini de karşılamak zorundadırlar. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

Kamu İşletmelerin içinde yer aldıkları topluma karşı da sayısız sorumlulukları vardır. İşletmelerin içinde bulundukları toplumun iyi bir üyesi olmaları gerekir. Kültürel ve eğitime yönelik faaliyetler düzenlemek, Okul, sağlık ocağı, park vs. yaptırmak, Toplumun ortak sorunlarına eğilmek, destek olmak, Sosyal sorumluluk bilincine sahip bir kuruluş olmak. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

Tedarikçiler Siparişlerden, ödemelere kadar tüm ilişkilerin ticari ilkelere uygun olması gerekir. Ödemelerin zamanında yapılması gerekir. Kazanmak için başkalarının da kazanmasına izin vermek gerekir. Başarılı olabilmek, iyi ilişkiler yürütülen tedarikçi işletmelere bağlıdır. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

Kredi Verenler İşletmelerin borçlarını ve borç faizlerini zamanında ve eksiksiz ödemeleri. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC

Devlet Devlete vergi vermek, Çalışanların sigorta primlerini yatırmak, İş güvenliğine önem vermek, Finansal kayıtları titizlikle tutmak. Bir girişimci veya yönetici için; işletmeyi başarıyla yönetip amaçlarına ulaştırabilmek, tüm bu paydaş gruplarının beklentilerini göz önünde tutarak uyumlaştırabilme yeteneği ile mümkün olabilir. YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE YALINC