MADDENİN HAL DEĞİŞİMİ HAZIRLAYAN : MALİ,TURHAN,AYDAN,BEGÜM ÖZEL İÇEL İLKÖĞRETİM OKULU 4/A SINIFI ÖĞRENCİLERİ

MADDELER KATI, SIVI VE GAZ OLMAK ÜZERE ÜÇ HALDE BULUNUR MADDELER KATI, SIVI VE GAZ OLMAK ÜZERE ÜÇ HALDE BULUNUR. BUZLUKTAN ÇIKARDIĞINIZ BUZU YA DA SEVEREK YEDİĞİMİZ DONDURMAYI BİR SÜRE BEKLETTİĞİMİZDE ERİDİĞİNİ GÖRÜRÜZ. SUYU ISITTIĞIMIZDA İSE SUYUN KAYNADIĞINI VE BUHARLAŞTIĞINI GÖZLEMLERİZ, SU MİKTARINDA DA AZALMA OLDUĞUNU GÖRÜRÜZ. BU DA DEMEK OLUYOR Kİ, SUYU ISITTIĞIMIZDA AÇIĞA ÇIKAN SU BUHARI, SUYUN GAZ HALİNE ÖRNEKTİR. KATI MADDELER, ISI ETKİSİYLE BİR HALDEN DİĞER HALE GEÇEBİLİRLER. BUNA EN GÜZEL ÖRNEK, KUYUMCULARIN ALTINI ERİTEREK KALIBA DÖKÜP SIVININ DONMASIYLA KALIBIN ŞEKLİNİ ALMASIDIR.

BOZUNMA ISI, MADDELERİN HAL DEĞİŞİMİNDE ÖNEMLİ BİR ETKENDİR. BAZI KATI MADDELERİN ISITILDIĞINDA ERİYEREK SIVI HALE GEÇTİĞİNİ ZATEN BİLİYORUZ. ÇAY ŞEKERİ VE UN GİBİ KATI MADDELER ISITILDIKLARINDA SIVI HALE GEÇMEZLER, BOZUNURLAR. ÖRNEĞİN,ÇAY ŞEKERİNİ ISITTIĞIMIZDA RENGİ, ISININ ETKİSİYLE ÖNCE SARIYA SONRA DA KAHVERENGİYE DÖNÜŞTÜĞÜNÜ GÖRÜRÜZ. ÇAY ŞEKERİNİ ISITMAYA DEVAM ETTİĞİMİZDE ŞEKER KÖMÜRLEŞİR VE KOKU YAYAR. ŞEKERİN BU DEĞİŞİMİ BOZUNMA OLARAK ADLANDIRILIR. KAĞIT, EKMEK GİBİ MADDELER DE ISITILDIKLARINDA ERİMEYEREK TIPKI ŞEKER GİBİ BOZUNUR.

MADDELER DOĞADA KARIŞIK HALDE BULUNUR A. SALATAYA KONULAN LİMON SUYUNU FARK EDEMEYİZ AMA ZEYTİNYAĞINI KOLAYCA FARK EDERİZ. B. ÇORBAYA KONULAN KARABİBER YÜZER. C. ÇAYIMIZA EKLEDİĞİMİZ ŞEKER HEMEN ERİR VE KAYBOLUR. D. DENİZ SUYU TUZLUDUR. BUNLAR, MADDENİN DOĞADA KARIŞIK HALDE BULUNDUĞUNA DAİR GÜZEL BİRER ÖRNEKTİR.

SAF MADDELER SAF MADDELER, İÇİNDE KENDİNDEN BAŞKA MADDE BULUNDURMAZLAR. TEK BİR MADDEDEN OLUŞMUŞTUR. ÖRNEĞİN, BAKIR TEK BİR MADDEDEN OLUŞMUŞ SAF BİR MADDEDİR.KESTİĞİMİZ BAKIR TELİN EN KÜÇÜK PARÇASI YİNE BAKIRDIR. İÇERİSİNDE KENDİNDEN BAŞKA MADDE YOKTUR. SAF MADDELER TEK CİNS MADDE İÇERİR. BİR BETON PARÇASINI ÇEKİÇLE KIRIP KÜÇÜK PARÇALARA AYIRDIĞIMIZDA İÇERİSİNDEKİ ÇİMENTO, KUM VE ÇAKIL GİBİ MADDELERİ GÖRÜRÜZ.BU DA DEMEK OLUYOR Kİ BETON, SAF BİR MADDE DEĞİLDİR. ÇÜNKÜ İÇERİSİNDE KENDİNDEN BAŞKA MADDELER VARDIR.

KARIŞIMLAR KARIŞIMLAR Birden fazla maddenin kimyasal özellikleri değişmeyecek şekilde istenilen oranda bir araya getirilmesiyle oluşan madde topluluğuna karışım denir. Karışımlar homojen ve heterojen olmak üzere ikiye ayrılır. Homojen karışım Her tarafında aynı özelliği gösteren, tek bir madde gibi gözüken karışımlardır. Homojen karışımlara genel olarak “çözeltiler” de denir. Tuzlu su, şekerli su, alkollü su, çeşme suyu ile içerisinde bulunduğumuz hava homojen karışıma örnek verilir. Heterojen karışım Her tarafında farklı özellik gösteren tek bir madde gibi gözükmeyen karışımlardır. Yer altından çıkarılan maden filizleri, kaya parçaları, odun parçaları, bir bitki yaprağı, sis, ayran, petrol su karışımı , beton parçası, toprak heterojen karışımlara örnek verilebilir. Süt çıplak gözle homojen gibi gözükmesine rağmen mikroskopla bakıldığında (yağ damlacıklarından dolayı) heterojen olduğu gözlenir.

Heterojen karışım emülsiyon ve süspansiyon olmak üzere ikiye ayrılır Heterojen karışım emülsiyon ve süspansiyon olmak üzere ikiye ayrılır. Emülsiyon Bir sıvıda çözünmeyen başka bir sıvının heterojen olarak bulanık bir şekilde dağılmış hâlidir. Su–zeytinyağı karışımı, su–benzin karışımı, gibi. Süspansiyon Bir sıvıda çözünmeyen katının heterojen olarak dağılmış şeklidir. Su–kum karışımı, su–tebeşir tozu karışımı gibi.

ÇÖZELTİLER Çözelti İki ya da daha fazla kimyasal maddenin herhangi bir oranda bir araya gelerek oluşturdukları homojen karışıma çözelti denir Diğer bir deyişle, bir maddenin başka bir madde içinde gözle görülemeyecek kadar küçük tanecikler halinde dağılarak, homojen karışım oluşturması olayına çözünme, elde edilen karışıma da çözelti denir. Bir çözeltiyi oluşturan maddelerden genellikle çok olanına çözücü, az olanına da çözünen denir. Doğada birçok çözücü ve çözünen madde vardır. Bilinen en iyi çözücü sudur. Birçok katı,sıvı ve gaz maddeler suda çözünürler. Çay, deniz suyu, kola, mürekkepli su, alkollü su vb. çözeltiye örnek verilebilir. Çözünme erime ile karıştırılmamalıdır.

ÇÖZELTİLERİ SINIFLANDIRMA 1- Katı-Sıvı Çözeltileri : Bir katının bir sıvıda çözünmesiyle hazırlanan çözeltilerdir. ( Tuzlu su, şekerli su, bazlı su…) 2- Sıvı-Sıvı Çözeltileri : Bir sıvının başka bir sıvıda çözünmesiyle oluşan homojen karışımlardır. ( Kolonya, alkol+su…) 3- Katı-Katı Çözeltileri : Bir katının başka bir katı içerisinde homojen dağılmasıyla oluşan karışımlardır. Bütün alaşımlar katı-katı çözeltileridir. ( Lehim, çelik, tunç, pirinç…) 4- Gaz-Gaz Çözeltileri: En az iki gaz karışımıdır. Bütün gaz karışımları homojendir ve çözeltidir. ( Hava, tüp gaz) 5- Gaz-Sıvı Çözeltileri : Bir gazın bir sıvıda çözünmesiyle oluşan karışımlardır. ( Kola, gazoz, bira…) B- Derişime Göre Sınıflandırma : 1- Seyreltik Çözeltiler : Çözücü çözebileceğinden az miktarda maddeyi çözmüşse doymamış ya da seyreltik çözeltidir. 2- Doymuş Çözelti : Çözücü çözebileceği kadar maddeyi çözmüşse doymuş çözeltidir. 3- Aşırı Doymuş Çözeltiler : Çözücü çözebileceğinden fazla maddeyi çözmüşse aşırı doymuş çözeltidir.

ÇÖZÜNME Çözünme; çözünmek eylemi. bir sıvıyla karışan katı, sıvı ya da gaz durumundaki bir maddenin, bu sıvı içinde homojen bir bütün oluşturacak biçimde karışması. ÇÖZÜNME HIZINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER 1. Tanecik Büyüklüğü: Çözünen taneciklerin boyutları ne kadar küçük olursa çözücüyle temas yüzeyi o kadar fazla olacağından çözünme hızı artar.

2. Karıştırmak: Çözeltide karıştırmak olayı; A 2. Karıştırmak: Çözeltide karıştırmak olayı; A. Taneciklerin bölünerek küçülmesine B. Taneciklerin sürtünerek ısınmasına neden olacağından; Katıların çözünme hızını artırır. Sıvıların çözünme hızını artırır. Gazların çözünme hızını azaltır.

4. Basınç: Gazların sudaki çözünme hızına basınç etki eder 4. Basınç: Gazların sudaki çözünme hızına basınç etki eder. Sıvı yüzeyindeki gaz basıncı artarsa gazın çözünme hızı artar. Karıştırmak ve tanecik büyüklüğü çözünme hızını etkilediği halde çözünürlüğü etkilemez. Sıcaklık hem çözünme hızını hem de çözünürlüğü etkiler. Basınç gazlarda hem çözünme hızını hem de çözünürlüğü etkiler. 5. Çözücü ve çözünen cinsi: Çözücü ve çözünen cinsi değiştikçe çözünme hızı ve çözünürlük değişir.

Erime ve çözünme aynı şeyler midir. Şeker, su içinde eridi mi, yoksa çözündü mü.Deriz. Buz parçası odada beklerken erir mi, çözünür mü. Erime ve çözünme terimlerinin farklı olaylar için kullanıldığını unutmamak gerekir. Erime, bir katının ısı alarak sıvı hale geçmesidir. Çözünme ise en az iki maddenin birbiri içinde dağılması olayıdır. Katıların ısının etkisiyle erimesi ve bir sıvı içinde çözünmesi birbirinden farklıdır. Örneğin, Mum yanarken erir, dondurma ısı etkisiyle erirken, şekerli çaydaki şeker, çözünmüştür.

KARIŞIMLARIN AYRILMASI 1) SÜZME VE YÜZDÜRME Karışımları oluşturan maddelerden birini diğerlerinden ayırmak için birçok yöntem kullanılır. Karışımın cinsine en uygun yöntem seçilir ve uygulanır. Karışımları ayırmak için kullanılan basit yöntemlerden bazıları; süzme, yüzdürme, mıknatısla ayırma ve buharlaştırmadır. Haşlanan makarnanın suyunu, demlenen çayın suyunu süzgeç yardımıyla süzeriz. Sıvıları içindeki çözünmemiş katılardan ayırmak için süzerek ayırma yöntemi uygulanır. Süzme işleminde katı parçaları geçirmeyen, sadece sıvıyı geçirebilen süzgeçler kullanılır. Yukarıdaki örneklerde olduğu gibi. Suda çözünmeyen katı maddeleri ayırmak için süzme yönteminden başka yüzdürme yöntemi de kullanılır. Bu yöntemle yüzeyde kalan madde karışımdan kolaylıkla ayrılabilir.

Demir tozu ve plastik parçalarından oluşan karışım, suda yüzdürme yöntemiyle ayrılabilir. Plastik yüzer, demir batar. Ispanak, marul, maydanoz ve semizotunu çamurdan arındırmak için yıkarız. Sebzeler yıkama sırasında suyun yüzeyinde kalır. Yüzdürerek ayırma yönteminin temel koşulu, karışımdaki maddelerin yüzme veya batma özelliğinin olmasıdır.

2) MIKNATISLA AYIRMA Yere dökülen toplu iğneleri nasıl toplamayı düşünürüz, tabi ki mıknatısla. Yoksa tek tek elimizle toplamak hem zaman kaybettirir, uğraştırıcı olur, hem de toplarken elimize batabilir. Demir doğrama atölyelerinde demir parçalarını hurdaların arasından ayırmak için de mıknatıs kullanılır. Mıknatıs; demir, nikel gibi maddelerden yapılan toplu iğne, çivi vb. cisimleri çeker. Karışımları oluşturan maddelerden biri, mıknatıs tarafından çekiliyorsa mıknatısla ayırma yöntemi uygun bir seçimdir.

3)BUHARLAŞTIRMA Odamızın bir köşesine bıraktığımız bir bardak suyun miktarının bir süre sonra azaldığını görürüz. Bunun nedeni bardaktaki suyun ısı etkisiyle buharlaşmasıdır. Aslında buharlaşma, biz farkında olmadan meydana gelmektedir. Kurumaya bırakılan bardak, çatal, kaşık ve pencere camının yüzeylerinde bazı lekelerin oluştuğunu görürüz. Bu lekelerin nedeni ise suda çözünmüş halde bulunan çeşitli maddelerdir. Evdeki reçeller uzun süre bekletildiğinde, yine reçelin içindeki şekerin bir kısmının katılaşmış olduğunu görürüz. Bazı yiyecekler yapılırken buharlaşma yöntemi kullanılır. Pekmez, pestil, salça ve tarhana gibi hazır yiyecekler su kullanılarak hazırlanır. İçerdikleri fazla su, güneşin etkisiyle buharlaştırılarak ürünler istenen kıvama getirilirler. Buharlaştırma yöntemi, sıvının içinde çözünen maddeyi ayırmak için sıvının uzaklaştırılmasıdır.

İZLEDİĞİNİZ VE DİNLEDİĞİNİZ İÇİN ÇOK THANK YOUUUUU