BAKIM HİZMETLERİNİN SUNUMU ve İSTİHDAM POLİTİKALARINA YANSIMASI KESK KADIN SEMPOZYUMU, 15 Mart 2008 İpek İlkkaracan İstanbul Teknik Üniversitesi Kadının İnsan Hakları Yeni Çözümler Derneği Kadın Emeği ve İstihdamı Girişimi (KEİG) Platformu

OECD Ülkelerinde Kadın ve Erkeklerin İşgücüne Katlım Oranları (İKO), 2005 K aynak:Labour Force Statistics , OECD; ve ILO Global Employment Trends 2007 ÜlkeErkek İKO (%)Kadın İKO (%) İzlanda Danimarka Kanada Avustralya Fransa Japonya Belçika Macaristan Yunanistan G. Kore İtalya Meksika Türkiye Orta Doğu ve Kuzey Afrika29.5 Güney Asya Güney Amerika ve Karayipler--52.4

BM İstatistiklerine göre Kadın ve Erkeklerin İşgücüne Katlım Oranları 2000li yıllar,Türkiye 130 ülke arasınsa sondan 14. sırada ÜlkeErkek İKO (%)Kadın İKO (%)Erkek İKO- Kadın İKO Cezayir47740 İran Batı Yakası ve Gazze Pakistan Mısır Suriye Guatemala Tunus Amman Türkiye Bengaldeş Fas772750

Cinsiyet ve Yerleşim Yerine göre İşgücüne Katılım Oranları (%) Türkiye KentKır ToplamErkekKadınToplamErkekKadınToplamErkekKadın Kaynak: TÜİK, HHİA; 1988 ve 1996 yılı verileri Ekim aylarına ait.

Türkiye’de Kadın İstihdamı neden bu kadar düşük?  Yanıt  Kırdan kente göç  Soru?  Kırdan kente göç eden erkek kendini kentsel işgücüne entegre edebilirken, kadın neden entegre edemiyor?  Yanıt 2  Kadınların düşük eğitim seviyesi  Dünya bankası Raporu, 1994  Türkiye’de Kadının Sosyal, Ekonomik ve Siyasi Yaşamdaki Rolü üzerine Avrupa Parlementosu Kararı, 2005 and 2006  Türkiye İşveren Sendikaları Raporu, 2006

Türkiye Erkek Kadın Okur yazar değilİlköğretim Lise ve dengi Üniversite Okur yazar değil İlköğre tim Lise ve dengi Üniversite farkı Cinsiyete ve eğitim düzeyine göre işgücüne katılım oranları (%); KENT Kaynak: TÜİK, HHİA; 1988 ve 1996 yılı verileri Ekim aylarına ait.

Türkiye’de Kadın İstihdamı neden bu kadar düşük?  Yanıt 2: Kadınların düşük eğitim seviyesi  Soru: Düşük eğitim neden erkekler için işgücüne katılımda sadece kısmen rol oynarken, kadınların işgücüne katılımı önünde neden bu kadar önemli bir engel haline geliyor?

İşgücüne dahil olmayanların yıllar ve cinsiyete göre işgücüne dahil olmama nedenleri, Türkiye 15 + (%) Neden işgücüne dahil değil? İşgücünde olmayanlar İş aramıyor ama çalışmaya hazır Mevsimli k İşçiler Ev işleri ile meşgul Öğrenci Emekli Çalışamaz halde Diğer EKEKEKEKEKEKEKEK Kaynak: TÜİK, HHİA; 1988 ve 1996 yılı verileri Ekim aylarına ait.

Kadınlar işgücüne katılıyor ancak süreklilik sağlanmıyor Yaşamlarında en az bir kez olsun işgücüne katılmış olan kadınların oranı 1988 HHİA: % 53.3;2005: % 42.0 HHİA’deki soru: Son 3 ayda iş aramamanızın nedeni nedir? (%) “Ev işleri, çocuk/yaşlı bakımı” diyenler: daha önce işgücünde olanlar işgücüne hiç katılmamış olanlar Kadın ErkekKadınErkek %55 %1.5%79.1%5.4

İstanbul Ümraniye’de bir Saha Çalışması, 1997 Kadının İnsan Hakları Yeni Çözümler Derneği Son işinizi neden bıraktınız (%) Ailevi Nedenler53.1 Nişan/evlilik/doğum35.2 Eşim/ailem istedi12.6 Çocuk ya da diğer muhtaç aile üyesinin bakımı 5.3 Yaşamlarında hiç işgücüne katılmamış olan kadınlar, neden katılmadı? (%) Aile üyeleri izin vermedi35.8 Kocam izin vermedi 25.0 Diğer aile üyesi izin vermedi 10.8 Eve ve çocuklara bakmam gerektiği için24.9 Sizce eşiniz/diğer aile üyesi sizi neden ücretli işte çalışmaktan alıkoydu? (%) Ev dışında çalışmak kadına uygun değil66.4 Ailenim geliri zaten yeterli18.5 Eve/çocuklara bakacak başka15.1 kimse yok

Türkiye’de Kadın İstihdamı neden bu kadar düşük? Toplumsal Cinsiyet Bakış Açısından Yanıt:  Cinsiyete dayalı toplumsal iş bölümü  Kadın-erkek rolleri

Bakım Hizmetlerinin Kadın İstihdamı önünde bir engel teşkil etmesini önleyen politikalar ve uygulamalar neler? Bakım Hizmetlerinin kısmen kurumlar ya da ev içi ücretli hizmet üzerinden üretilmesi  Kreşler (0-3 yaş), Anaokulları (4-6 yaş); okul sonrası hizmetler (7-10 yaş):  Kamu mu? Özel mi? Her ikisi de? Kadının istihdamdan ayrılmasını gerektirmeden aile içinde sağlanması  Hamilelik, doğum, annelik izni ücretli, sigorta primlerinin devam ettiği şekilde güvence altına alınması  Yarı zamanlı/esnek çalışma --- sakıncaları? Aile içinde bakımı sağlayıcı transferler, vergilendirme ve diğer destek  Yoksulluğu engelleyebilir; ANCAK  Kadınları işgücünden dışlıyor; kadın-erkek rollerini pekiştiriyor Kadın istihdamını teşvik edici geçici özel önlemler: pozitif ayrımcılık  Kamu (ve özelde) kota uygulaması  Kadınların işgücüne geri dönmelerini sağlayıcı özel eğitim programları ve diğer teşvikler Kadın-erkek arasında daha eşit paylaşım  ebeveyn izni;  sosyal, toplumsal, kültürel tavırlardaki dönüşüm  hem kadınlar hem erkekler için yarı zamanlı/esnek çalışma AB’deki yeni perspektif: Aile ve İş yaşamının uyumlulaştırılması

Sosyal Refah Devletlerinin Bakım Hizmetleri sorunsalına yaklaşımları açısından açısından sınıflandırılması ModelÇözümYaklaşımUygulayan Ülke Çifte emekçi ModeliKamu destekli kreş ve anaokulları yaygın Hem kadın hem erkek işgücüne katılıyor; Ev içindeki işleri paylaşıyor EşitlikçiDanimarka, Finlandiya, İsveç, Norveç Kısmen Belçika, Fransa, Hollanda Aile destek ModeliBakım hizmetlerinin aile içinde (kadınlar tarafından) yapılmasını destekleyen devlet transferleri ve yardımlar Kadın işgücüne kısıtlı katılabiliyor Geleneksel aile ve Toplumsal cinsiyet rollerini güçlendiriyor Kadın eve/çocuklara bakar; erkek parayı kazanır Almanya, Avusturya, İtalya, İspanya, İrlanda (Hollanda, Belçika, Fransa) Piyasa ModeliÇözümü piyasaya bırakıyor; işgücü piyasasında yeterince kazanabilen bakım hizmetlerini özel ev içi ücretli hizmet ya da kreş/anaokulu üzerinden sağlıyor Piyasa dinamiklerine göre kadının işgücüne katılımını destekleyebiliyor; ya da tamamıyla engelleyebiliyor ABD, Avustralya, İngiltere, İsviçre, Kanada, Japonya Türkiye

Annelik izni (hafta) Ebeveyn izni (hafta) Annelik izni maaş (%) Pratik uygulanabilirli ği Finlandiya yüksek İspanya düşük Fransa orta Almanya orta Potekiz düşük Avusturya orta İsveç642163yüksek Danimarka yüksek Lüksemburg yüksek Hollanda düşük Belçika155277orta İtalya224280orta İngiltere182644düşük Belçika142870düşük Yunanistan162650düşük

0-3 yaş arası çocuklar kreşleşme oranı

3-5 yaş arası çocuklar ana okullaşma oranı

Yaş gruplarına göre formel okul öncesi eğitim oranları

Anaokulları ve Anasınıfları Okullaşma Oranları (36-72 ay) Kaynak: TÜSİAD (2005) Doğru Başlangıç: Türkiye’de Okul Öncesi Eğitim. İstanbul: TÜSİAD Yayınları

Kaynak: Plantenga & Bettio (2004)

Politika Önerileri İstihdam yaratan büyümeyi teşvik eden makroekonomik ve sanayi politikaları Kamu destekli kreş ve ana okullarının yaygınlaşması; 6 yaş üstü için okul sonrası hizmetler  Kaynaklar: Devlet, İşveren, Belediyeler, Aileler olanakları ölçüsünde Doğum-annelik izni maaş ve sigorta primi için kadınlara özel destek  İş kanunu ve Sosyal Sigortalar Kanununun düzenlenmesi Ebeveyn izni İstihdamda kadınlara olumlu ayrımcılık; geçici özel önlemler Kısıtlayıcı toplumsal cinsiyet rollerinin reformuna yönelik toplumsal dönüşüm: ücretli istihdamın her iki cinsi için eşit ulaşılabilirlikte olması; ev içi ücretsiz emeğin eşit paylaşılması

Summary Statistics Related to Labor Force (%)

Kaynak: Plantenga & Bettio (2004)

AB’de yaş gruplarına göre çocukların okul öncesi eğitime katılma oranları (%); kaynak: Avrupa Komisyonu

Türkiye’deki Yasal ve Kurumsal Çerçeve Labor Law: Grants Maternity leave: 16 weeks; Paternity leave: none  No legal mechanisms to support compatribility of care work and paid work;  Labor law requires that a nursing room and a daycare center shall be established at the workplace if there are more than 150 women workers employed; but no enforcement of the law. Taking no of female workers as the reference for the need for a day care center, is indicative of the philosophy of the law considering childcare to be solely women’s responsibility.  In practice, the law promotes discrimination in hiring to remain under the limit of 150 female workers.  No legal mechanisms to support women’s reentry into the labor force after child rearing; % of part-time employment in total employment 5% in 2005 (the lowest among 21 countries, ILO Report 2007)  Civil Code clause on women’s right to work: until the reform of 2003, lack of husband’s permission was a legally recognized basis for prevention of married women’s participation in paid work Policies/programs to promote women’s employment: no national program, policy or plan of action; existing programs are ad hoc, primarily emphasizing women’s occupational training or small entreprenuership. Occupational training or entreprenuersip support programs for women report low rates of success. Yet more comprehensive gender awareness-raising trainings provide much more solid outcomes for promoting women’s enttry into paid work. eg. The Human Rights Training Program for Women (implemented by Women for Women’s Human Rights in cooperation with Community Centers around the country) – one third of all participants enter paid work upon completion of this training.

Findings of an Action-Research Study, Istanbul, 1997 Women for Women’s Human Rights Do the women prefer to work for pay? (%) All women LF Participant women Non-participant women Yes, I prefer Because: Economic freedom/own income To help with the family budget For own satisfaction Social Security Other Total No, I do not prefer Because: I want to continue my education I do not like working for pay Housework and childcare Feels too tired or old Women should not work Working conditions are difficult; it is not worth it Other Total

Findings of an Action-Research Study, Istanbul, 1997 Women for Women’s Human Rights If you had the choice, where would you like to work for pay, at home or outside? (%) All WomenWomen w/ Children Single/Widowed/Divorced I don’t want to work At home Outside TOTAL